SEMafoor

De Ware Kijk op - I
WKI-1	Algemene beschrijving
	Germania in zijn geheel wordt van de Galliërs, de Raeti en de Pannoni gescheiden door de rivieren Renus en Danuvius, van de Sarmati en de Daci door wederzijdse vrees of bergen. De rest is omringd door de Oceaan, die uitgestrekte zeebaaien en immense eilanden bevat, waar zich pas onlangs bekend geworden volken en koningen bevinden, die door de oorlog zijn ontdekt. De Renus, die in de Raetische Alpen op een ontoegankelijk gebied ontspringt in een snelle loop, buigt een weinig naar het westen en stort zich in de noordelijke (lees: westelijke) Oceaan. De Danuvius stroomt zachter en langzamer vanaf de berg Argoba langs verschillende volken totdat hij met zes stromen in de Pontische Zee vloeit, en een zevende uitmonding zich in moerassen uitstort” .
	Sarmati	Sarmati	48,48-02,70
	Galliërs	Galliërs	48,87-02,33
	Pannoni	Pannoni	49,23-07,00
	Raeti	Raeti	49,55-02,75
	Daci	Daci	49,77-04,03
	Germania, Tacitus	Germania, Tacitus	50,60-03,38
	Renus	Renus	50,90-02,08
	Danuvius	Danuvius
	Referentie: Tacitus Germania Periode: ca 100
WKI-2	Het stamland van de Germanen
	Die aan de Oceaan wonen, noemen zich Ingaevones (St. Inglevert), die in het midden Hermiones (Hermies) en de andere Istaevones (Estevelles), termen en benamingen die men in de latere literatuur nauwelijks meer tegenkomt. In Germania zijn meer stammen of volken te onderscheiden, zoals de Marsi (Marcq bij Calais), de Gambrivi (Cambrin), de Suevi (bij Kortrijk) en de Vandili (Waudignies). Het woord Germania schijnt van jonge oorsprong te zijn en nog niet lang in gebruik, pas nadat de eerste Germanen de Renus (Schelde) overgestoken waren en de Galliërs verdrongen hadden. Zij noemden zich eerst Tungri (Doornik), daarn a Germanen. (Opmerking: wanneer gaat men eindelijk Tungri met Doornik vertalen, en niet m et het foutieve Tongeren, om van Thüringen maar helemaal te zwijgen?) De Germanen, vervolgt Tacitus (3), zijn geweldig in de strijd. Zij zingen in hun schild, dat zij als klankbord gebruiken. Asciburgium, een nog altijd bestaande stad op de oever van de Renus Schelde, zegt hij, is met Agrippina Keulen de enige steden die Tacitus noemt. De gangbare interpretatie van Asberg voor Asciburgium kan derhalve definitief naar het rijk van de fabelen verwezen worden. Er w aren twee Asciburgium: Aken en Auchy au Bois. Tacitus bedoelt de laatste, daar Aken noch aan de Renus noch aan de Schelde ligt. Nijmegen en Xanten kent hij niet! Geen wonder, want daar woonde geen germaanse stam, aangezien er in zijn tijd alleen militairen aan het pionieren waren. De Germanen ontlenen hun kracht voor een groot deel aan het feit (4), dat zij zich nooit met andere volkeren vermengd hebben. Dorst en warmte verdragen zij slecht; beter echter koude en honger, omdat zij hieraan gewend zijn door hun klimaat en hun grond.
	Hermiones (Hermies)	Hermiones (Hermies)	50,12-03,03
	Istaevones (Estevelles)	Istaevones (Estevelles)	50,47-02,92
	Gambrivi (Cambrin)	Gambrivi (Cambrin)	50,50-02,73
	Vandili (Waudignies)	Vandili (Waudignies)	50,55-03,80
	Germania Tacitus	Germania Tacitus	50,60-03,38
	Suevi ( Kortrijk)	Suevi ( Kortrijk)	50,83-03,27
	Ingaevones(St. Inglevert)	Ingaevones(St. Inglevert)	50,87-01,73
	Marsi (Marcq bij Calais)	Marsi (Marcq bij Calais)	50,95-01,95
	Periode: ca 100
WKI-3	Oorsprong en zeden van de Germanen
	In de hoofdstukken 5 2 7 geeft Tacitus lange uitweidingen over de leefwijze en zeden van de Germanen, waarin geen geografische details voorkomen maar enige bijzonderheden toch het citeren waard zijn. Overigens is het bekend (16), dat de volken van Germania niet in steden wonen. Zij houden zelfs niet van aaneengesloten huizen; zij leven gescheiden en afzonderlijk al naar gelang een bron, een akker of een bos hen bevalt. H u n dorpen bouwen zij niet op, zoals bij ons, met naast en tegen elkaar geplaatste huizen, maar iedereen zet zijn huis neer op een vrije ruimte, ofwel om het brandgevaar te vermijden, ofwel omdat zij geen andere bouwmethode kennen. Zij hebben ook geen bakstenen of pannen; voor al hun gebouwen gebruiken zij ruwe boomstammen zonder zich te bekommeren om schoonheid of streling van het oog. Sommige delen van de huizen worden zorgvuldiger afgepleisterd met zuivere en blinkende aarde, die op schilderwerk lijkt en kleuren vertoont. Zij hebben ook de gewoonte om gaten in de grond te graven, die zij van boven afdekken met een grote stapel bran d h o u t, waardoor zij een schuilplaats voor de winter krijgen en een opslagplaats voor het graan. door deze kelders immers verzachten zij de hevigheid van de kou. Ook gebeurt het dat een vijand die hen overvalt, wel rooft wat hij ziet, maar dat hem ontsnapt wat verborgen en ingegraven is, omdat hij niet weet w aar hij het zou moeten zoeken. (17). Om zich te kleden, gebruiken zij een mantel, die vastgehouden w ordt door een broche of speld, of bij gebrek daarvan met een doorn. Zij brengen hele dagen d oor bij hun haard en h aardvuur zonder iets anders aan te hebben. De rijksten onder hen onderscheiden zich door hun kleding, die niet zwaaiend is zoals die van de Sarmatae en van de Parthi, maar eng om de ledematen gesloten. Zij dragen ook dierenhuiden. Die dichter aan de kust wonen doen dit nogal nonchalant; zij die meer in het binnenland wonen met meer zorg als lieden wie de handel niet veel kans 15 tot opschik biedt. Daartoe kiezen zij die delen van de huiden uit met de meeste vlekken van hun monsters (oerossen), die de uiterste Oceaan (Atlantische Oceaan) voortbrengt. De vrouwen kleden zich niet anders dan de mannen, maar dragen ook dikwijls linnen klederen die zij met purper versieren. Het bovenstuk van hun kleding loopt niet uit in mouwen. Hun armen en borsten blijven bloot; ook boven de borst blijven de armen en de schouder onbedekt.
	Germania, Tacitus	Germania, Tacitus	50,60-03,38
	Referentie: Germania Tacitus Periode: ca 100
WKI-4	Landbouw
	Wat de landbouw betreft: de dorpen nemen bezit van een zekere oppervlakte grond in overeenstemming met het aantal van de werkers. D it wordt verdeeld overeenkomstig de rang van de families. De grote omvang van de velden vergemakkelijkt de verdeling. Zij nemen elkjaar nieuwe velden in gebruik en nooit hebben zij gebrek aan land. Daarom ook bekommeren zij zich niet erom door huil arbeid te wedijveren met de vruchtbaarheid en de grote omvang van hun gronden, om wijngaarden te planten, weiden aan te leggen of tuinen te bevloeien. Van de aarde verwachten zij enkel de oogst. Zo komt het ook, dat zij in hetjaar slechts enkele seizoenen kennen: de winter, de lente en de zomer, waarvoor zij ook eigen namen hebben. Wat de herfst betreft, hiervan kennen zij noch de naam noch de vruchten.
	Germania, Tacitus	Germania, Tacitus	50,60-03,38
	Referentie: Germania Tacitus Periode: ca 100
WKI-5	Volkeren in Germanie en aangrenzende gebieden
	Eerst merkt hij op, dat niet altijd met zekerheid te zeggen is, waar een bepaald volk vandaan is gekomen. Da a r moet van onze kant de opmerking aan worden toegevoegd dat, w anneer Tacitus over een “ volk” spreekt, men zich niet te vlug een beeld moet vormen van een volk met een groot woongebied. Uit zijn verdere relaas blijkt integendeel, dat hij betrekkelijk kleine bevolkingsgroepen opsomt, meestal vastgeknoopt aan een bepaalde stad of plaats. Derhalve, gaat Tacitus verder, tussen het Hercynisch Woud (bij de Katsberg), de Renus (Schelde) en de Moenus (Maas) wonen de Helveten (Helfaut), even verder de Boii (Boëseghem), twee gallische stammen die dit land ingenomen hebben. De naam van Bohemia bestaat er nog en getuigt van oudheid, al zijn de bewoners veranderd. Hij weet niet, of de Aravisci (Aire sur la Lys) uit Pannonia (Duitsland) afkomstig zijn of een deel van de Osi (Ochtezeele) vormen, of omgekeerd, want zij hebben nog dezelfde taal, wetten en zeden.
	Pannonia	Pannonia	49,23-07,00
	Germania, Tacitus,	Germania, Tacitus,	50,60-03,38
	Aravisci (Aire-sur-la-Lys)	Aravisci (Aire-sur-la-Lys)	50,63-02,40
	Bohemia	Bohemia	50,67-02,45
	Boii (Boëseghem)	Boii (Boëseghem)	50,67-02,45
	Hercynisch Woud (bij de Katsberg)	Hercynisch Woud (bij de Katsberg)	50,80-02,48
	Osi (Ochtezeele)	Osi (Ochtezeele)	50,82-02,40
	Helveten (Helfaut)	Helveten (Helfaut)	50,88-02,43
	Moenus (Maas)	Moenus (Maas)	51,72-04,83
	Referentie: Tacitus Germania, Periode: ca 100
WKI-6	Onderscheiden stammen of volken in het oosten
	De Treveri (Trier) en de Nervii (Bavay) beroepen zich altijd op hun germaanse afkomst en distanciëren zich zelfs met enige nadruk van de Galliërs. Langs de Renus (Schelde) wonen de Vangiones (Wannehain), de Triboci (Troisvaux) en de Nemeti (Atrecht). De Ubii (Aubigny en Artois), gaat Tacitus verder, zijn een romeinse kolonie geworden en noemen zich nu bij voorkeur Agrippinenses Keulen (29). Zij zijn de rivier overgestoken en hebben zich daar gevestigd, in het geheel niet beschaamd over hun afkomst, om het rijk te beschermen. Tacitus zegt nadrukkelijk dat de Ubii van Keulen uit het noorden van Frankrijk kwamen, waar Caesar overigens (ca. 50 vóór Chr.) herhaaldelijk met hen in kontakt is geweest. Caesar heeft de streek van Keulen nooit bereikt.
	Treveri (Trier)	Treveri (Trier)	49,75-06,63
	Nemeti (Atrecht)	Atrecht	50,28-02,78
	Nervii (Bavay)	Nervii (Bavay)	50,30-03,78
	Ubii (Aubigny-en-Artois)	Ubii (Aubigny-en-Artois)	50,35-02,58
	Triboci (Troisvaux)	Triboci (Troisvaux)	50,40-02,35
	Vangiones (Wannehain)	Vangiones (Wannehain)	50,57-03,27
	Germania, Tacitus	Germania, Tacitus	50,60-03,38
	Agrippinenses (Keulen)	Agrippinenses (Keulen)	50,93-06,95
	Referentie: Tacitus Germania Periode: ca 100
WKI-7	Bataven en Mattiacen
	Onder deze naties (wij zitten met Tacitus onmiskenbaar in het noorden van Frankrijk!) vallen de Batavi (Béthune) op door hun moed. Zij bewonen een niet zo groot gebied aan de zeekust, maar ook een eiland in de Renus (Schelde) Zij zijn afkomstig van de stam der Chatti (Katsberg), weken om interne moeilijkheden uit en werden een deel van het romeinse rijk. Zij hebben de eer en het voorrecht van een oude alliantie met de Romeinen, nota bene: reeds onder Julius Caesar! Zij ondergaan niet de schande van de andere stammen, die overwonnen en verdrukt werden. Vrij van lasten en belastingen stellen zij zich voor de krijgsdienst bij de Romeinen beschikbaar. In dezelfde verhouding staat het volk van de Mattiaci (lees: Wattiaci, Watten); hun w oonplaats vindt men op de kust (nl. van het Flevum of Almere). Voor het overige zijn zij gelijk aan de Batavi, al kregen zij van hun land en klimaat nog meer moed aangeboren. Het valt bijzonder op, dat Tacitus hier en overigens elders in “Germania” de Morini (Terwaan) en de Menapii (Cassel) niet noemt, zodat aan de hand van de stammen en plaatsen, die hij wèl en die hij niet noemt, vrij nauwkeurig kan worden vastgesteld wat in zijn tijd in het noorden van Frankrijk onder Gallië of onder Germania gerekend werd. In het algemeen valt dit precies samen met wat Caesar ca. 50 vó ó r Chr. al dan niet veroverd had.
	Batavi (Béthune)	Batavi (Béthune)	50,53-02,63
	Germania, Tacitus	Germania, Tacitus	50,60-03,38
	Morini (Terwaan)	Morini (Terwaan)	50,63-02,25
	Chatti (Katsberg)	Chatti (Katsberg)	50,80-02,48
	Menapii (Cassel)	Menapii (Cassel)	50,80-02,48
	Mattiaci (Watten)	Mattiaci (Watten)	50,83-02,22
	Referentie: Tacitus Germania Periode: ca 100
WKI-8	Chatti
	Naast deze, zegt hij met nadruk, waarbij hij de Batavi en de Wattiaci op het oog heeft (30), wonen de Chatti (Katsberg) in het Hercynisch Woud, een minder uitgestrekt en minder moerassig land dan de andere distrikten van Germania. De heuvels zetten zich voort en het Hercynisch Woud strekt zich nog verder dan hun gebied uit. Dit volk kenmerkt zich door een nog steviger lichaamsbouw, beweeglijker ledematen, dreigender gezicht en groter geestkracht. Het lijkt erop dat Tacitus eeuwen “avant la lettre” de Vlaamse Leeuw beschrijft! Waar andere volken naar de strijd gaan, trekken de Chatti “ ten oorlog” . Zij onderscheiden zich in verschillende opzichten van de andere stammen (31). Tacitus beschrijft hier het huidige Vlaanderen en niet de streek van Wiesbaden, waar men ten onrechte de Chatti en de Wattiaci gelokaliseerd heeft. Overigens zegt hij nadrukkelijk, dat de Batavi en de Chatti naast elkander woonden, zodat de Betuwe en Wiesbaden beide fout zijn.
	Wiesbaden	Wiesbaden	50,08-08,25
	Batavi	Batavi	50,53-02,63
	Germania, Tacitus	Germania, Tacitus	50,60-03,38
	Chatti (Katsberg)	Chatti (Katsberg)	50,80-02,48
	Hercynisch Woud	Hercynisch Woud	50,80-02,48
	Wattiaci	Wattiaci	50,83-02,22
	Referentie: Tacitus Germania Periode: ca 100
WKI-9	Usipi en Tencteri
	Onmiddellijk naast de Chatti (Katsberg) bewonen de Usipeti (Weppes) en de Tencteri (Tangry) het land van de Renus (Schelde) (32). De Tencteri zijn beroemd door hun cavalerie; de Chatti hebben met hun infanterie niet méér glorie behaald dan de Tencteri met hun cavalerie. Van kindsbeen a f tot op hoge ouderdom gaan zij om met paarden. Caesar verhaalt (De bello Gallico, IV, 4) dat de Tencteri zich in het gebied van de Menapii (Cassel) vestigden. De bijzonderheden over de paarden en de cavalerie van de Tencteri doet ons onweerstaanbaar denken aan Picardië, dat tot in de moderne tijden de meest gevreesde huurlingen in de Europese legers leverde. Naast de Tencteri (Tangry) woonden voorheen de Bructeri (Broxeele) (33). Hun gebied is nu ingenomen doo r de Chamavi (Camphin) en de Angrivarii (Angres). De Bructeri (Broxeele) zijn door de naburige stammen vervolgd en verdreven; men zegt dat zij meer dan 60.000 man verloren hebben in die onderlinge strijd tussen de stammen. Moge ’t zo blijven, zegt Tacitus kwaadaardig; de onderlinge h aat tussen de stammen kan onze zaak alleen ma a r te stade komen!
	Tencteri (Tangry)	Tencteri (Tangry)	50,47-02,35
	Usipeti (Weppes)	Usipeti (Weppes)	50,58-02,88
	Germania, Tacitus	Germania, Tacitus	50,60-03,38
	Chatti (Katsberg)	Chatti (Katsberg)	50,80-02,48
	Menapii (Cassel)	Menapii (Cassel)	50,80-02,48
	Referentie: Tacitus Germania Periode: ca 100
WKI-10	Dulgubini, Chasuarii en Frisii
	In de rug (34) van de Angrivarii (Angres) en de Chamavi (Camphin) vormen de Dulgubini (DouIens) en de Chasuarii (Cattenières) de grens, met nog enige andere minder bekende stammen. Recht daartegenover wonen de Frisones (West Vlaanderen). Men onderscheidt naar gelang hun krachten de Grote en de Kleine Frisones. Deze twee stammen worden omsloten door de Renus (Schelde) tot aan de Oceaan en bewonen enorme meren, die de romeinse vloten bevaren hebben. Wij hebben geprobeerd in deze streek de Oceaan uit te dagen. Men zegt dat de “Kolommen van Hercules” er nog bestaan (Cap Gris Nez en Cap Blanc Nez). Drusus Germanicus (die de haven van Boulogne aanlegde) heeft het evenmin aan moed ontbroken.
	Chasuarii (Cattenières)	Chasuarii (Cattenières)	50,13-03,33
	Dulgubini (DouIens)	Dulgubini (DouIens)	50,15-02,35
	Angrivarii (Angres)	Angrivarii (Angres)	50,42-02,75
	Chamavi (Camphin)	Chamavi (Camphin)	50,52-02,98
	Germania, Tacitus	Germania, Tacitus	50,60-03,38
	Frisones (West-Vlaanderen)	Frisones (West-Vlaanderen)	51,22-03,23
	Referentie: Tacitus Germania Periode: ca 100
WKI-11	Chauci
	Eerst komt het volk van de Chauci (Chocques), dat bij de Frisones begint en een deel van de kust bezet, maar zich uitstrekt langs alle stammen, die ik heb genoemd, om te reiken tot bij de Chatti (Katsberg). Dit grote gebied wordt overigens niet door de Chauci alleen ingenomen. (Hier geeft Tacitus een duidelijke vingerwijzing, dat men de gebieden van de onderscheiden stammen niet te stringent of te absoluut moet trachten a f te bakenen met territoriale grenzen. Eerder moet gedacht w orden aan de situatie in Afrika, waar de inheemse stammen wel een eigen grondgebied, een moederland hebben, maar overigens zeer vermengd door elkaar heen wonen.) De Chauci zijn wellicht het nobelste van de germaanse volken: rechtvaardig, zonder ambities, zonder geweldpleging, niet oorlogszuchtig, geen dieven of rovers, m aar als het nodig is, staan zij met veel m anschappen en paarden gereed. Hun rust doet geen afbreuk aan hun faam (36). In de flank van de Chauci (Chocques) en de Chatti (Katsberg) leven de Cherusci (Chérisy), die lang in vrede hebben geleefd, te lang, want zij hebben zich door de naburige en sterke stammen laten verdrukken, voornamelijk door de Chatti (Katsberg). De naburige stam van de Fosi (Fosseux) heeft datzelfde lot ondergaan.
	Cherusci (Chérisy)	Cherusci (Chérisy)	50,23-02,92
	Fosi (Fosseux)	Fosi (Fosseux)	50,25-02,57
	Chauci (Chocques)	Chauci (Chocques)	50,53-02,57
	Chauci (Chocques)	Chauci (Chocques)	50,53-02,57
	Germania, Tacitus	Germania, Tacitus	50,60-03,38
	Chatti (Katsberg)	Chatti (Katsberg)	50,80-02,48
	Frisones	Frisones	51,22-03,23
	Referentie: Tacitus Germania Periode: ca 100
WKI-12	Cimbri
	In deze punt van Germania (37), dicht bij de Oceaan (lees: Atlantische Oceaan), wonen de Cimbri (Simencourt), tegenwoordig een klein volk ma a r groot in roem. Er bestaan nog machtige overblijfselen van deze stam, zoals kampementen en steden, wier uitgestrektheid vandaag de dag nog getuigt van de vroegere grootheid. Onze stad (Rome) was in het 640ejaar van haar bestaan, toen voor het eerst de naam en de wapens van de Cimbri tot ons doordrongen. Tacitus berekent dat dit ongeveer 210 jaren gelden was. Hij somt eveneens de mislukte veldtochten op van Caesar, Drusus, Tiberius, Nero, Varus en Germanicus tegen de Germanen, welke tegenslagen voor de Romeinen hij voor een groot deel aan de Cimbri toewijst. In Caesar’s “De bello Gallico” spelen de Cimbri een grote rol, zodat hun lokalisatie in het noorden van Duitsland, volgens sommigen in Denemarken, de zoveelste historische farce is, daar Caesar zo hoog niet is geweest, noch enig Romein na hem. Caesar zegt wel dat zij van oorsprong Germanen waren, in Gallië binnengevallen, doch hij brengt hen herhaaldelijk in verband met zijn strijd tegen de Teutonen (Thiembronne) en de Nervii (Bavay), zodat hun aanwezigheid in Frankrijk lang vóór Chr. vast staat. Veel naamkundige relikten hebben de Cimbri en Teutonen niet achtergelaten, wat verklaarbaar is daar Tacitus zegt dat deze stammen in zijn tijd feitelijk al verdwenen waren of opgelost in nieuwe stamnamen waar de plaatsnamen meer gingen overheersen. Verband met de Cimbri kan worden gezien in: Simencourt; Simencordel, gehucht van de gemeente Beaumetzles Loges; Siracourt bij St. Pol; en Simberg, gehucht onder Wierre Effroy. Afleidingen van de Teutonen zijn vermoedelijk de plaatsnamen: Thiembronne; Doudeauville, in oude vorm bekend als Tutioville; Todincthun, gehucht van Audincthun; Toutendal of Totendal, gehucht van de gemeente Alette; Tatinghem bij St. Omaars. Een nog duidelijker voorbeeld is Mont des Teutins onder de gemeente Rinxent bij Marquise.
	Oceaan (lees:Atlantische Oceaan)	Oceaan (lees:Atlantische Oceaan)	49,93-01,08
	Cimbri	Cimbri	50,27-02,65
	Germania	Germania	50,60-03,38
	Germania, Tacitus	Germania, Tacitus	50,60-03,38
	Referentie: Tacitus Germania Periode: ca 100
WKI-13	Suebi (Suevi)
	Nu, zegt Tacitus (38), moet ik spreken van deSuevi(bij Kortrijk), die niet zoals de Chatti (Katsberg) en de Tencteri (Tangry) één volk vormen. Zij bezetten het grootste deel van Germania, en zijn verdeeld over verschillende stammen met afwijkende namen, ofschoon zij de algemene naam van Suevi dragen. In zeden en gewoonten onderscheiden zij zich van de andere stammen. Talloze malen vermeldt Caesar de Suevi, met wie hij in Frankrijk tot militair treffen kwam. De plaatsnamen Swevegem en Swevezeele in de omgeving van Kortrijk en Brugge zijn zonder veel twijfel relikten van de naam Suevi. Het oudste en nobelste volk van de Suevi (39) zou dat van de Semnoni (Sempy) zijn, een vreemd volk met wrede riten. Caesar noemt hen de Senonen en vol20 gens zijn gegevens bevond deze stam zich vlakbij het door hem in het noorden van Frankrijk veroverde gebied. Tacitus zegt dat de Semnoni (Sempy) wel 100 “ pagi” (hij bedoelt natuurlijk: dorpen) bewonen, en dat zij door hun aanta l de mächtigsten onder de Suevi zijn.
	Tencteri (Tangry)	Tencteri (Tangry)	50,47-02,35
	Semnoni (Sempy)	Semnoni (Sempy)	50,48-01,87
	Germania	Germania	50,60-03,38
	Germania, Tacitus	Germania, Tacitus	50,60-03,38
	Chatti (Katsberg)	Chatti (Katsberg)	50,80-02,48
	Swevegem	Swevegem	50,80-03,33
	Suevi(bij Kortrijk)	Suevi(bij Kortrijk)	50,83-03,27
	Swevezeele (in de omgeving van Kortrijk en Brugge)	Swevezeele (in de omgeving van Kortrijk en Brugge)	51,03-03,20
	Referentie: Tacitus Germania Periode: ca 100
WKI-14	Langobardi
	De Langobardi (Lompret) integendeel (40) danken hun roem aan hun klein aantal. Omringd door veel machtige stammen hebben zij in de strijd hun zelfstandigheid behouden. Dan komen de Reudignes (Ruitz), de Aviones (Avion), de Anglii (Englos), de Varinni (Warneton), de Eudoses (Houdain, 2x), de Suardones (Sequedin), en de Nuithones (Noeux, 2x), die door rivieren en bossen beschermd worden. Deze stammen onderscheiden zich nergens door, behalve door hun verering van Nerthus, d.w.z. Moeder Aarde, waarvan zij denken dat deze tussen de stammen verblijft en zich met de mensen bemoeit. Op een eiland van de Oceaan is een heilig woud, waarvan gezegd wordt dat de godin er woont in een overhuifde wagen. haar verering is omgeven met grote feesten en mysterieuze riten, onder andere een bad van de wagen in een meer. Dit deel van de Suevi (41) strekt zich uit tot aan de verste streken van Germania.
	Nuithones (Noeux)	Nuithones (Noeux)	50,23-02,18
	Aviones (Avion)	Aviones (Avion)	50,40-02,83
	Eudoses (Houdain)	Eudoses (Houdain)	50,45-02,53
	Reudignes (Ruitz)	Reudignes (Ruitz)	50,47-02,58
	Germania, Tacitus	Germania, Tacitus	50,60-03,38
	Suardones (Sequedin)	Suardones (Sequedin)	50,62-02,98
	Anglii (Englos)	Anglii (Englos)	50,63-02,97
	Langobardi (Lompret)	Langobardi (Lompret)	50,67-03,00
	Varinni (Warneton)	Varinni (Warneton)	50,75-02,95
	Suevi	Suevi	50,83-03,27
	Referentie: Tacitus Germania Periode: ca 100
WKI-15	Hermunduri
	Dichter bij ons, “om nu de Danuvius te volgen zoals voorheen de Renus”, vindt men de stad van de Hermunduri (Hermelinghen), die niet alleen handel drijft op de kust, maar ook een van de briljantste kolonies is van de provincie Raetia. Bij de Hermunduri is de bron van de rivier de Albis (Aa), eertijds een beroemde en welbekende rivier, waarover men nu nauwelijks hoort praten (namelijk, omdat de Albis (Aa) van tevoren herhaaldelijk werd genoemd in de oorlogen tegen de Germanen, die ten tijde van Tacitus niet meer voorvielen) (42). Bij de Hermunduri (Hermelinghen) leven de Naristi (Nabringhen), dan de Marcomanni (Marconne) en dé Quadi (Quiestède). De Marcomanni zijn de voornaamsten in glorie en macht; zij hebben hun land op de Boii (Boëseghem) veroverd. De Naristi en de Quadi doen niet voor hen onder. Deze streek is als het ware de “ gevel” van Germania aan die kant van de Danuvius (Aisne). De Marcomanni en de Quadi hebben tot heden hun koningen behouden, wier gezag steunt op dat van de Romeinen. Het detail over de bron van de Albis, de franse Aa, klopt ter plaatse perfekt.
	Raetia	Raetia	49,55-02,75
	Marcomanni (Marconne)	Marcomanni (Marconne)	50,37-02,05
	Germania, Tacitus	Germania, Tacitus	50,60-03,38
	Boii (Boëseghem)	Boii (Boëseghem)	50,67-02,45
	Quadi (Quiestède)	Quadi (Quiestède)	50,68-02,33
	Naristi (Nabringhen)	Naristi (Nabringhen)	50,75-01,87
	Hermunduri (Hermelinghen)	Hermunduri (Hermelinghen)	50,80-01,85
	Albis (Aa)	Albis (Aa)	50,90-02,08
	Danuvius (Aisne)	Danuvius (Aisne)
	Referentie: Tacitus Germania Periode: ca 100
WKI-16	Marsigni, Cotini, Osi, Buri, Lygii en overige stammen
	In de rug van de Marcomanni en de Quadi (43) wonen de Marsigni (Marchienne, 2 x), de Cotini (Cantaing sur l’Escaut), de Osi (Ochtezeele) en de Buri (Buire au Bois). De Marsigni behoren door hun taal en zeden bij de Suevi. De Cotini (Cantaing sur l’Escaut) spreken gallisch, en de Osi (Ochtezeele) bewijzen door hun “ pannonische” taal (d.w.z. germaanse) dat zij Germanen zijn, ook door hun schatting (Het is duidelijk dat T acitus zich hier op de taalgrens bevindt). Een deel van de schatting is hen opgelegd door de Quadi (Quiestède), een ander deel door de Sarmati (Sermaise e.a.). Zij hebben zelfs mijnen voor ijzer, wat hun schande slechts verhoogt, zegt Tacitus. Deze stammen wonen niet op de vlakten, ma a r op de hellingen en toppen van de bergen. Want een keten van bergen (heuvels) verdeelt het land van de Suevi in twee. Aan de overkant leeft een groot aantal stammen, waarvan de Lygii (Ligny Thilloy) de grootste vormen, omdat hij meerdere plaatsen omvat. Als de voornaamste van die stammen moeten genoemd worden: de Haries (Harnes), de Helvecones (Haillicourt), de Manimi (Manin), de Halisii (Halluin) en de Naharvales (Neuvireuil). Bij de N aharvales is een heilig woud, centrum van een andere godsdienst (Tacitus bedoelt hier waarschijnlijk het heiligdom van Fanfana, Fampoux bij Atrecht). De Haries (Harnes) zijn wild van n a tu u r en gevreesd in de strijd. Met zwarte schilden en beschilderde lichamen kiezen zij bij voorkeur donkere nachten uit om te strijden, en brengen door hun aanblik alleen al schrik teweeg.
	Cotini	Cotini	50,15-03,17
	Marcomanni	Marcomanni	50,37-02,05
	Marsigni (Marchienne)	Marsigni (Marchienne)	50,40-03,28
	Germania, Tacitus	Germania, Tacitus	50,60-03,38
	Quadi	Quadi	50,68-02,33
	Referentie: Tacitus Germania Periode: ca 100
WKI-17	Gothones, Rugii, Lemonii en Suiones
	Verder dan de Lygii (Ligny Thilloy) (44) leven de Gothones (Gouzeaucourt), nauwer samengeperst dan de andere germaanse stammen, doch in vrijheid onder eigen koningen. Nog verder van de Oceaan a f zitten de Rugii (Rougefay) en de Lemonii (Limont Fontaine). Het karakteristieke van deze stammen is, dat zij ronde schilden en korte zwaarden dragen en dat zij aan koningen gehoorzamen. Dan komt de stad van de Suionen (Souich of Souchez) in de Oceaan zelf, die naast hun krijgers en wapens ook bekend zijn d oor hun vloot. Hun schepen hebben vóór en achter een boord. Zij hebben geen vaste zeilen of vaste dollen voor de roeispanen, m aar alles is verplaatsbaar, zodat zij naar alle kanten kunnen manoeuvreren. Hun wapenen zijn niet, zoals bij de andere Germanen, tot ieders beschikking, maar onder bewaking opgesloten. Immers, vanwege de Oceaan behoeven zij niet vlug een vijandelijke invasie te vrezen, en kan in geval van een twist niet naar de wapens gegrepen worden. Achter de Suiones (45) ligt een andere zee, slapend en bijna onbeweeglijk, waarvan men gelooft dat zij de w ereld omringt en afsluit, daar de laatste lichten van de ondergaande zon er blijven tot zonsopgang, zo helder zelfs dat zij de sterren onzichtbaar maken. Men zegt ook, dat men daar het geluid h o o rt als de zon weer uit de golven op rijst en men haar haren en de glans van haar hoofd ziet, wat de geloofwaardigheid nog verhoogt. Tot daar toe, en dat is zeker, zegt Tacitus als voorloper van alle zelfverzekerden, slechts tot daartoe strekt zich de aarde uit!
	Gothones (Gouzeaucourt)	Gothones (Gouzeaucourt)	50,05-03,12
	Lygii (Ligny-Thilloy)	Lygii (Ligny-Thilloy)	50,08-02,83
	Lemonii (Limont-Fontaine)	Lemonii (Limont-Fontaine)	50,20-03,93
	Rugii (Rougefay)	Rugii (Rougefay)	50,27-02,17
	Suionen (Souich of Souchez)	Suionen (Souich of Souchez)	50,38-02,75
	Germania, Tacitus	Germania, Tacitus	50,60-03,38
	Referentie: Germania Tacitus Periode: ca 100
WKI-18	Aestii en Sitones
	Aan de rechterkant raakt de zee van de Suevi aan de kust van het volk der Aestii (Estreux met versch. varianten), die het uiterlijk en de zeden van de Suevi hebben, m aar in hun taal dichter bij de Bretonnen staan. (Tacitus zegt het niet met zoveel woorden, maar hij duidt kennelijk op het Saksisch; overigens kon hij dat niet zeggen omdat dit begrip en deze term nog niet bestonden. Het woord Saxones komt in geen van zijn werken voor, evenmin als bij Caesar.). De Aestii vereren de Moedergodin. Als embleem van hun godsdienst dragen zij afbeeldingen van everzwijnen. Het gebruik van ijzer is er zeldzaam; stokken zijn er gewoon. Zij telen graan en andere vruchten, met meer geduld dan de gebruikelijke luiheid onder de Germanen (merci, Tacitus!). Maar zij bevissen ook de zee en verzamelen de barnsteen, die zij “ glaesum” (glas) noemen. Zij hadden die nooit van enige waarde geacht totdat de pronkzucht van de Romeinen hen erop attent had gemaakt en zij verbaasd waren dat ze er geld voor kregen. Het is sap van de bomen, zegt Tacitus terecht, al meent hij dat ’t door mysterieuze vogels aangevoerd en in de bomen achtergelaten werd. Naast de Suiones (Souich of Souchez) leven de Sitones (Cysoing). Zij worden bestuurd door een vrouw, wat Tacitus zelfs een degeneratie van slavernij vindt! (Rome was een pure mannenmaatschappij). Hij vraagt zich nog af (46), of hij de Peucini (Puissieux bij Atrecht), de Venethi (Vendegies, 2x) en de Fenni (Feignies bij Avesnes sur Helpe) bij de Germanen of bij de Sarmati (Marne, Aisne, Oise) moet rekenen. De Peucini (Puissieux) worden door sommigen Bastarnae (Hébuterne e n /of Basseux) genoemd. De drie plaatsen liggen vlak bij elkaar. Van deze stammen verhaalt hij enige bijzonderheden. Dan eindigt hij zijn “ Germania” met een vreemd verhaal over de Hellusii (Esquelbecq, in 1100 Hicclesbecke) en de Oxiones (Oxelaëre en Ochtezeele), van wie verteld wordt dat zij een mensenhoofd en een beestenlijf hebben wat hij, als niet bewezen, in het midden wenst te laten.
	Sarmati (Marne, Aisne, Oise)	Sarmati (Marne, Aisne, Oise)	48,48-02,70
	Peucini (Puissieux bij Atrecht)	Peucini (Puissieux bij Atrecht)	50,12-02,70
	Peucini (Puissieux)	Peucini (Puissieux)	50,12-02,70
	Venethi (Vendegies)	Venethi (Vendegies)	50,18-03,58
	Bastarnae (Hébuterne e n /of Basseux)	Bastarnae (Hébuterne e n /of Basseux)	50,23-02,65
	Fenni (Feignies bij Avesnes-sur-Helpe)	Fenni (Feignies bij Avesnes-sur-Helpe)	50,30-03,92
	Aestii (Estreux met versch. varianten)	Estreux	50,35-03,60
	Suiones (Souich of Souchez)	Suiones (Souich of Souchez)	50,38-02,75
	Germanen	Germanen	50,60-03,38
	Germania, Tacitus	Germania, Tacitus	50,60-03,38
	Oxiones(Oxelaëre en Ochtezeele)	Oxiones(Oxelaëre en Ochtezeele)	50,78-02,48
	Suevi	Suevi	50,83-03,27
	Hellusii (Esquelbecq, in 1100 Hicclesbecke)	Hellusii (Esquelbecq, in 1100 Hicclesbecke)	50,88-02,43
	Sitones (Cysoing)	Sitones (Cysoing)
	Referentie: Germania Tacitus Periode: ca 100
WKI-19	Virgilius over de Renus Bicornis.
	In zijn Aeneas verhaalt Virgilius over de triomf van Augustus, die was afgebeeld op het schild van Aeneas. Onder de afgebeelde taferelen noemt hij: De Morini (Terwaan), de laatste van de mensen, aan de Renus Bicornis (Schelde).
	Morini (Terwaan)	Morini (Terwaan)	50,63-02,25
	Renus Bicornis (Schelde)	Renus Bicornis (Schelde)	50,90-02,08
	Referentie: Virgilius Aeneis, VIII, 726 Periode: 7 0 -1 9 vóór Chr
WKI-20	Servius geeft kommentaar op Virgilius.
	De Morini (Terwaan), de volken op het uiteinde van Gallia, dat op Engeland uitziet, dicht bij de Oceaan (Atlantische Oceaan). Renus (Schelde), een rivier in Gallia, die de Germanen van Gallia scheidt. Bicornis (tweehoornig) echter, omdat dit gemeen is aan alle rivieren, of speciaal voor de Renus (Schelde) geldt, die in twee stromen vloeit; door de een die de grens vormt van het romeinse rijk, door de andere die langs de barbaren stroomt, waar hij Vahal (Oise) genoemd wordt en hij het Eiland van de Bataven (Béthune) vormt.
	Gallia	Gallia	48,87-02,33
	Vahal (Oise)	Vahal (Oise)	49,00-02,07
	Oceaan (Atlantische Oceaan)	Oceaan (Atlantische Oceaan)	49,93-01,08
	het Eiland van de Bataven (Béthune)	het Eiland van de Bataven (Béthune)	50,53-02,63
	Morini (Terwaan)	Morini (Terwaan)	50,63-02,25
	Renus (Schelde)	Renus (Schelde)	50,90-02,08
	Referentie: Servius, Commentarius in Virgilii Aeneiden VIII, 727 Periode: 70 - 17 vóór Chr.
WKI-21	Algemene beschrijving van Celtica.
	Algemene beschrijving van Celtica. Daarna (na Spanje) vindt men Celtica, dat zich naar het oosten (lees: noorden) uitstrekt tot aan de Renus (Schelde). De noordelijke (lees: westelijke) kant van het land wordt over zijn gehele lengte bepaald door de Britse Zee (Het Kanaal). Het eiland van Engeland strekt zich inderdaad over zijn gehele lengte uit tegenover en parallel met Celtica en meet ongeveer 5000 stadia. De oostelijke (lees: noordelijk) zijde wordt bepaald door de Renus (Schelde), wiens loop parallel ligt met de bergketen van de Pyreneeën. De zuidelijke (lees: oostelijke) kant wordt gevormd door de (franse) Alpen vanaf de Renus (Schelde) en door onze eigen zee (Middell. Zee), over de gehele lengte bespoeld d oor de zeebaai Galatica; daar liggen de steden Marseille en N arbonne.
	Renus (Schelde)	Renus (Schelde)	50,90-02,08
	Britse Zee (Het Kanaal)	Britse Zee (Het Kanaal)	51,00-01,50
	Referentie: Strabo Geographia, II, 5, 28 Periode: 60 vóór Chr. - 20 na Chr.)
WKI-22	Nadere beschrijving van Celtica.
	Het land dat wij Celtica noemen wordt in het westen (lees: zuiden) begrensd d oor de keten van de Pyreneeën, die met hun beide uiteinden de zee raken, de Binnenzee (Middellandse Zee) en de Buitenzee (Atlantische Oceaan). In het oosten (lees: noorden) door de Renus (Schelde), die parallel loopt met de Pyreneeën (dus is het niet de Rijn). Zijn grenzen (nl. van Celtica) liggen in het noorden (lees: westen) en het zuiden (lees: oosten) tussen het noordelijk (lees: westelijk) uiteinde van de Pyreneeën en de Monden van de Renus (Schelde). Aan de andere kant komt eerst de zee, die Massilia (Marseille) en Narbonne bespoelt, tussen het zuidelijk (lees: oostelijk) uiteinde van de Pyreneeën en de bronnen van de Renus (Schelde). Rechthoekig op de Pyreneeën ligt het gebergte van de Cévennen; het breekt de vlakten in het midden en eindigt bij Lyon in het centrum van het land. Dan komt het land van de Belgae met de rest van de volken langs de Oceaan (Atlantische Oceaan) tot aan de Mond van de Renus (Schelde), daaronder begrepen enige volken van de Renus (Schelde) en de (franse) Alpen. Keizer Augustus heeft Celtica in vieren verdeeld. Hij had een provincie gemaakt van de Kelten in Narbonne, een ander van de Aquitani, zoals Caesar die al had ingedeeld, ma a r hij voegde er 14 volken aan toe, die het gebied bezetten tussen de Garonne en de Loire. Wat betreft de rest van het land: na dat in tweeën gedeeld te hebben, g af hij aan Lugdunum (Lyon) met als grens de bovenloop van de Renus (Schelde), en aan de Belgae het andere deel.
	Renus (Schelde)	Renus (Schelde)	50,90-02,08
	Referentie: Strabo Geographia, IV, 1, 1 Periode: 60 vóór Chr. - 20 na Chr.)
WKI-23	Wegen en verbindingen in Gallia
	Een der bergpassen, die van Italië uit toegang geven tot Celtica, over de Alpen en noordelijk (lees: westelijk) gelegen, is die vanuit het land der Salasses (Aosta, It.) naar Lyon leidt. Hij bevat twee routes, een die op het grootste deel van het trajekt geschikt is voor karren, de andere over de Poeninus (Mont Joux) is smal en ruw maar kort. Van Lugdunum (Lyon) heeft Agrippa het vertrekpunt van de grote routes gemaakt. Een gaat door het gebergte van de Cévennen en eindigt bij de Santones (Saintes, Charente) en in A quitanië. De andere is die van de Renus (Schelde) en van de Oceaan (Atlantische Oceaan), die de derde is en voert naar de Bellovaci (Beauvais) en de Ambiani (Amiens). Tenslotte de weg die leidt naar N arbonne en de kust van de Middellandse Zee, die de vierde is. Maar men kan ook. (van Italië uit, bedoelt Strabo) door een bergpas van de Ju ra het land van de Sequani (bovenloop van de Seine) en de Lingones (Langres) bereiken, waar de route zich in twee armen verdeelt, een naar de Renus (Schelde), de andere naar de Oceaan (Atlantische Oceaan).
	Cévennen	Cévennen	44,00-03,50
	Aquitanië	Aquitanië	44,83--0,57
	Poeninus (Mont Joux)	Poeninus (Mont Joux)	45,50-05,18
	Lugdunum (Lyon)	Lugdunum (Lyon)	45,75-04,85
	Lyon	Lyon	45,75-04,85
	Lingones (Langres)	Lingones (Langres)	47,87-05,33
	Bellovaci (Beauvais)	Bellovaci (Beauvais)	49,43-02,08
	Sequani (bovenloop van de Seine)	Sequani (bovenloop van de Seine)	49,43-02,08
	Ambiani (Amiens)	Ambiani (Amiens)	49,90-02,30
	N arbonne	Narbonne	43,18-03,00
	Salasses (Aosta, It.)	Salasses (Aosta, It.)
	Santones (Saintes, Charente)	Santones (Saintes, Charente)
	Referentie: Strabo Geographia, IV, 6, 11 Periode: 60 vóór Chr. - 20 na Chr.)
WKI-24	Algemene beschrijving van Belgia
	Laten we eraan toevoegen: hoe dichter die volken van het noorden (lees westen) aan de Oceaan (Atlantische Oceaan) raken, des te strijdvaardiger zijn zij. De moedigsten onder hen, zegt men, zijn de Belgae, een natie verdeeld in 15 volken en wonend op de kusten van de Oceaan (Atlantische Oceaan) tussen de Renus (Schelde) en de Loire. Zij zijn de enigen die de invasies van de Cimbren (Simencourt) en van de Teutonen (Doudeauville), uit Germania gekomen, tot staan hebben gebracht. Als de besten onder hen worden de Bellovaci (Beauvais) en na hen de Suessones (Soissons) beschouwd. De belangrijkheid van het aanta l van de gallische bevolking is door onze schrijvers voor de Belgae geschat op bijna 300.000 mannen in staat de wapens te dragen. Die gegevens tonen een sterke bevolking aan en bewijzen nogmaals, wat ik boven reeds zei, de vruchtbaarheid van de gallische vrouwen en hun kwaliteit van goede voedsters.
	Loire	Loire	47,27--2,18
	Belgae	Belgae	49,37-03,33
	Suessones	Suessones	49,37-03,33
	Bellovaci (Beauvais)	Bellovaci (Beauvais)	49,43-02,08
	Oceaan (Atlantische Oceaan)	Oceaan (Atlantische Oceaan)	49,93-01,08
	Cimbren (Simencourt)	Cimbren (Simencourt)	50,27-02,65
	Teutonen (Doudeauville)	Teutonen (Doudeauville)	50,62-01,83
	Renus (Schelde)	Renus (Schelde)	50,90-02,08
	Referentie: Strabo Geographia, IV, 4, 2, 3 Periode: 60 vóór Chr. - 20 na Chr.)
WKI-25	Nadere beschrijving van Belgia.
	Na de grondgebieden van Aquitanië en Narbonesia volgt tot aan de grens van de Renus (Schelde) over diens gehele lengte het grondgebied, dat van de ene kant begint aan de Loire, van de andere kant bij de loop van de Rhône tussen haar b ron en haar aankomst bij Lyon. Het bovenste deel, namelijk het gebied van de bronnen van de Renus (Schelde) en van de Rhône tot bijna in het midden van de vlakten, behoort tot Lugdunensis, en de rest, waaronder de kust van de Oceaan (Atlantische Oceaan), heeft een andere territoriale indeling, die men aan de Belgae toeschrijft.
	Narbonesia	Narbonesia	43,18-03,00
	Aquitanië	Aquitanië	44,83--0,57
	Lugdunensis	Lugdunensis	45,75-04,85
	Lyon	Lyon	45,75-04,85
	Rhône	Rhône	45,75-04,85
	Loire	Loire	47,27--2,18
	Belgae	Belgae	49,37-03,33
	Renus (Schelde)	Renus (Schelde)	50,90-02,08
	Referentie: Strabo Geographia, IV, 3, 1 Periode: 60 vóór Chr. - 20 na Chr.)
WKI-26	Strabo beschrijft de gebergten.
	(over de Alpen.) De eerste keten, niet erg hoog en gericht naar het oosten (lees: noorden), is gelegen aan de overzijde van de Renus (Schelde) en zijn meer, daar w aar zich de bronnen bevinden van de Istrus (Huistre) bij de Suevi (omg. Kortrijk) en het Hercynisch Woud (Katsberg).
	het Hercynisch Woud (Katsberg)	het Hercynisch Woud (Katsberg)	50,80-02,48
	Istrus (Huistre,bij de Suevi,omg. Kortrijk)	Istrus (Huistre,bij de Suevi,omg. Kortrijk)
	Referentie: Strabo Geographia, IV, 6, 9 Periode: 60 vóór Chr. - 20 na Chr.)
WKI-27	Strabo over de Boii en het Hercynisch Woud.
	Na de volken van Celtica wonen de Germanen aan de overzijde van de Renus (Schelde) naar het oosten (lees: noorden). Zij verschillen weinig van de Galliërs, alleen in wildheid, lichaamsbouw en de kleur van hun haren. Maar in hun vorm, zeden en eetgewoonten zijn zij gelijk aan de Galliërs. Het lijkt mij toe dat de Romeinen hen terecht hun naam gegeven hebben (germanus=broer), daar zij hebben willen uitdrukken dat zij de broers van de Galliërs zijn. De eerste streek van de Germanen is bij de Renus (Schelde) vanaf zijn oorsprong tot aan de monden. De loop van deze rivier duidt ook de westelijke (lees: zuidelijke) kant van Germania aan. Posidonius verhaalt dat de Boii (Boëseghem) eens het Hercynisch Woud (Katsberg) bewoonden en de Cimbren (Simencourt) verdreven hebben.
	Cimbren	Cimbren	50,27-02,65
	Boii (Boëseghem)	Boii (Boëseghem)	50,67-02,45
	het Hercynisch Woud (Katsberg)	het Hercynisch Woud (Katsberg)	50,80-02,48
	Referentie: Strabo Geographia, VII. Periode: 60 vóór Chr. - 20 na Chr.)
WKI-28	Beschrijving van de Seine en de Renus (Schelde).
	Een derde rivier (na de Rhône en de Saône), Seine genoemd, die eveneens in de (franse) Alpen ontspringt, stroomt naar de Oceaan (Atlantische Oceaan) parallel met de Renus (Schelde), in de tegenovergestelde richting van de Sâone. Zij loopt door het gebied van het volk met dezelfde naam (de Sequani), dat in het oosten (lees: noorden) aan de Renus (Schelde) raakt. De Renus (Schelde) van zijn kant stroomt eerst uit in grote moerassen evenals in een groot meer, waar de Raetii (Ressons) en de Vindolici (Vincelles, Marne) twee volken in en aan de overkant van de (franse) Alpen aan zijn oevers raken. De lengte van zijn loop is door Asinius geschat op 6000 stadia, maar dit is hij in werkelijkheid niet. In rechte lijn gemeten, zal het een weinig meer dan de helft van dit getal zijn; voegt men er 1000 stadia aan toe, om rekening te houden met de bochten, dan zal dit voldoende zijn. De Renus (Schelde) vormt niet alleen een onstuimige rivier, die de bouw van bruggen moeilijk maakt, eenmaal dat hij de bergen verlaten heeft, ligt de rest van zijn stroom horizontaal in vlakten. Asinius bevestigt wel dat hij twee mondingen heeft en kritiseert de andere schrijvers die er méér noemen. Het is integendeel waar dat de Renus (Schelde), evenals de Seine, een zekere uitgestrektheid van het gebied met zijn meanders omvat, maar niet zoveel als hij beweert.
	de Sequani	Besançon	47,25-06,03
	de Vindolici (Vincelles, Marne)	Vincelles, Marne	49,10-03,65
	de Raetii (Ressons)	Ressons	49,30-02,08
	Seine	Seine	49,43-00,43
	Sâone	Sâone
	Referentie: Strabo Geographia, IV, 3, 1, 2 Periode: 60 vóór Chr. - 20 na Chr.)
WKI-29	Engeland tegenover de Monden van de Renus (Schelde)
	De twee rivieren (Seine en Loire) stromen van het zuiden naar het noorden (lees: van het oosten naar het westen). Tegenover hun monden bevindt zich Engeland, dat zo dicht bij de monding van de Renus (Schelde) ligt, dat men Kent kan zien, de oostelijke (toevallig g o ed !!) p u n t van dit eiland, dichterbij dan bij de monden van de Seine. Caesar had daar (nl. bij de Monden van de Renus) zijn basis gelegd voor zijn oversteek naar Engeland.
	Loire	Loire	47,27--2,18
	Seine	Seine	49,43-00,43
	Kent	Kent	51,25-00,75
	Referentie: Strabo Geographia, IV, 3, 3 Periode: 60 vóór Chr. - 20 na Chr.)
WKI-30	Kent tegenover de Monden van de Renus (Schelde).
	Engeland heeft de vorm van een driehoek. Zijn grootste hoek ligt tegenover Celtica en is niet langer of korter, daar men ongeveer 4300 of 4400 stadia telt voor de twee zijden: die van Celtica vanaf de Monden van de Renus (Schelde) tot aan het noordelijk (lees: westelijk) uiteinde van de Pyreneeën in Aquitanië, en die van Engeland tussen Kent, dat recht tegenover de Monden van de Renus (Schelde) ligt, en zijn westelijke (lees: zuidelijke) zijde, recht tegenover Aquitanië en de Pyreneeën. Deze maat is die van de kortste afstand tussen de Pyreneeën tot de Renus (Schelde), terwijl de langste afstand 5000 stadia bedraagt. Waarschijnlijk is er een zekere afwijking in de parallellen van de stroom (de Renus) en de keten van de Pyreneeën; de twee lijnen buigen naar elkaar toe waar zij dichter bij de Oceaan (Atlantische Oceaan) komen. Er bestaan vier normale verbindingen om zich van het vasteland naar Engeland te begeven, waarvan de vertrekpunten liggen bij de Renus (Schelde), de Seine, de Loire en de Garonne. Evenwel, wanneer men vertrekt vanuit de streek van de Renus (Schelde), neemt men deboot niet in de monden zelf van deze rivier, maar bij de Morini (Terwaan), de buren van de Menapii (Cassel), bij Itium (Boulogne), waar Caesar zijn basis legde toen hij zich voorbereidde om naar het eiland (Engeland) te gaan. In de nacht lichtte hij het anker en tegen vier uur in de morgen bereikte hij de tegenover liggende kust na een reis van 320 stadia (ca. 59 km).
	de Morini (Terwaan)	Terwaan	50,63-02,25
	Itium (Boulogne)	Itium (Boulogne)	50,72-01,62
	de Menapii (Cassel)	Cassel	50,80-02,48
	Referentie: Strabo Geographia, IV 5, 1, 2 Periode: 60 vóór Chr. - 20 na Chr.)
WKI-31	Strabo beschrijft de buren van de Bataven
	Op de Mediomatrici (Metz) en de Triboci (Troisvaux) volgen op de oever van de Renus (Schelde) de Treveri (Trier). Op dezelfde hoogte, maar aan de andere kant van de Renus (Schelde), wonen de Ubii (Aubigny en Artois), die Agrippina verlof gaf om de rivier over te steken (en Keulen te stichten). Onmiddellijk na de Treveri (Trier) volgen de Nervii (Bavay), ook een germaans volk. Tenslotte komen de Menapii (Cassel), die aan beide zijden van de rivier wonen (de Renus, Schelde), vlakbij haar mondingen in een streek van moerassen en wouden. In hun nabijheid zitten de Sygambri (Cambrin), eveneens een germaanse stam. Achter deze vallei strekt zich het land van de Germanen uit, die als de Suevi (omg. Kortrijk) bekend zijn. Ten westen (lees: ten zuiden) van de Treveri (Trier) en de Nervii (Bavay) wonen de Senoni (Sens) en de Remi (Reims), evenals de Atrebati (Atrecht) en de Eburoni (Evry, Seine et Marne). Op de Menapii (Cassel) volgen, langs de zeekust tot aan de mond van de Seine de Morini (Terwaan), de Bellovaci (Beauvais), de Ambiani (Amiens) en de Caleti (Cléty). Het land van de Morini (Terwaan) en dat van de Atrebates (Atrecht) en de Eburones (Evry) gelijkt op dat van de Menapii (Cassel). Het bestaat uit een bosgebeid dat men aanduidt met de naam van Ardenne.
	Senoni(Sens)	Senoni(Sens)	48,20-03,28
	de Mediomatrici (Metz)	Metz	49,13-06,17
	de Remi (Reims)	Reims	49,25-04,03
	de Bellovaci (Beauvais)	Beauvais	49,43-02,08
	de Treveri (Trier)	Trier	49,75-06,63
	de Ambiani (Amiens)	Amiens	49,90-02,30
	Ardenne	Ardenne	50,17-05,50
	de Atrebati (Atrecht)	Atrecht	50,28-02,78
	de Nervii (Bavay	Bavay	50,30-03,78
	de Ubii (Aubigny-en-Artois)	Aubigny-en-Artois	50,35-02,58
	de Triboci (Troisvaux)	Troisvaux	50,40-02,35
	de Sygambri (Cambrin)	Cambrin	50,50-02,73
	de Morini (Terwaan)	Terwaan	50,63-02,25
	de Caleti (Cléty)	Cléty	50,65-02,18
	de Menapii (Cassel)	Cassel	50,80-02,48
	de Eburoni (Evry, Seine et Marne)	Evry, Seine et Marne	48,65-02,63
	de Suevi (omg. Kortrijk)	omg. Kortrijk	52,15-04,98
	Referentie: Strabo Geographia, IV, 3, 4 en 3, 5 Periode: 60 vóór Chr. - 20 na Chr.)
WKI-33	Caesar over de Renus en het Eiland van de Bataven.
	De Maas ontspringt in het gebergte van de Vogezen, dat zich in het gebied van de Lingonen (Langres) bevindt en, na een arm van de Renus (Schelde) ontvangen te hebben, die men Vacalus (Oise) noemt, vormt zij het Eiland van de Bataven (Béthune) en op ongeveer 80 mijlen afstand van de Oceaan, werpt zij zich in de Renus (Schelde). Wat deze rivier betreft (hij bedoelt nu de Renus Schelde): zij neemt haar oorsprong bij de Leponti (Franse Alpen), stroomt m et een snelle loop door het land van de Nantuates, de Helveti, de Sequani (bovenloop van de Seine), de Mediomatrici (Metz), de Triboci (Troisvaux) en de Treveri (Trier). In de nabijheid van de Oceaan (Atlantische Oceaan) verdeelt zij zich in verschillende armen en vormt er verschillende en immense eilanden, waarvan het merendeel bewoond wordt door wilde en barbaarse volken, waaronder er zijn waarvan men zegt dat zij zich met vissen en vogeleieren voeden. Zij werpt zich in de Oceaan (Atlantische Oceaan) met verschillende mondingen.
	de Lingonen (Langres)	Langres	47,87-05,33
	Vogezen	Vogezen	48,80-07,29
	Vacalus (Oise)	Vacalus (Oise)	49,00-02,07
	de Mediomatrici (Metz)	Metz	49,13-06,17
	de Treveri (Trier)	Trier	49,75-06,63
	de Triboci (Troisvaux)	Troisvaux	50,40-02,35
	het Eiland van de Bataven (Béthune)	het Eiland van de Bataven (Béthune)	50,53-02,63
	de Helveti	Helfaut	50,70-02,25
	Maas	Maas	51,72-04,83
	de Sequani (bovenloop van de Seine)	bovenloop van de Seine
	de Nantuates	de Nantuates
	de Leponti (Franse Alpen)	Franse Alpen
	Referentie: Caesar De bello Gallico, IV, 10 Periode: ca 55 voor Chr.
WKI-34	Caesar maakt een verkenningstocht naar Engeland
	Toen trok Caesar, na een brug geslagen te hebben, Germania binnen, waar hij de Sygambri (Cambrin) en de Ubii (Aubigny) belegerde. De Suevi (omg. Kortrijk), het grootste en wildste volk, van wie velen zeggen dat het wel 100 dorpen en volken telt, joeg hij met zijn komst schrik aan , zoals trouwens aan heel Germania. Spoedig keerde hij in Gallia terug, na de brug afgebroken te hebben. Vandaar ging hij naar de Morini (Terwaan), waar de naaste en kortste oversteek mogelijk was naar Engeland.
	de Ubii (Aubigny)	Aubigny	50,35-02,58
	Sygambri (Cambrin)	Sygambri (Cambrin)	50,50-02,73
	de Morini (Terwaan)	Terwaan	50,63-02,25
	de Suevi (omg. Kortrijk)	omg. Kortrijk	52,15-04,98
	Referentie: Orosius Historiae, VI, 9, 1 Periode: ca 55 voor Chr.
WKI-35	Caesar bericht over Germania en het Hercynisch Woud
	Er was een tijd, dat de Galliërs de Germanen in dapperheid overtroffen. Toen voerden zij oorlog tegen hen, zonden kolonisten naar de overkant van de Renus (Schelde), omdat zij te talrijk waren en niet genoeg grond hadden. Want de vruchtbaarste gronden van Germania liggen in de nabijheid van het Hercynisch Woud (Katsberg), dat sommige griekse schrijvers Orcynia noemen. Het land werd in bezit genomen door de Volcae Tectosages (verm. afkomstig uit het zuiden van Frankrijk) en dit woont er nog steeds; het heeft een grote roem op het p u n t van recht en militaire kracht. Maar vandaag, terwijl de Germanen voortgaan geduldig een leven van a rmoede en ontberingen te leiden en zij niets aan hun voeding of kleding veranderen, hebben de Gallliërs integendeel het brede leven leren kennen, dank zij de nabijheid van onze provincies en de zeehandel. Langzamerhand zijn zij de zwaksten geworden. Vele malen overwonnen, hebben zij ervan af gezien zich nog in militaire kracht met de Germanen te meten. Dit Hercynisch Woud heeft een breedte van acht dagreizen van een lichtbepakte reiziger. Dit is het enige middel om er de afmetingen van aan te geven, daar de Germanen geen maten voor afstanden hebben. Het begint aan de grenzen van de Helveti (Helfaut), de Nemeti (Atrecht) en de Rauraci (Récourt), en de lijn van de Danuvius (Aisne) volgend, loopt het tot aan de gebieden van de Daci (Dagny) en de Anartes (Annet sur Marne). Vandaar draait het naar rechts en verwijdert het zich van de stroom en raakt d oor zijn grote uitgestrektheid aan veel volken. In dit deel van Germania is niemand die zijn uitgestrektheid kent, zelfs niet na zestig dagreizen, of die weet waar het eindigt. Men zegt dat er veel soorten dieren verblijven die men elders niet ziet.
	de Daci (Dagny)	Dagny	49,77-04,03
	de Rauraci (Récourt)	Récourt	50,25-03,03
	de Nemeti (Atrecht)	Atrecht	50,28-02,78
	de Helveti (Helfaut)	Helfaut	50,70-02,25
	Hercynisch Woud (Katsber)	Hercynisch Woud (Katsber)	50,80-02,48
	Orcynia	Orcynia	50,80-02,48
	de Danuvius (Aisne)	Aisne	49,43-02,83
	de Anartes (Annet-sur-Marne)	Annet-sur-Marne	48,92-02,72
	Volcae Tectosages (verm. afkomstig uit het zuiden van Frankrijk)	Volcae Tectosages (verm. afkomstig uit het zuiden van Frankrijk)
	Referentie: Caesar De bello Gallico, VI, 24, 25 Periode: ca 53 voor Chr.
WKI-36	De noordlijn van Caesar’s veroveringen
	(samenvatting)
	Cherusci (Chérisy)	Cherusci (Chérisy)	50,23-02,92
	Triboci (Troisvaux)	Triboci (Troisvaux)	50,40-02,35
	Tencteri (Tangry)	Tencteri (Tangry)	50,47-02,35
	Batavi (Béthune)	Batavi (Béthune)	50,53-02,63
	Periode: ca. 50 vóór Chr.
WKI-37	Mela over de Renus en het Flevum.
	Vandaar (Bretagne) gaat de kust naar het noorden, waar hij behoort aan de Morini (Terwaan), het laatste van de gallische volken en waarvan niets bekender is dan de haven die men Gesoriacus (Boulogne) noemt. De Renus (Schelde) komt voort uit de (franse) Alpen eri vormt bijna aan zijn begin twee meren, Venetum en Acronum. Spoedig wordt hij vaster en valt hij in een zekerder stroom, die zich niet ver van de zee hier en daar verspreidt. Aan de linkerkant wordt hij nog altijd tot hij u itstroomt Renus (Schelde) genoemd. Aan de rechterkant is hij eerst smal en zichzelf gelijk. Achter de oevers, die lang en breed terugwijken, wordt hij geen rivier meer genoemd, doch waar hij de landen vult heet hij Flevum. Hij omvat daar een eiland van dezelfde naam, wordt smaller en stroomt daar als een rivier uit. Germania strekt zich uit van deze oevers tot aan de (franse) Alpen, in het zuiden (lees: oosten) tot aan die Alpen; in het oosten (lees: zuiden) tot aan het volk van Sarmatica (Sermaise), en waar het naar het noorden (lees: westen) kijkt, ligt de kust van de Oceaan (Atlantische Oceaan).
	Sarmatica (Sermaise)	Sarmatica (Sermaise)	48,48-02,70
	Venetum	Venetum	50,18-03,58
	de Morini (Terwaan	Terwaan	50,63-02,25
	Gesoriacus (Boulogne)	Gesoriacus (Boulogne)	50,72-01,62
	Acronum	Acronum
	Referentie: Mela De chorographia, III, 23 - 25. Periode: ca. 44 na Chr.
WKI-38	Mela over de rivieren in Germania.
	De rivieren van Germania, die naar andere volken stromen zijn: de Danuvius (Aisne) en de Rhodanus (Rhöne). De Moenis (Maas) en de Lupia (Lys) stromen in de Renus (Schelde). De Amissis (Hem), de Wisurgis (Wimereux) en de Albis (Aa), de beroemdste, vloeien in de Oceaan (Atlantische Oceaan). Boven de Albis (Aa) ligt de Codanus (Het Kanaal en de Noordzee), een immense zeebaai, vol met grote en kleine eilanden. Hierom heeft de zee, w aar zij de kust vormt, nooit het aanzicht van een volle zee, maar van ineenvloeiende en door elkaar heen stromende afzonderlijke mondingen. Aan de kust blijven eilanden zichtbaar op korte afstand, en tijdens de vloed wordt alles weer egaal bedekt. daar wonen de Cimbri (Simencourt) en de Teutones (Thiembronne), en verderop de Hermiones (Hermies), de laatsten van Germania.
	Rhodanus (Rhöne)	Rhodanus (Rhöne)	45,75-04,85
	de Hermiones (Hermies)	Hermies	50,12-03,03
	de Cimbri (Simencourt)	Simencourt	50,27-02,65
	de Teutones (Thiembronne)	Thiembronne	50,62-02,05
	Lupia (Lys)	Lupia (Lys)	50,65-02,40
	Wisurgis (Wimereux)	Wisurgis (Wimereux)	50,77-01,62
	Amissis (Hem)	Amissis (Hem)	50,80-02,05
	Albis (Aa)	Albis (Aa)	50,90-02,08
	Renus (Schelde)	Renus (Schelde)	50,90-02,08
	Codanus (Het Kanaal en de Noordzee)	Codanus (Het Kanaal en de Noordzee)	51,00-01,50
	Moenis (Maas)	Moenis (Maas)	51,72-04,83
	Danuvius (Aisne)	Danuvius (Aisne)
	Referentie: Mela De chorographia, III, 30 - 32 Periode: ca. 44 na Chr.
WKI-39	De punt van Engeland ligt tegenover de “Monden van de Renus”
	Engeland ligt van het noorden (lees: westen) naar het westen (lees: zuiden) als een grote driehoek vóór de Monden van de Renus (Schelde), waarvan de zijden zich van elkander verwijderen De éne ziet uit op Gallia, de andere op Germania.
	Mela, De chorographia, III, 50	Mela, De chorographia, III, 50
	Referentie: Mela De chorographia, III, 50 Periode: ca. 44 na Chr.
WKI-40	Suevi, Albis en Renus
	De stormen van de Noordenwind (lees: Westenwind) hebben bij de Suevi (omg. Kortrijk) de Albis (Aa) gevormd en het onbedwongen hoofd van de Renus (Schelde).
	Albis (Aa)	Albis (Aa)	50,90-02,08
	de Suevi (omg. Kortrijk)	omg. Kortrijk	52,15-04,98
	Referentie: Lucanus Pharsalia, II, 51, 52 Periode: ca. 50 na Chr.
WKI-41	Plinius beschrijft het Eiland van de Bataven in Frankrijk.
	In de Renus (Schelde) zelf ligt, bijna 100 mijlen (220 km) in de lengte, het zeer edele Eiland van de Bataven (Béthune) en de Canninefaten (Genech), en andere van de Frisones (Vlaanderen), Chauci (Chocques), Frisiavonen (Vlaanderen), Sturii (Estreux, Etroeungt of Etrun), Marsaci (Marchiennes) die zich uitstrekken tussen Helinium (Liane bij Boulogne) en Flevum (of Almere tussen Calais, St. Omaars en Winnoksbergen). Zo worden de uitmondingen genoemd, waar de Renus (Schelde) in het noorden (lees: westen) in meren vloeit. In het westen (lees: zuiden) stort hij zich in de stroom van de Mosa (lees: Moos of Moeze), terwijl hij in het midden van deze een kleine stroom vormt, die zijn eigen naam behoudt.
	Bataven (Béthune)	Bataven (Béthune)	50,53-02,63
	Chauci	Chauci	50,53-02,57
	de Canninefaten (Genech de Frisones (Vlaanderen)	Genech de Frisones	50,53-03,22
	Referentie: Plinius Naturalis historia, IV, 101 Periode: ca. 77.
WKI-42	Plinius beschrijft rivieren en volken in het noord-westen van Frankrijk
	Rond de hele zee tot aan de rivier de Schelde (sic!) wonen de volken van Germania. Want Germania is nog jaren daarna niet helemaal verkend. Een ander volk is dat van de Ingaevonen (St. Inglevert), waarvan de Cimbri (Simencourt), Teutones (Thiembronne) en Chauci (Chocques) deel uitmaken. Het dichtst bij de Renus (Schelde) zitten de Istaevones (Estevelles), waarvan de Sicambri (Cambrin) een deel vormen. In het binnenland wonen de Hermiones (Hermies) met daaronder de Suevi (omg. Kortrijk), de Hermunduri (Hermelinghen), de Chatti (Katsberg) en de Cherusci (Chérisy). Het vijfde deel zijn de Peucini (Puissieux) en de Basternae (Hébuterne). Klare stromen vloeien uit in de Oceaan (Atlant. Oceaan): de Guthabus (Gy, zijrivier van de Scarpe), de Visculus of Vistula (Vesle, Marne en Aisne), de Albis (Aa), de Amisia (Hem), de Renus (Schelde), de Mosa, (Maas). Meer in het binnenland ligt de Hercynische Berg (Cassel en Katsberg), die in adel voor geen andere onderdoet.
	de Cimbri (Simencourt)	Simencourt	50,27-02,65
	de Istaevones (Estevelles	Estevelles	50,47-02,92
	de Sicambri	Cambrin	50,50-02,73
	Chauci (Chocques)	Chauci (Chocques)	50,53-02,57
	Teutones (Thiembronne)	Teutones (Thiembronne)	50,62-02,05
	de Ingaevonen (St. Inglevert)	St. Inglevert	50,87-01,73
	Referentie: Plinius Naturalis historia, IV, 98 - 100. Periode: ca. 77.
WKI-43	Plinius beschrijft het Promontorium Cimbrorum bij Cap-Blanc-Nez
	Philemon zegt dat de Cimbri (Simencourt) het eiland Morimarisca noemen (de moerassen van de Morini), wat “d o d e ” betekent; de zee vandaar tot aan de hoge landtong heet Rusbeas (Roubaix). daar begint het duidelijker te worden bij het volk van de Ingaevonen (St. Inglevert), dat het eerste van Germania is. De grote berg Saevo, niet minder dan de Ripaeae (Rièzes, Ardennes), strekt zich uit tot aan het Promontorium van de Cimbri (Cap Gris Nezen Cap Blanc Nez) en vormt de zeebaai die Codanus wordt genoemd (Het Kanaal en de Noordzee), vol met eilanden, waarvan het grootste Scatinavia (Engeland of Schotland) van een ongekende grootte. Het Promontorium van de Cimbri, dat ver in de zee ligt, vormt een schiereiland, dat Tastris wordt genoemd (let op: de voorloper van Testerbant). Er zijn 23 eilanden, bekend aan de romeinse wapenen. Het voornaamste ervan is Burcana (Boursies, Nord), dat door de onzen (de Romeinen) Fabaria wordt genoemd vanwege zijn gelijkenis met die vrucht. Een ander heet Glaesaria n aar de barnsteen (glas) van de soldaten, dat door de barbaren Austeravia (Ostrevant bij Atrecht) wordt genoemd. Een volgend is Actania (Acquin).
	Cimbri (Simencourt)	Cimbri (Simencourt)	50,27-02,65
	het eiland Morimarisca (de moerassen van	het eiland Morimarisca (de moerassen van	50,75-02,25
	Referentie: Plinius Naturalis historia, IV, 94 - 97 Periode: ca. 77
WKI-44	Plinius beschrijft de Germaanse volken in het noorden van Frankrijk
	De zijden van de Schelde (sic!) worden bewoond door de Texuandrii (omg. Rijssel), die onder verschillende namen voorkomen; dan de Menapii (Cassel), de Morini (Terwaan), w aaraan door de volksmond de Marsaci (Marchienne) worden toegevoegd, en de gouw die Gesoriacus (Boulogne) wordt genoemd, de Britanni (Berthen, Nord, of Brétigny, Aisne), de Ambiani (Amiens), de Bellovaci (Beauvais), de Bassi (Basseux, Pas de Calais of Bassu, Marne). Meer in het binnenland wonen de Catuslogi (Cattenières), de Atrebati (Atrecht), de vrije Nervii (Bavay), de Veromandui (Soissons), de Suaeuconi (Souchez), de vrije Suessones (Soissons), de vrije Silvanectes (Senlis), de Tungri (Doornik), de Sunuci (Somain), de Frisiavones (Vlaanderen), de Baetasi (Bettignies), de vrije Leuci (Toul), de voorheen vrije Treveri (Trier), en de federatieve Lingones (Langres), de federatieve Remi (Reims), de Mediomatrici (Metz), de Sequani (bovenloop van de Seine), de Raurici (Augst Zw.), de Helveti (Zw.), de kolonies Equestris (Noyon, Zw.)en Raurica (Augst, Zw.). Tegen de Renus (Schelde) aan wonen de volken van Germania in eenzelfde p ro vincie samen: de Nemeten (Atrecht), de Triboci (Troisvaux), de Vangiones (Wannehain); bij de Ubii (Aubigny) de kolonie van de Agrippinenses (Keulen), de Guberni (Gouves), de Batavi (Béthune) en die wij genoemd hebben in de eilanden van de Renus (Schelde).
	de vrije Silvanectes (Senlis)	Senlis	48,20-03,28
	de Suessones (Soissons)	Soissons	49,37-03,33
	de Veromandui(Soissons)	Soissons	49,37-03,33
	de Bellovaci (Beauvais)	Beauvais	49,43-02,08
	Ambiani (Amiens)	Ambiani (Amiens)	49,90-02,30
	de Catuslogi (Cattenières)	Cattenières	50,13-03,33
	de Bassi (Basseux, Pas-de-Calais of Bassu, Marne)	Basseux, Pas-de-Calais of Bassu, Marne	50,23-02,65
	de Atrebati (Atrecht)	Atrecht	50,28-02,78
	de Nervii (Bavay)	Bavay	50,30-03,78
	de Sunuci (Somain)	Somain	50,37-03,28
	de Suaeuconi (Souchez)	Souchez	50,38-02,75
	de Marsaci (Marchienne)	Marchienne	50,40-03,28
	de Tungri (Doornik)	Doornik	50,60-03,38
	de Morini (Terwaan)	Terwaan	50,63-02,25
	Gesoriacus (Boulogne)	Gesoriacus (Boulogne)	50,72-01,62
	de Frisiavones (Vlaanderen)	Vlaanderen	50,78-03,52
	de Menapii (Cassel)	Cassel	50,80-02,48
	Texuandrii (omg. Rijssel)	Texuandrii (omg. Rijssel)	51,18-03,93
	de Britanni (Berthen, Nord, of Brétigny, Aisne	Berthen, Nord, of Brétigny, Aisne
	de Baetasi (Bettignies)	Bettignies	50,33-03,97
	Referentie: Plinius Naturalis historia, IV, 106 Periode: ca. 77.
WKI-46	Plinius beschrijft Ostrachia in Frankrijk
	Barnsteen wordt gevonden op de eilanden van de noordelijke (lees: westelijke) Oceaan; door de Germanen wordt het “glaes” (glas) genoemd; daar wordt door de onzen een der eilanden Glaesaria genoemd. dat bij de barbaren Austeravia (Austrachia, Oostergo = Ostrevant bij Atrecht) heet. Het barnsteen vormt zich uit het sap van bomen.
	Austeravia (Ostrevant)	Austeravia (Ostrevant)	50,28-03,27
	Glaesaria	Glaesaria	50,60-03,38
	Referentie: Plinius Naturalis historia, , XXXVII, 42 Periode: ca. 77
WKI-47	Plinius nogmaals over Flevum en Helinium.
	Wij hebben gezegd, dat in het oosten (lees: noorden) bij de Oceaan (Atlantische Oceaan) verschillende volkeren wonen. Maar in het noorden (lees: westen) wonen de Chauci (Chocques), die de Kleine en de Grote genoemd worden (nl. de Grote en de Kleine Frisiones). De Oceaan stroomt er met een uitgestrekte vloed tweemaal per dag en per nacht over een groot gebied op het land, en bewerkt er een eeuwige verandering van de natuur, en de twijfel wat land is of een deel van de zee. Een ander wonderbaar iets uit de wouden. Zij voeren over de gehele rest van Germania koude en wolken aan , de hevigste echter ver van de genoemde Chauci (Chocques), voornamelijk rond de twee meren (Flevum en Helinium). De kusten zelf zijn begroeid met eiken die er goed gedijen. Soms worden zij doo r de vloed en de wind meegevoerd als eilanden van takken, die op het w ater drijven en met hun takken dikwijls onze vloot schrik aanjagen, alsof zij ’s nachts d oor de werking van de stroom tegen de voorstevens van de schepen waren gezet en het leek alsof deze een vruchteloos zeegevecht tegen de bomen geleverd hadden.
	de Chauci (Chocques)	Chocques	50,53-02,57
	Referentie: Plinius Naturalis historia, XVI, 2 - 5 . Periode: ca. 77
WKI-48	Plinius over het weven van stoffen.
	De Cadurci (Catheux, Oise), de Caleti (Cléty), de Ruteni (Ruitz), de Bituriges (Bettrechies) en de Morini (Terwaan), die als de laatste der mensen beschouwd worden, overigens ook alle gallische volken weven stoffen, zoals de vijanden aan de overzijde van de Renus (Schelde); hun vrouwen kennen geen schonere kleding.
	de Bituriges (Bettrechies)	Bettrechies	50,32-03,75
	de Ruteni (Ruitz)	Ruitz	50,47-02,58
	de Morini (Terwaan)	Terwaan	50,63-02,25
	de Caleti (Cléty)	Cléty	50,65-02,18
	De Cadurci (Catheux, Oise)	Catheux, Oise	49,65-02,12
	Referentie: Plinius Naturalis historia, XIX, 8 Periode: ca. 77
WKI-50	Het midden en westen van gallisch Belgia.
	Gallia Belgica Gallisch België 26. 47. Avaricum Bourges 20. 15. 46. 40 Sequanae fluvii ostia de monden van de Seine 20. 51. 30 De oostelijke (lees: noordelijke) zijde (van Narbonesia) ligt bij de Seine tegen Belgica aan, van welke scheiding de graden zijn 24. 47. 20 Juliobona Lillebonne 20. 15. 51. 20 Rotomagus Rouaan 20. 10. 50. 20 Vindinum Le Mans 20. 45. 49. 20 Condivicum Nantes 21. 15. 50. Ingena Avranches 21. 45. 50. Mediolanum Evreux 20. 40. 48. Condate Monterau faut Yonne 20. 40. 47. 20 Agedicum Sens 21. 15. 47. 10 Autricum Chartres 21. 40. 48. 15 Cenabum Orléans 22. 47. 50 Parisiorum Lucotecia Parijs 23. 30. 48. 10 Augustobona Troyes 23. 15. 47. 45 Caesarodunum Tours 25. 15. 46. 30 Rhodumna Roannes 24. 45. 50 Forum Segusianorum Fours 23. 30. 45. 30 Ja tin um Meaux 23. 47. 30 Hierna tegen Belgica aan de Vadicassii en hun stad Noeomagus (onbekend; in geen geval Noyon) 24. 20. 46. 30 Augustodunum Autun 23. 40. 46. 30 Caballium Châlons sur Marne 23. 50. 45. 40
	Rhodumna (Roannes)	Rhodumna (Roannes)	44,85-02,40
	Augustodunum (Autun)	Augustodunum (Autun)	46,95-04,30
	Avaricum (Bourges)	Avaricum (Bourges)	47,08-02,40
	Condivicum (Nantes)	Condivicum (Nantes)	47,22--1,55
	Caesarodunum (Tours)	Caesarodunum (Tours)	47,38-00,68
	Cenabum (Orléans)	Cenabum (Orléans)	47,92-01,90
	Vindinum (Le Mans)	Vindinum (Le Mans)	48,00-00,20
	Agedicum (Sens)	Agedicum (Sens)	48,20-03,28
	Augustobona (Troyes)	Augustobona (Troyes)	48,30-04,08
	Condate (Monterau-faut-Yonne)	Condate (Monterau-faut-Yonne)	48,38-02,95
	Autricum (Chartres)	Autricum (Chartres)	48,45-01,50
	Ingena (Avranches)	Ingena (Avranches)	48,68--1,37
	Parisiorum Lucotecia (Parijs)	Parisiorum Lucotecia (Parijs)	48,87-02,33
	Caballium (Châlons-sur-Marne)	Caballium (Châlons-sur-Marne)	48,95-04,37
	Ja tin um (Meaux)	Ja tin um (Meaux)	48,95-02,87
	Mediolanum (Evreux)	Evreux	49,02-01,15
	Forum Segusianorum (Fours)	Forum Segusianorum (Fours)	49,18-01,60
	Rotomagus (Rouaan)	Rotomagus (Rouaan)	49,43-01,08
	Sequanae fluvii ostia (de monden van de Seine)	Sequanae fluvii ostia (de monden van de Seine)	49,43-01,08
	Juliobona (Lillebonne)	Juliobona (Lillebonne)	49,52-00,55
	Noeomagus (onbekend	Noeomagus (onbekend
	Referentie: Ptolemeus Geographia, II, 7 (10. Periode: 87 tot 150
WKI-51	Het noordwesten van Gallisch Belgia
	tot hiertoe is gesproken over de westelijke (lees: zuidelijke) zijde van Gallisch Belgia dat aan Lugdunensis (Lyon) raakt; haar noordelijke (lees: westelijke) zijde en wat aan de Britse Oceaan raakt, bevat het volgende: De monden van de rivier Phrudis de Somme 21. 45. 52. 30 Icium het Promontorium 22. 53. 30 Gesoriacus, de haven van de Morini Boulogne 22. 45. 53. 30 De monden van de rivier Tabuda de Authie 23. 30. 53. 30 De monden van de Mosa Canche 24. 40. 53. 20 Lugodinum Batavorum Leulinghen 26. 30. 53. 20 De westelijke (lees: zuidelijke) mond van de Renus (Schelde) 26. 45. 53. 20 De middelste mond van de Renus (Schelde) 27. 53. 10 De oostelijke (lees: noordelijke) mond van de Renus (Schelde) 28. 54.
	Lugdunensis (Lyon)	Lugdunensis (Lyon)	45,75-04,85
	Gesoriacus (Boulogne)	Gesoriacus (Boulogne)	50,72-01,62
	Lugodinum Batavorum(Leulinghen)	Lugodinum Batavorum(Leulinghen)	50,83-01,72
	De monden van de Renus (Schelde)	Schelde	50,90-02,08
	De monden van de Mosa(Canche)	Canche
	de rivier Tabuda (de Authie)	de Authie
	De rivier Phrudis (de Somme)	de Somme
	Referentie: Ptolemeus Geographia, II, 9, 1 - 2. Periode: 87 tot 150
WKI-52	De streek van Terwaan naar Toul.
	De zijde echter (van Gallisch Belgica), die uitziet naar het opgaan van de zon (het oosten, desondanks bedoelt Ptolemeus het zuiden), wordt door de Renus (Schelde) bij het Grote Germania begrensd, wiens begin de graden heeft 29. 40. 46. De scheiding ligt echter bij de rivier de Obrinca (de Rijn) naar het westen (lees: zuiden) 28. 50. En ook de berg die het begin vormt van de Alpen en die de Adulas (Ortemont, Vogezen) wordt genoemd 29. 30. 45. 15 Het Jura gebergte 26. 15. 46. Origiacum Oiry 22. 30. 51. Caesaromagus Beauvais 22. 51. 20 Samarobriva Amiens 22.'■15. 52. 30 Naast die de Morini met hun stad Tervanna Terwaan 23. 20. 52. 50 daarn a de rivier de Tabuda (de Authie), de Tungri (Tingry) en hun stad Atuacutum Attin 24. 30. 52. 20 daarn a de rivier de Mosa (de Canche), de Menapii en hun stad Castellum Cassel 25. 52. 15 Daa rn a de Nervii met hun stad Baganum Bavay 25. 15. 51. 40 Rhotomagus Senlis 22. 40. 50. Augusta Veromanduorum Saint Quentin 25. 30. 50. Augusta Suessonum Soissons 23. 30. 48. 50 D u ro co tto rum Reims 23. 45. 48. 30 Augusta Trevirorum Trier 26. 48. 30 Dividurum Metz 25. 30. 47. 20 Tullum Toul 26. 30. 47. Nasium Naiz aux Forges 24. 50. 46. 40
	Caesaromagus (Beauvais)	Caesaromagus (Beauvais)	49,43-02,08
	de Renus (Schelde)	Schelde	50,90-02,08
	Het Jura-gebergte	Het Jura-gebergte
	Origiacum (Oiry)	Origiacum (Oiry)	49,02-04,05
	de Adulas (Ortemont, Vogezen)	Ortemon (Vogezen)
	rivier de Obrinca (de Rijn)	rivier de Obrinca (de Rijn)
	Samarobriva (Amiens)	Samarobriva (Amiens)	49,90-02,30
	Referentie: Ptolemeus Geographia, II, 9, 3 - 7. Periode: 87 tot 150
WKI-53	Het noordelijk deel van Germania Inferior.
	Het deel van de streek, die tegen de Renus (Schelde) aan ligt, van de zee tot aan de rivier de Obrinca (Rijn), wordt Germania Inferior genoemd, waarin aan de westzijde (lees: zuidzijde) kant van de Renus (Schelde) de volgende plaatsen liggen: Het land van de Bataven ligt in het midden: Batavodurum Béthune 27. 15. 52. 20 Vetera Verviers 27. 30. 51. 50 Agrippinenses Keulen 27. 40. 51. 30 Bonna Bonn 27. 40. 50. 50Trajana Legio Treis Mocontiacum Mainz 27. 30. 52. 45 27. 20. 50. 15
	Mocontiacum (Mainz)	Mainz	50,00-08,27
	Batavodurum (Béthune)	Batavodurum (Béthune)	50,53-02,63
	Renus (Schelde)	Renus (Schelde)	50,90-02,08
	Agrippinenses ( Keulen)	Agrippinenses ( Keulen)	50,93-06,95
	Bonna (Bonn)	Bonna (Bonn)	50,73-07,10
	de rivier de Obrinca (Rijn)	Rijn
	Trajana Legio (Treis)	Treis
	Vetera (Verviers)	Vetera (Verviers)	50,58-05,87
	Referentie: Ptolemeus Geographia, II, 9, 8 Periode: 87 tot 150
WKI-54	Naast de monden van de Renus (Schelde).
	De monden van de Vidrus de IJzer 27. 30. 54. 20 De haven van Mararmanis Mannaricum Merville 28. . 54. 15 De monden van de Amisia Hem 29. . 55. de oorsprong van deze rivier 32. . 55. De monden van de Wisurgis Wimereux 31. . 55. de oorsprong van deze rivier 34. . 52. 30 Drie Saksische eilanden 31. . 56. 15 De monden van de Albis r Aa 31. . 56. 15 de oorsprong van deze rivier 39. . 50.
	de monden van de Wisurgis (Wimereux)	Wimereux	50,77-01,62
	de monden van de Amisia (Hem)	Hem	50,80-02,05
	de monden van de Albis (Aa)	Aa	50,90-02,08
	De monden van de Vidrus (de IJzer)	de IJzer
	Mararmanis (Mannaricum - Merville)	Mararmanis (Mannaricum - Merville)	50,63-02,63
	Referentie: Ptolemeus Geographia, II, 11, 1 Periode: 87 tot 150
WKI-56	De volken van Germania, d.i. Noord-Frankrijk
	In Germania bij de Renus, de Albis, de Amisia somt Ptolemeus de volgende volkeren op (alfabetisch gerangschikt). Hij noemt enige stammen, die men elders niet vermeld vindt. Zo bevestigt hij niet alleen Tacitus in diens opvatting van Germania, doch voegt er nog nieuwe bewijzen bij: Angrivarii Angres. Bructeri Broxeele. Calucones Calonne. Caritami Cartignies. Casuarii Cattenières. Chaemae Chemy. Chamavi Camphin. Chatti Katsbergs. Chauci Chocques. Cherusci Chérisy. Frisii Vlaanderen. Helvetii Helfaut. Incriones Equires, Equirre. Intuergi Ennetières .Landudi Landas. Langobardi Lompret. Marsigni Marchiennes. Nerteriani Niergnies. Saxones zuid van Boulogne. Silingi Solesmes. Suevi omg. Kortrijk. Sygambri Cambrin. Tencteri Tingry of Tangry. Tubanti Thun of Thuin. Turoni Doornik. Usipii Weppes. Vangiones Wannehain.
	Casuarii (Cattenières)	Casuarii (Cattenières)	50,13-03,33
	Cherusci (Chérisy)	Cherusci (Chérisy)	50,23-02,92
	Marsigni (Marchiennes)	Marsigni (Marchiennes)	50,40-03,28
	Angrivarii (Angres)	Angrivarii (Angres)	50,42-02,75
	Sygambri (Cambrin)	Sygambri (Cambrin)	50,50-02,73
	Chamavi (Camphin)	Chamavi (Camphin)	50,52-02,98
	Chauci (Chocques)	Chauci (Chocques)	50,53-02,57
	Calucones (Calonne)	Calucones (Calonne)	50,57-03,43
	Langobardi (Lompret)	Langobardi (Lompret)	50,67-03,00
	Helvetii (Helfaut)	Helvetii (Helfaut)	50,70-02,25
	Saxones (zuid van Boulogne)	Saxones (zuid van Boulogne)	50,72-01,62
	Chatti (Katsberg)	Chatti (Katsberg)	50,80-02,48
	Bructeri (Broxeele)	Bructeri (Broxeele)	50,83-02,32
	Suevi (omg. Kortrijk)	Suevi (omg. Kortrijk)	50,83-03,27
	Frisii (Vlaanderen)	Frisii (Vlaanderen)	51,22-03,23
	Caritami (Cartignies)	Caritami (Cartignies)
	Chaemae (Chemy)	Chaemae (Chemy)
	Incriones (Equires- Equirre)	Incriones (Equires- Equirre)	50,47-02,23
	Intuergi (Ennetières)	Intuergi (Ennetières)	50,63-02,95
	Landudi (Landas)	Landudi (Landas)	50,48-03,30
	Nerteriani (Niergnies)	Nerteriani (Niergnies)	50,15-03,25
	Silingi( Solesmes)	Silingi( Solesmes)
	Referentie: Ptolemeus Geographia, II, 11, 6 - 11. Periode: 87-150
WKI-57	Van Flevum naar Buduris.
	Flevum (of Almere) 28. 45. 54. 45 Siatutanda Sithiu, St. Omaars 29. 20. 54. 20 Texalia Axles bij Calais, of Escalles 31. 55. Fabiranum Favreuil 31. 30. 55. 20 Treva Thièvres 31. 55. 20 Leufana, Levesano Laventie 34. 15. 55. 40 Asciburgium Aken of Auchy au Bois 27. 30. 52. 30 Navalia de Nave (einde van de Opstand der Bataven) 27. 50. 53. 15 Mediolanum Moignelée 28. 10. 53. 45 Teuderium Douriez 30. 54. Bogadum Bouchain 30. 15. 52. Stereontium Estreux 31. 52. 20 Amisia Ames 31. 30. 51. 30 Tropea Drusi (bij het Teutoburgerwoud) 33. 45. 52. 45 Alisum Arleux 28. 51. 30 Buduris Buire 28. 49.
	Treva ( Thièvres)	Treva ( Thièvres)	49,75-06,63
	Fabiranum (Favreuil)	Fabiranum (Favreuil)	50,12-02,85
	Mediolanum (Moignelée)	Moignelée	50,43-04,57
	Flevum (of Almere)	Flevum (of Almere)	50,90-02,08
	Alisum (Arleux)	Alisum (Arleux)
	Amisia (Ames)	Amisia (Ames)
	Asciburgium (Aken of Auchy-au-Bois)	Asciburgium (Aken of Auchy-au-Bois)	50,55-02,37
	Bogadum (Bouchain)	Bogadum (Bouchain)
	Texalia (Axles bij Calais of Escalles)	Calais	50,95-01,95
	Texalia (Axles bij Calais of Escalles)	Escalles	50,92-01,72
	Leufana (Levesano - Laventie)	Levesano ( Leventie)
	Navalia (de Nave)	Navalia (de Nave)
	Siatutanda ( Sithiu, St. Omaars)	Siatutanda ( Sithiu, St. Omaars)
	Stereontium (Estreux)	Stereontium (Estreux)	50,35-03,60
	Teuderium (Douriez)	Teuderium (Douriez)
	Tropea Drusi (bij het Teutoburgerwoud)	Tropea Drusi (bij het Teutoburgerwoud)
	Referentie: Ptolemeus Geographia, II, 11, 12 - 14. Periode: 87-150
WKI-58	Van de Rijn naar het zuiden
	De streek die zich van de rivier de Obrinca (Rijn) naar het zuiden (lees: oosten) uitstrekt, heet Germanica Superior, waarin te beginnen vanaf de rivier de Obrinca de volgende steden liggen: Noeomagus Neumagen 27. 40. 49. 50 Rufiana Rheingönheim 27. 40. 49. 10 Borbetomagus Worms 27. 50. 49. Argentoratum Straatsburg 27. 45. 48. 20 Breucomagus Brumath (Fr.) 27. 50. 48. Elcebus Elzach 28. 30. 47. Augusta Rauricorum Augst (Zw.) 28. 47. 10 Argenturia Horbourg 27. 50. 47. 10 Onder deze en de Leuci wonen de Lingones, wier stad Andomatunum Langres is 26. 15. 46. 20
	Augusta Rauricorum (Augst (Zw.))	Augusta Rauricorum (Augst (Zw.))	47,53-07,72
	Andomatunum (Langres)	Andomatunum (Langres)
	Argentoratum (Straatsburg)	Argentoratum (Straatsburg)
	Argenturia (Horbourg)	Argenturia (Horbourg)
	Borbetomagus (Worms)	Borbetomagus (Worms)
	Breucomagus (Brumath (Fr.))	Breucomagus (Brumath (Fr.))
	Elcebus (Elzach)	Elcebus (Elzach)	48,18-08,07
	Noeomagus (Neumagen)	Noeomagus (Neumagen)
	de Obrinca (Rijn)	Rijn
	Rufiana (Rheingönheim)	Rufiana (Rheingönheim)	49,44-08,42
	Referentie: Ptolemeus Geographia, II, 11 Periode: 87 tot 150
WKI-59	Algemene beschrijving van Gallia met plaatsbepalingen
	De derde tabel van Europa bevat Gallia in vier provincies met de eilanden die erbij horen. Haar middellijn verhoudt zich tot haar zuidelijke (lees: oostelijke) meridiaan als twee tot drie. Deze tabel is beschreven vanaf de oorsprong van Italia, Raetia en Germania, in het zuiden (lees: oosten) vanaf de Gallische Zee (Middellandse Zee); in het westen (lees: zuiden) vanaf de Pyreneeën en de zeebaai van Aquitanië; in het noorden (lees: westen) vanaf de Britse Oceaan (Het Kanaal). Van het Keltogallische Aquitaniè heeft Mediolanum Saintes de langste dag van 15 uren en 45 minuten; het ligt van Alexandrië naar het westen (lees: zuiden) op 2 uren en 20 minuten. Burdigalia Bordeaux heeft de langste dag van 15 uren en 30 m inuten; het ligt van Alexandrië naar het westen (lees: zuiden) op 2 uren en 50 minuten. Augustodonum Autun heeft de langste dag van 15 uren en 45 minuten; het ligt van Alexandrië naar het westen (lees: zuiden) op 2 uren en 25 minuten. Lugdunum Lyon heeft de langste dag van 15 uren en 30 minuten; het ligt van Alexandrië naar het westen (lees zuiden) op 2 uren en 30 minuten. Gessoriacum Boulogne heeft de langste dag van 16 uren en 50 minuten; het ligt van Alexandrië naar het westen (lees: zuiden) op 2 uren en 52 minuten. Durocottorum Reims heeft de langste dag van 16 uren; het ligt van Alexandrië naar het westen (lees: zuiden) op 2 uren en 35 minuten. Massilia Marseille van keltogallisch Narbonesia heeft de langste dag van 15 uren en 15 minuten; het ligt van Alexandrië naar het westen (lees: zuiden) op 2 uren en 25 minuten. Narbo Narbonne heeft de langste dag van 15 uren en 15 minuten; het ligt van Alexandrië naar het westen (lees: zuiden) op 2 uren en 35 minuten. Vienna Vienne heeft de langste dag van 15 uren en 30 minuten; het ligt van Alexandrië naar het westen (lees: zuiden) op 2 uren en 30 minuten. Nemausus Nîmes heeft de langste dag van 15 uren en 24 minuten; het ligt van Alexandrië n aar het westen (lees: zuiden) op 2 uren en 34 minuten. Aimisia Ames heeft de langste dag van 16 uren en 30 minuten; het ligt van Alexandrië naar het westen (lees: zuiden) op 2 uren. Lupia Louvignies bij Bavay of Louvignies bij Le Quesnoy, heeft de langste dag van 16 uren en 15 minuten; het ligt van Alexandrië naar het westen (lees: zuiden) op 1 uur en 40 minuten.
	Narbo (Narbonne)	Narbo (Narbonne)	43,18-03,00
	Massilia (Marseille)	Marseille	43,30-05,40
	Burdigalia (Bordeaux)	Burdigalia (Bordeaux)	44,83--0,57
	Lugdunum ( Lyon)	Lugdunum ( Lyon)	45,75-04,85
	Mediolanum (Saintes)	Saintes	45,75--0,63
	Augustodonum (Autun)	Augustodonum (Autun)	46,95-04,30
	Durocottorum (Reims)	Reims	49,25-04,03
	Lupia (Louvignies bij Bavay of Louvignies bij Le Quesnoy)	Lupia (Louvignies bij Bavay of Louvignies bij Le Quesnoy)	50,65-02,40
	Gessoriacum (Boulogne)	Gessoriacum (Boulogne)	50,72-01,62
	Aimisia (Ames)	Aimisia (Ames)
	de Britse Oceaan (Het Kanaal)	Het Kanaal
	de Gallische Zee (Middellandse Zee)	Middellandse Zee
	Nemausus (Nîmes)	Nîmes	43,83-04,35
	Vienna (Vienne)	Vienna (Vienne)
	Referentie: Ptolemeus Geographia, VII, 5- 6. Periode: 87 tot 150
WKI-60	De ruiterij van de Bataven.
	Zo goed was zijn (Hadrianus) leger geoefend, dat zelfs de ruiterij, die men van de Bataven (Béthune) noemt, met wapens en al de Istrus (Huistre) overzwom.
	Bataven (Béthune)	Bataven (Béthune)	50,53-02,63
	de Istrus (Huistre)	Huistre
	Referentie: Cassius Dio LXIX Periode: ca. 186 na Chr.
WKI-60a	Albinus bedwingt de Frisii
	Door Commodus werd hij (Albinus) naar Gallia gezonden, waar de Frisii (Vlaanderen) van over de Renus (Schelde) doorgedrongen waren; hij maakte zijn naam beroemd bij de Romeinen en de barbaren.
	de Frisii (Vlaanderen)	Vlaanderen	50,78-03,52
	Julius Capitolinus, In Clodio Albino	Julius Capitolinus, In Clodio Albino
	Referentie: Julius Capitolinus In Clodio Albino Periode: ca. 186 na Chr.
WKI-60b	De Panegyricus over de Vahalis
	Die landstreek, Caesar, is door uw goddelijke expedities veroverd en gezuiverd, waar de Vahalis (Oise) in meerdere stromen doorheen vloeit en dat de Renus (Schelde) met zijn aftakkingen omvat. Het gelijkt bijna niet op aarde, want dit woord past er nauwelijks. Het is immers zo met water d oordrenkt, omdat het niet alleen daar waar het duidelijk moeras is, in het niet verdwijnt en de voetstap weigert, maar ook waar het een beetje steviger lijkt wijkt het terug voor de voet en trekt het zich terug bij elke stap.
	Vahalis (Oise)	Vahalis (Oise)	49,00-02,07
	Referentie: Ex veteribus Panegyricis de Gallis HdF, I, p. 713. Periode: 293 na Chr.
WKI-61	Namen van volken en steden aan de Renus (Schelde).
	Dit zijn de barbaarse volken, die voortwoekerden onder de keizers: Scoti (Ecottes), Picti (Pihen), Caledoni (Calonne), Rugi (Rougefay), Heruli (Héricourt), Saxones (zuid van Boulogne), Chamavi (Camphin), Frisiavi (Vlaanderen), Amsivarii (Ambrines), Angli (Englos), Angrivarii (Angres), Flevi (bij het Flevum), Bructeri (Broxeele), Chatti (Katsberg), Burgundiones (Marne), Allemanni (Rijssel), Suebi (omg. Kortrijk), Franci (Franken, omg. Doornik), Chattuari (Couthuin). De namen van de steden aan de overzijde van de Renus (Schelde) zijn: van de Usipii (Weppes), van de Tubanti (Thun bij Kamerijk), van de Nictrenses (lees: Victrenses, Vis en Artois), van de Novarii (Nouart, Ardennes), van de Casuarii (Cattenières). Al deze steden aan de overzijde van de Renus (Schelde) vormen Belgica Prima.
	Rugi (Rougefay)	Rugi (Rougefay)	50,27-02,17
	Angrivarii	Angrivarii	50,42-02,75
	Chamavi (Camphin)	Chamavi (Camphin)	50,52-02,98
	Angli (Englos)	Angli (Englos)	50,63-02,97
	Saxones (zuid van Boulogne)	Saxones (zuid van Boulogne)	50,72-01,62
	Frisiavi (Vlaanderen)	Frisiavi (Vlaanderen)	51,22-03,23
	Amsivarii (Ambrines)	Amsivarii (Ambrines)
	Caledoni (Calonne)	Caledoni (Calonne)
	Heruli (Héricourt)	Heruli (Héricourt)	50,35-02,25
	Picti (Pihen)	Picti (Pihen)
	Scoti (Ecottes)	Scoti (Ecottes)
	Referentie: Nomina provinciarum omnium 13-14. Periode: ca. 310 na Chr.
WKI-62	Zozimus over de Batavia en de Renus (Schelde).
	De Saksen dreven de Quadi (Quaëdypre), een deel van hun volk, naar het land dat door de Romeinen bezet was, terwijl de Franken hen de d o orto ch t weigerden. Van hun kant namen de Romeinen maatregelen, om de zaak van Caesar te verdedigen en niet overlopen te worden. Zij bouwden schepen, voeren de Renus (Schelde) op langs het rijk van de Franken en legden met hun schepen aan in de Batavia, dat de gedeelde Renus (Schelde) tot een eiland maakt, het grootste van deze rivier eilanden. Het volk van de Saliërs, dat deels uit dat van de Franken, deels uit d at van de Saksen was voortgekomen, dat dit eiland bezette nadat het door de zijnen verdreven was, werd door de Romeinen eruit gedreven. Dit eiland was voorheen volledig in het bezit van de Romeinen, en werd toen door de Saliërs bezet.
	de Quadi (Quaëdypre)	Quaëdypre	50,93-02,47
	Referentie: Ex libro Zozimi de Gallis HdF, I, p. 578. Periode: 358 na Chr
WKI-63	Valentinianus in konflikt met de Bataven
	Keizer Valentinianus verbleef bij de Germanen aan de overzijde van de Renus (Schelde) en ondervond daar grote en onverwachte moeilijkheden. Het hele volk van de Germanen namelijk had zijn vroegere stoutmoedigheid weer opgenomen en was de plaatsen binnengetrokken die aan het romeinse rijk onderworpen waren. De keizer tro k hen tegemoet. Er ontstond een hevige strijd, waarin de barbaren de Romeinen overwonnen en achtervolgden. Valentinianus wilde het gevaar niet ontgaan door de vlucht. Hij liet onderzoeken wat de oorzaak was en bevond dat het legioen van de Bataven (Béthune) schuldig was. en hij beval de Bataven (Béthune) de wapens neer te leggen, een boete te betalen en als vluchtende slaven naar elders te gaan. Deze wierpen zich ter aarde en smeekten hem het leger die smaad niet aan te doen, en beloofden al hun krachten in te spannen om de Romeinen te dienen. toen gedroegen zij zich zofel in de oorlog dat van de onafzienbare menigte barbaren slechts weinigen zonder letsel naar huis terugkeerden.
	de Bataven (Béthune)	Béthune	50,53-02,63
	Zozimus, IV.	Zozimus, IV.
	Referentie: Zozimus IV. Periode: 366 na Chr.
WKI-64	De Bataven bij de Lys in Frankrijk
	Er is een landstreek tussen de Legia (Lys) en de kuststreken van Vlaanderen, Menapia (Cassel) geheten. welke naam vanaf het begin in Caleten (Cléty) en Batavi (Béthune) verdeeld was.
	Batavi (Béthune)	Batavi (Béthune)	50,53-02,63
	Caleten (Cléty)	Caleten (Cléty)	50,65-02,18
	Menapia (Cassel)	Menapia (Cassel)	50,80-02,48
	Legia (Lys)	Legia (Lys)
	Referentie: Miraculum S. Donatiani MGS, XIV, p. 177. Periode: ca. 400 na Chr.
WKI-65	Marcianus beschrijft Gallia Belgica en Germania Magna
	Belgica met de twee Germaniae wordt in het noorden (lees: westen) begrensd door de Noordelijke Oceaan (lees: westelijke Atlantische Oceaan), die zich langs Brittannia uitstrekt; in het oosten (lees: noorden) door de Renus (Schelde), langs het Grote Germania tot de bro n van de rivier, en nog door de berg v an af zijn b ron in de (franse) Alpen, die Adoulis w ordt genoemd; en in het westen (lees: zuiden) door de provincie Lugdunensis (Lyon) en door de bovengenoemde rivier Seine; in het zuiden (lees: oosten) d oor het overige deel van Narbonesia. Het gedeelte dus vanaf de zee tot de rivier O brinka (verm. de Rijn) wordt genoemd Germania Inferior; het gedeelte vanaf de Obrinka (verm. de Rijn) wordt genoemd Germania Superior. Belgica met de twee Germaniae bevat 24 volken, 38 beroemde steden, 2 beroemde bergen, 7 beroemde rivieren en een beroemd voorgebergte.
	Lugdunensis (Lyon)	Lugdunensis (Lyon)	45,75-04,85
	Marcianus, Periples maris exteri, II.	Marcianus, Periples maris exteri, II.
	Referentie: Marcianus Periples maris exteri, II. Periode: ca. 400 na Chr.
WKI-66	Hieronymus over de Morini en de Renus Bicornis
	Deze waren senatoren, die een plaats voor het bestuur verkregen hadden over de Britanni (Engeland), de Hispani (Spanje), de Gallii en de laatste der mensen de Morini (Terwaan), waar de Renus Bicornis (Schelde, de tweehoornige) stroomt.
	Gallii	Gallii	48,87-02,33
	Morini (Terwaan)	Morini (Terwaan)	50,63-02,25
	Britanni (Engeland)	Britanni (Engeland)	51,13-01,30
	Hispani (Spanje)	Hispani (Spanje)
	Referentie: Hieronymus Commentarius in Isaiam, 66 Periode: ca. 410
WKI-67	Hieronymus over de Germanen in Frankrijk
	Ontelbare wilde volken overstroomden geheel Gallia. Wat tussen de Alpen (franse Alpen) en de Pyreneeën ligt en door de Oceaan (Atlantische Oceaan) en de Renus (Schelde) wordt omsloten werd tot smart van de publieke zaak door de vijandige Pannoni (Germanen) verwoest, namelijk de Quadi (Quaëdypre), de Vandali (Waudignies), de Sarmati (Sermaise), de Halani (Halluin), de Gypedes (Guemps), de Heruli (Héricourt), de Saxones (zuid van Boulogne), de Bourgondiones (Bourgondië) en de Alemanni (Allemont). Mogontiacus (Maing), eens een edele stad , werd veroverd en verwoest en in de kerk werden vele duizenden gedood. Vangiones (Wannehain) werd na een lange belegering verslagen. De machtige stad van de Remi (Reims), de Ambiani (Amiens), Atrebatae (Atrecht) en de laatste der mensen de Morini (Terwaan), Tornacus, (Doornik), Nemetae (Atrecht), Argentoratus (Straatsburg) werden door Germanen ingenomen. De provincies Aquitania, Novempopulorum (deel van Aquitanië), Lyon en N arbonne werden, met uitzondering van enige steden, geheel verwoest.
	de Bourgondiones (Bourgondië)	Bourgondië	47,32-05,02
	de Sarmati (Sermaise)	Sermaise	47,52--0,22
	de Remi (Reims)	Reims	49,25-04,03
	de Alemanni (Allemont)	Allemont	49,47-03,45
	de Ambiani (Amiens)	Amiens	49,90-02,30
	Atrebatae (Atrecht)	Atrebatae (Atrecht)	50,28-02,78
	Mogontiacus (Maing)	Maing	50,30-03,48
	Vangiones (Wannehain)	Vangiones (Wannehain)	50,57-03,27
	Tornacus (Doornik)	Doornik	50,60-03,38
	de Morini (Terwaan)	Terwaan	50,63-02,25
	de Halani (Halluin)	Halluin	50,78-03,13
	de Quadi (Quaëdypre)	Quaëdypre	50,93-02,47
	de Gypedes (Guemps)	Guemps
	de Heruli (Héricourt)	Héricourt	50,35-02,25
	de Vandali (Waudignies)	Waudignies	50,57-03,80
	de Saxones (zuid van Boulogne)	zuid van Boulogne
	Referentie: Hieronymus Epistulae, CXXIII, 15 - 16. Periode: ca. 409
WKI-68	De bovenste weg in de Patavia noemt van links naar rechts
	Lugdunum (Batavorum) Leulinghen. Praetorium Agrippinae Elinghen. Matilone Le Mat. Albanianis Alembon. Nigropullo Noires Terres. Lauri Lumbres. Fletione Fléchin. Levesano Leventie. Carvone Carvin. Castra Herculis Roye. Noviomagus Noyon.
	Noviomagus (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Carvone (Carvin)	Carvone (Carvin)	50,48-02,97
	Fletione (Fléchin)	Fletione (Fléchin)	50,55-02,28
	Lauri (Lumbres)	Lumbres	50,70-02,13
	Albanianis (Alembon)	Albanianis (Alembon)	50,78-01,88
	Lugdunum Batavorum (Leulinghen)	Lugdunum Batavorum (Leulinghen)	50,83-01,72
	Praetorium Agrippinae (Elinghen)	Elinghen	50,87-01,87
	Castra Herculis (Roye)	Castra Herculis (Roye)	49,70-02,80
	Levesano ( Leventie)	Levesano ( Leventie)
	Matilone ( Le Mat)	Matilone ( Le Mat)	50,80-01,85
	Nigropullo (Noires Terres)	Nigropullo (Noires Terres)
	Periode: 0
WKI-69	De onderste weg in de Patavia noemt van links naar rechts
	Lugdunum Leulinghen. Caspingio Campagne. Foro Adriani Hardinghen. Grinnibus Grivesnes. Flenio Fiennes. Ad duodecimum Montdidier. Tablis Etaples. Noviomagus Noyon.
	Noviomagus (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Lugdunum (Leulinghen)	Lugdunum (Leulinghen)	50,83-01,72
	Ad duodecimum (Montdidier)	Ad duodecimum (Montdidier)
	Caspingio (Campagne)	Caspingio (Campagne)
	Flenio (Fiennes)	Flenio (Fiennes)	50,83-01,83
	Foro Adriani (Hardinghen)	Foro Adriani (Hardinghen)	50,80-01,82
	Grinnibus (Grivesnes)	Grinnibus (Grivesnes)	49,68-02,48
	Tablis (Etaples)	Tablis (Etaples)	50,52-01,65
	Periode: 0
WKI-70	De bovenste weg rechts van Noviomagus noemt
	Noviomagus Noyon. Veteribus Verviers (B.). Arenatio Annois. Asciburgia Aken (DL). Burginatio Bohain. Novesio Neuss (Dl.). Colonia Traiana Trazegnies (B.) Agrippina Keulen (DL).
	Noviomagus (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Agrippina (Keulen (DL))	Agrippina (Keulen (DL))	50,93-06,95
	Arenatio (Annois)	Arenatio (Annois)
	Asciburgia (Aken (DL))	Asciburgia (Aken (DL))
	Burginatio (Bohain)	Burginatio (Bohain)
	Colonia Traiana (Trazegnies (B.))	Colonia Traiana (Trazegnies (B.))
	Novesio (Neuss (Dl.))	Novesio (Neuss (Dl.))	51,20-06,68
	Veteribus (Verviers (B.))	Veteribus (Verviers (B.))	50,58-05,87
	Periode: 0
WKI-71	De onderste weg rechts van Noviomagus noemt
	Noviomagus Noyon. Atuaca Tongeren (B.). Cevelum Chevilly. Coriovallo Heerlen. Blariaco Berlancourt. Juliaco Jülich. Catualium Couthuin (B.). Agrippina Keulen. Feresne Waremme (B.).
	Noviomagus (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Agrippina (Keulen)	Agrippina (Keulen)	50,93-06,95
	Juliaco (Jülich)	Juliaco (Jülich)	50,93-06,37
	Atuaca (Tongeren (B.))	Atuaca (Tongeren (B.))
	Blariaco (Berlancourt)	Blariaco (Berlancourt)
	Catualium (Couthuin (B.))	Catualium (Couthuin (B.))
	Cevelum (Chevilly)	Cevelum (Chevilly)
	Coriovallo (Heerlen)	Coriovallo (Heerlen)	50,90-05,98
	Feresne (Waremme (B.))	Feresne (Waremme (B.))	50,68-05,25
	Periode: 0
WKI-72	Links van Noviomagus worden in Frankrijk genoemd
	Bononia Boulogne. Turnaco Doornik. Cast. Menapiorum Cassel. Pontes Scaldis Escautpont. Virovino Wervicq. Camaraco Kamerijk, Tervanna Terwaan. Hermomacum Bermerain. Nemetaco Atrecht . Baca Conervio Bavay. Teucera Thièvres.
	Camaraco (Kamerijk)	Camaraco (Kamerijk)	50,17-03,23
	Pontes Scaldis (Escautpont)	Escautpont	50,42-03,57
	Turnaco (Doornik)	Turnaco (Doornik)	50,60-03,38
	Bononia (Boulogne)	Bononia (Boulogne)	50,72-01,62
	Virovino (Wervicq)	Wervicq	50,78-03,03
	Cast. Menapiorum (Cassel)	Cast. Menapiorum (Cassel)	50,80-02,48
	Periode: 0
WKI-73	Rechts van Noviomagus worden in Frankrijk, België en Duitsland genoemd
	Vogo Dorgiaco Waudrez. Durocortoro Reims. Duconum Dourlers. Noviomagus Novion Procien. Geminiaco vico Gembloux (B.). Mosa Maas. Vironum Vervins. Meduanto Moyen. Pernaco Berneau (B.). Merica Mechernich (DL). Ninttaci Noizy le Comte. Agrippina Keulen. Auxenna Evergnicourt.
	Durocortoro (Reims)	Reims	49,25-04,03
	Mosa (Maas)	Mosa (Maas)	51,72-04,83
	Duconum (Dourlers)	Duconum (Dourlers)
	Geminiaco vico (Gembloux (B.))	Geminiaco vico (Gembloux (B.))	50,57-04,68
	Merica (Mechernich (DL))	Mechernich (DL)
	Meduanto (Moyen)	Moyen
	Noviomagus (Novion-Procien)	Noviomagus (Novion-Procien)
	Pernaco (Berneau (B.))	Pernaco (Berneau (B.))	50,75-05,73
	Vironum (Vervins)	Vervins
	Vogo Dorgiaco (Waudrez)	Waudrez	50,42-04,13
	Periode: 0
WKI-74	Boven Gallia staat het opschrift: Francia.
	Het doet niet eens terzake of dit van de eerste tekena ar dan wel van de kopiist is, daar geen van beide bedoeld kan hebben dat onder deze titel een landschap uit Nederland staat. Boven de Patavia staan enkele namen door elkaar heen, die niet gemakkelijk te lezen zijn. Na enige moeite ontwaart men: Flumen Renus de rivier de Renus (Schelde). Chamavi qui et Franci de Chamaven (Camphin) die ook Franken zijn. Cherustini van Chérisy. Ampsivarii van Ambrines. Hael(usii) van Halluin. Dit opschrift met de namen van stammen, die inderdaad ten noorden van de Batavia (Béthune) in Frankrijk woonden, maakt een definitief einde aan elke poging om dit stuk van de ka a rt nog als nederlands grondgebied te eschouwen. Zowel van beneden als van boven wordt het door franse plaatsen en stammen afgegrendeld.
	Cherustini (van Chérisy)	Cherustini (van Chérisy)	50,23-02,92
	de Chamaven (Camphin)	Camphin	50,52-02,98
	de Batavia (Béthune)	Béthune	50,53-02,63
	Hael(usii) (van Halluin)	Hael(usii) (van Halluin)	50,78-03,13
	Ampsivarii (van Ambrines)	Ampsivarii (van Ambrines)
	Periode: 0
WKI-75	De weg van Lugdunum (Leulinghen) naar Agrippina (Keulen) loopt
	Lugduno Leulinghen. Burginatio Bohain. Albanianis Alembon. Colonia Traiana (Trazegnies (B.). Traiecto Tournehem. Veteribus Verviers (B.). Mannaricio Merville. Calone Aken. Carvone Carvin. Novesio Neuss. Harenatio Annois. Col. Agrippina Keulen.
	Albanianis (Alembon)	Albanianis (Alembon)	50,78-01,88
	Traiecto (Tournehem)	Traiecto (Tournehem)	50,80-02,05
	Lugduno (Leulinghen)	Lugduno (Leulinghen)	50,83-01,72
	Burginatio (Bohain)	Burginatio (Bohain)
	Colonia Traiana (Trazegnies (B.))	Colonia Traiana (Trazegnies (B.))
	Veteribus (Verviers (B.))	Veteribus (Verviers (B.))	50,58-05,87
	Periode: 280-290
WKI-76	Weg van Castello - Cassel over Compendium - Compiègne n aar Turnacum - Doornik
	Castello Cassel. Turnacum Doornik. Minaricium Merville.
	Turnacum (Doornik)	Turnacum (Doornik)	50,60-03,38
	Minaricium (Merville)	Merville	50,63-02,63
	Castello (Cassel)	Castello (Cassel)	50,80-02,48
	Periode: 280-290
WKI-77	Weg van Castello - Cassel naar Colonia - Keulen:
	Castello Cassel. Geminiacum Gembloux (B.). Minariacum Merville. Perniciacum Berneau (B.). Nemetacum Atrecht. Aduaca Tungrorum Tongeren. Camaracum Kamerijk. Coriovallum Heerlen. Bagacum Bavay. Juliacum Jülich. Vodgoriacum Waudrez (B.). Colonia Keulen.
	Camaracum (Kamerijk)	Camaracum (Kamerijk)	50,17-03,23
	Nemetacum (Atrecht)	Atrecht	50,28-02,78
	Bagacum (Bavay)	Bagacum (Bavay)	50,30-03,78
	Minariacum (Merville)	Merville	50,63-02,63
	Castello (Cassel)	Castello (Cassel)	50,80-02,48
	Colonia (Keulen)	Colonia (Keulen)	50,93-06,95
	Juliacum (Jülich)	Juliacum (Jülich)	50,93-06,37
	Aduaca Tungrorum (Tongeren)	Aduaca Tungrorum (Tongeren)
	Coriovallum (Heerlen)	Coriovallum (Heerlen)	50,90-05,98
	Geminiacum (Gembloux (B.))	Geminiacum (Gembloux (B.))	50,57-04,68
	Perniciacum (Berneau (B.))	Perniciacum (Berneau (B.))	50,75-05,73
	Vodgoriacum (Waudrez (B.))	Waudrez (B.)	50,42-04,13
	Periode: 280-290
WKI-78	Weg van Colonia Agrippina - Keulen naar Harenatio - Annois
	Colonia Agrippina Keulen. Calone Aken. Durnomago Düren. Veteris Verviers. Novesio Neuss. Burginatio Bohain. Gelduba Gulpen (Ned. Limb.). Harenatio Annois.
	Calone (Aken)	Calone (Aken)	50,57-03,43
	Colonia Agrippina (Keulen)	Colonia Agrippina (Keulen)	50,93-06,95
	Burginatio (Bohain)	Burginatio (Bohain)
	Durnomago (Düren)	Düren
	Gelduba (Gulpen (Ned. Limb.))	Gelduba (Gulpen (Ned. Limb.))	50,80-05,89
	Harenatio (Annois)	Harenatio (Annois)
	Novesio (Neuss)	Novesio (Neuss)	51,20-06,68
	Veteris (Verviers)	Veteris (Verviers)	50,58-05,87
	Periode: 280-290
WKI-79	Weg van Colonia Traiana - Trazegnies naar Colonia Agrippina - Keulen:
	Colonia Traiana Trazegnies. Coriovallum Heerlen. Mediolano Moignelée (B.). Juliaco Jülich. Sablonibus St. Servais (B.). Tiberiacum Türnich. Mederiacum Marneffe (B.). Colonia Agrippina Keulen. Teudurum Theux (B.).
	Colonia Agrippina (Keulen)	Colonia Agrippina (Keulen)	50,93-06,95
	Juliaco (Jülich)	Juliaco (Jülich)	50,93-06,37
	Colonia Traiana (Trazegnies)	Colonia Traiana (Trazegnies)
	Coriovallum (Heerlen)	Coriovallum (Heerlen)	50,90-05,98
	Mederiacum (Marneffe (B.))	Marneffe (B.)	50,58-05,15
	Mediolano (Moignelée (B.))	Moignelée (B.)	50,43-04,57
	Sablonibus (St. Servais (B.))	Sablonibus (St. Servais (B.))
	Teudurum (Theux (B.))	Teudurum (Theux (B.))	45,33-03,90
	Tiberiacum (Türnich)	Tiberiacum (Türnich)
	Periode: 280-290
WKI-80	Weg van Portus Gessoriacus - Boulogne naar Bagacum - Bavay:
	Portus Gessoriacus Boulogne. Turnacum Doornik. Tarvanna Terwaan. Ponte Scaldis Escautpont. Castello Cassel. Bagacum Bavay. Viroviacum Wervicq.
	Bagacum (Bavay)	Bagacum (Bavay)	50,30-03,78
	Ponte Scaldis (Escautpont)	Escautpont	50,42-03,57
	Turnacum (Doornik)	Turnacum (Doornik)	50,60-03,38
	Tarvanna (Terwaan)	Tarvanna (Terwaan)	50,63-02,25
	Portus Gessoriacus (Boulogne)	Boulogne	50,72-01,62
	Viroviacum (Wervicq)	Wervicq	50,78-03,03
	Castello (Cassel)	Castello (Cassel)	50,80-02,48
	Periode: 280-290
WKI-81	Weg van Durocortorum - Reims naar Gessoriacum - Boulogne:
	Durocortorum Reims. Ambianos Amiens. Suessones Soissons. Pontes (Scaldis) Escautpont. Noviomagus Noyon. Gessoriacum Boulogne.
	Durocortorum (Reims)	Reims	49,25-04,03
	Suessones (Soissons)	Suessones (Soissons)	49,37-03,33
	Noviomagus (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Ambianos (Amiens)	Ambianos (Amiens)	49,90-02,30
	Pontes Scaldis (Escautpont)	Escautpont	50,42-03,57
	Gessoriacum (Boulogne)	Gessoriacum (Boulogne)	50,72-01,62
	Periode: 280-290
WKI-82	Bataven in Gallia in het romeinse leger
	In Gallia staan onder de magister van de ruiterij der Galliërs de volgende afdelingen: Mattiaci juniores van Watten (of Mastaing?). Leones seniores de senioren van Langres. Brachati seniores de senioren van Braine, Aisne. Salii seniores de senioren van de Salia (Selle, zijrivier van de Schelde). Bructeri van Broxeele. Ampsivarii van Ambrin. Valentianes van Valenciennes. Batavi van Béthune. Batavi juniores de junioren van Béthune. Britones van Brétigny. Honoriani seniores de senioren van Hornaing. Sagittarii Nervii Gallicani de gallische boogschutters van Bavay. Mattiaci juniores Gallicani de gallische junioren van Watten (of Mastaing?). Atecotti juniores Gallicani de gallische junioren van Attin. Lancearii Sabarienses de lanciers bij de Sabis, verm. de Sambre. Menapii seniores de senioren van Cassel. Cortoriacenses die van Kortijk. Tricesimani die van Troisvaux. Equites Batavi seniores de senioren ruiters van Béthune. Equites Cornuti seniores de senioren ruiters van Chartres. Equites Batavi juniores de jonge ruiters van Béthune. Equites Brachati juniores de jonge ruiters van Braine, Aisne. Laeti (romeinse kolonisten of veteranen) worden genoemd met hun woonplaats: De Laeti van de Bataven en de vrijen van de Suevi (omg. Kortrijk) te Bayeux en te Constantin in Lugdunensis Secunda. De vrije Laeti van de Suevi (omg. Kortrijk) te Le Mans in Lugdunensis Tertia. De Laeti van de Batavi (Béthune) te Atrecht van Belgica Secunda. De Laeti van de Batavi (Béthune) te Condren (Aisne) en te Noviomagus (Noyon) van Belgica Secunda. De vrije Laeti van de Suevi (omg. Kortrijk) te Clermont Ferrand in Aquitanië Prima. De Laeti van de Teutoniciani (Doudeauville) te Chartres en Sens in Lugdunensis.
	Mattiaci juniores - van Watten (of Mastaing?).	Mattiaci juniores - van Watten (of Mastaing?).	50,83-02,22
	Referentie: Notitiae dignitatum per Gallias HdF, I, p. 125. Periode: ca. 425 na Chr
WKI-83	Orosius over Europa
	Europa begint aan de Riphaeisehe Alpen, de stroom Tanais en de moerassen van Maacotidis, die in het oosten zijn. Het gaat verder langs de kust van de noordelijke (lees: westelijke) Oceaan tot aan Gallia Belgica en de stroom van de Renus (Schelde), die in het westen ligt, vandaar tot aan de Danuvius (Aisne), die men ook Histris (Huistre) noemt, die in het zuiden stroomt en in het oosten (lees: noorden) Ponto (Ponthieu) raakt. In het oosten ligt Almania, in het midden Dacia (Dagny) waar ook Gothia ligt; dan komt Germania, waar het grootste deel van de Suevi (omg. Kortrijk) woont.
	de Suevi (omg. Kortrijk)	omg. Kortrijk	52,15-04,98
	Referentie: Orosius Historiae, I, 2, 52 Periode: ca. 417 na Chr
WKI-85	Orosius over de Bataven
	Het eiland Engeland strekt zich in de Oceaan in de lengte naar het noorden uit. In het zuiden (lees: oosten) ligt het tegenover Gallië. Voor hen die oversteken verschijnt als eerste en dichtst bij zijnde kust de stad, die Rutupi Portus (Richborough) w ordt genoemd. Vandaar heeft men het zicht op de Menapii (Cassel) en de Batavi (Béthune), niet ver van de Morini (Terwaan) die meer naar het zuiden wonen.
	de Batavi (Béthune)	Béthune	50,53-02,63
	de Morini (Terwaan)	Terwaan	50,63-02,25
	de Menapii (Cassel)	Cassel	50,80-02,48
	Rutupi Portus (Richborough)	Richborough	51,28-01,33
	Referentie: Orosius Historiae, I, 2, 76 Periode: ca. 417 na Chr
WKI-86	Frisones en Batavi in Engeland
	Het bestuur van Engeland. De tribuun van het eerste kohort der Frixagoren (Frisones) te Waaslsend. de tribuun van het eerste koh o rt Batavi (Béthune) te Carrawburg. de tribuun van het eerste kohort der Tungri (Doornik) te Housesteads. de tribuun van het eerste kohort der Morini (Terwaan) te Bowness; de tribuun van het derde kohort der Nervii (Bavay) te hitleycastle. de tribuun van het zesde kohort der Nervii (Bavay) te Bainbridge.
	Nervii (Bavay)	Nervii (Bavay)	50,30-03,78
	Nervii (Bavay)	Nervii (Bavay)	50,30-03,78
	Batavi (Béthune)	Batavi (Béthune)	50,53-02,63
	Tungri (Doornik)	Doornik	50,60-03,38
	Morini (Terwaan)	Morini (Terwaan)	50,63-02,25
	de Frixagoren (Frisones) (Waaslsend)	Frisones	51,22-03,23
	Bainbridge	Bainbridge
	Bowness	Bowness
	Carrawburg	Carrawburg
	Housesteads	Housesteads
	Whitleycastle	Whitleycastle
	Referentie: Notitiae dignitatum Occidentis XL Periode: ca. 425 na Chr.
WKI-87	Aetius verdedigt het romeins gezag.
	De patriciër Aetius stond toen aan het hoofd van de militairen. Hij was uit het sterke volk van de Moesi (prov. van Perzië), geboren te “ Dorostorena civitate” (Dorestadum Audruicq) uit zijn vader G audentius, geoefend in de krijgskunde en de romeinse zaak bijzonder toegewijd. Hij bedwong de hoogmoed van de Suevi (omg. Kortrijk) en de barbaarsheid van de Franken (doornik) met sterke hand om Rome te blijven dienen.
	de Franken (doornik)	doornik	50,60-03,38
	Dorostorena civitate-(Dorestadum - Audruicq)	Dorostorena civitate-(Dorestadum - Audruicq)	50,88-02,08
	Julianus, Getica, 34, 176	Julianus, Getica, 34, 176
	de Suevi (omg. Kortrijk)	omg. Kortrijk	52,15-04,98
	Referentie: Julianus Getica, 34, 176 Periode: 428 na Chr
WKI-88	De provincies van Gallia in de vijfde eeuw
	Gallia heeft 17 provincies: 1. Vienne. 2. Narbonensis Prima. 3. Narbonensis Secunda. 4. Aquitania Prima. 5. Aquitania Secunda. 6. Novempopulana (Occitanië). 7. De Maritieme Alpen. 8. Belgica Prima, waarin Trier ligt. 9. Belgica Secunda w aar de oversteekplaats is naar Engeland. 10. Germania Prima op de Renus (Schelde). 11. Germanica Secunda op de Renus (Schelde) tegen Engeland aan. 12. Lugdunensis Prima. 13. Lugdunensis Secunda aan de Oceaan, de noordelijke (lees: westelijke) zee. 14. Lugdunensis Tertia aan de Oceaan, tegen Engeland aan. 15. Sens. 16. Van de Sequani bovenloop van de Seine. 17. De Alpen Grées.
	Narbonensis Prima	Narbonensis Prima	43,18-03,00
	Narbonensis Secunda	Narbonensis Secunda	43,18-03,00
	Aquitania Secunda	Aquitania Secunda	44,83--0,57
	Lugdunensis Prima	Lugdunensis Prima	45,75-04,85
	Aquitania Prima	Aquitania Prima	47,08-02,40
	Sens	Sens	48,20-03,28
	Belgica Secunda(oversteekplaats is naar Engeland)	Belgica Secunda(oversteekplaats is naar Engeland)	49,37-03,33
	Belgica Prima, waarin Trier ligt	Belgica Prima, waarin Trier ligt	49,75-06,63
	De Alpen Grées.	Alpen Grées.
	De Maritieme Alpen	De Maritieme Alpen
	Germania Prima op de Renus (Schelde)	Germania Prima op de Renus (Schelde)
	Germanica Secunda (op de Renus(Schelde) tegen Engeland aan)	Germanica Secunda (op de Renus(Schelde) tegen Engeland aan)
	Lugdunensis Secunda aan de Oceaan	Lugdunensis Secunda aan de Oceaan
	Lugdunensis Tertia aan de Oceaan, tegen Engeland aan	Lugdunensis Tertia aan de Oceaan, tegen Engeland aan
	Novempopulana (Occitanië)	Novempopulana (Occitanië)
	Vienne	Vienne
	Referentie: Polemii Silvii laterculus MGS, II, p. 537. Periode: 449.
WKI-89	Avitus, keizer van het West-Romeinse rijk.
	Gij zijt Tuncrum (Doornik) en de Vahalis (Oise), de Wisurgis (Wimereux), de Albis (Aa) en de dichte moerassen van de Franken binnengetreden, terwijl alleen de Sigambri (Cambrin) u eerden; met uw wapens was u veilig
	de Vahalis (Oise)	Oise	49,00-02,07
	de Sigambri (Cambrin)	Cambrin	50,50-02,73
	Tuncrum (Doornik)	Doornik	50,60-03,38
	de Wisurgis (Wimereux)	Wimereux	50,77-01,62
	de Albis (Aa)	Aa	50,90-02,08
	Referentie: Sidonius Appollinaris, Carmen XXIII, 224 - 227 Periode: 456 na Chr.
WKI-90	Keizer Maiorianus in Gallia.
	Gallia looft hem met alles wat in Europa is. daar stromen met sterke golven: de Renus (Schelde), de Saöne, de Rhöne, de Maas, de Marne, de Seine, de Ledus (Lys), de Clitis (Clignon), de Claris (Claire), de Atax (Aude) en de Vacalis(Oise),de Loire. Hij verdedigt de Turones (Doornik), die de oorlog vrezen, en het land van Atrecht dat de Frank Clovis overlopen had.
	de Rhöne	Rhone	45,75-04,85
	de Vacalis(Oise)	Oise	49,00-02,07
	de Seine	Seine	49,43-00,43
	de Turones (Doornik)	Doornik	50,60-03,38
	de Renus (Schelde)	Schelde	50,90-02,08
	Appollinaris Sidonius, Carmen V.	Appollinaris Sidonius, Carmen V.
	de Atax (Aude)	Aude
	de Claris (Claire)	Claire
	de Clitis (Clignon)	Clignon	49,12-03,07
	de Loire	de Loire
	de Maas	de Maas
	de Marne	de Marne
	de Ledus (Lys)	Lys
	de Saöne	Saone
	Referentie: Appollinaris Sidonius Carmen V. Periode: ca. 458 na Chr.
WKI-91	De bisschop van Clermont-Ferrand over Vahalis, Wisurgis en Albis.
	Gij (Consentius, aan wie het gedicht is opgedragen) hebt de Thunerus (Thon), de Vahalis (Oise), de Wisurgis (Wimereux) en de Albis (Aa) bezocht, en de verste moerassen in het land van de Franken, veilig tussen uw wapens, terwijl alleen de Sigambri (Cambrin) u vereerden.
	de Vahalis (Oise)	Oise	49,00-02,07
	Sigambri (Cambrin)	Sigambri (Cambrin)	50,50-02,73
	de Wisurgis (Wimereux)	Wimereux	50,77-01,62
	de Albis (Aa)	Aa	50,90-02,08
	de Thunerus (Thon)	Thon
	Referentie: Sidonius Appollinaris Carmen XXIII, 244 - 246 Periode: ca. 460 na Chr.
WKI-93	Beschrijving van Germania in het noorden van Frankrijk.
	Germania, Raetia (Ressons) en de landstreek Noricus (Neustrië) raken in het oosten (lees: noorden) aan de rivier Vistula (Vesle) en het Hercynisch Woud (Katsberg); in het westen (lees: zuiden) aan de rivier de Renus (Schelde); in het noorden (lees: westen) aan de Oceaan (Atlantische Oceaan); in het zuiden (lees: oosten) aan de bergketen van de (franse) Alpen en de rivier Danubius (Aisne). Germania en Gothia. Zij grenzen in het oosten (lees: noorden) aan de rivier Vistla (Vesle); in het westen (lees: noorden) aan de Renus (Schelde); in het noorden (lees: westen) aan de Oceaan (Atlantische Oceaan); in het zuiden (lees: oosten) aan de rivier Danuvius (Aisne).
	Raetia (Ressons)	Raetia (Ressons)	49,55-02,75
	het Hercynisch Woud (Katsberg)	het Hercynisch Woud (Katsberg)	50,80-02,48
	Noricus (Neustrië)	Noricus (Neustrië)
	Vistla (Vesle)	Vistla (Vesle)
	Vistula (Vesle)	Vistula (Vesle)
	Referentie: Divisio orbis terrarum I, 11 en 19. Periode: begin 5e eeuw
WKI-94	Beschrijving van de Rhône en de Renus (Schelde).
	De rivier de Rhône ontspringt in het midden van Gallia. haar stroomt de Bicornis tegemoet, die Saône wordt genoemd. Maar de Renus (Schelde) wordt ook Bicornis (tweehoornig) genoemd.. deze heeft zijn oorspring in het land van Germania en stroomt naar de Patavia (Béthune).
	de Patavia (Béthune)	Béthune	50,53-02,63
	Referentie: Julius Honorius, Cosmographia, 20 - 23. Periode: loop 5e eeuw.
WKI-95	Volken in het westen van Germania.
	Deze volken wonen in de provincie bij de oostelijke (lees: noordelijke; versta: westelijke) Oceaan (Atlantische Oceaan); de Chatti (Katsberg), de Chauci (Chocques), de Cherusci (Chérisy), de Usipii (Weppes), de Quadi (Quaëdypre), de Vaccaci (Vacquerie le Boucq, Pas de Calais), de Verdaci (Verton, Pas de Calais), de Frisiones (Vlaanderen) en de Canninefaten (Genech).
	de Cherusci (Chérisy)	Chérisy	50,23-02,92
	de Chauci (Chocques	Chocques	50,53-02,57
	de Chatti (Katsberg)	Katsberg	50,80-02,48
	Referentie: Julius Honorius Cosmographia, 13 Periode: loop van de 5e eeuw
WKI-96	Zozimus beschrijft Germania Inferior
	. toen hij aankwam in Bononia (Boulogne sur Mer); deze stad ligt als eerste aan de zee, en zij is de hoofdstad van Germania Inferior.
	Bononia (Boulogne-sur-Mer)	Bononia (Boulogne-sur-Mer)	50,72-01,62
	Referentie: Zozimus Historia nova, VI, 2 Periode: 2e helft 5e eeuw
WKI-98	De Ravennas beschrijft Francia Rinensis (aan de Renus)
	Recht tegenover datzelfde vaderland van de Fresones (Vlaanderen) ligt het land dat Francia Rinensis (aan de Renus (Schelde) heet, dat voorheen Gallia Belgia Alobrites werd genoemd. De oude schrijvers. hebben het niet altijd met dezelfde naam aangeduid, daar de een dit, de ander iets anders zegt. Maar ik heb in overeenstemming met de geleerde Anaridus van de Gothen de beneden genoemde steden in het land van de Franken opgesomd. In dit land, zo lezen wij, waren verschillende steden, waarvan wij er enkele willen noemen, namelijk naast de stroom van de Renus (Schelde) de stad die heet Maguntia (Mainz), Bingum (Bingen), Boderecas (Boppard), Bosalvia (Oberwesel), Confluentes (Koblenz), Anternacha (Andernach), Rigomagus (Remagen), Bonnae (Bonn), Colonia Agrippina (Keulen), Rungon (Bürgel), Serima (Dormagen), Novesio (Neuss), Trepitia (Drept), Asciburgio (Aken), Beurtina (Bertincourt), Troia, (Troisvaux), Noita (Noeux les Mines), Coadulfaveris (zie nota), Evitano (Evin Malmaison), Fletione (Fléchin), Matellionem (le Mat). Nog veel andere steden zijn er vóór het genoemde Maguntia (Mainz) naast de stroom van de Renus (Schelde) gelegen, maar omdat de Renus daar door het gebied van de Alemanni (omg. Rijssel) stroomt, heb ik die streek niet het vaderland van de Franken genoefnd. Er stromen meerdere rivieren, waaronder als grootste de Renus (Schelde), die ontspringt bij de plaats Rausa Confitio (zie nota). Deze Renus (Schelde) stroomt onder D orestate (Audruicq), het vaderland van de Fresones (Vlaanderen) in de zee van de Oceaan (Atlantische Oceaan).
	Maguntia (Mainz)	Mainz	50,00-08,27
	Bingum (Bingen)	Bingum (Bingen)
	Boderecas (Boppard)	Boderecas (Boppard)
	Referentie: Ravennas Cosmographia, IV, 24 Periode: ca. 650 na Chr
WKI-99	De Ravennas beschrijft de Frisones en Saxones in Frankrijk
	Laten we nogmaals beginnen aan het noordelijk (lees: westelijk) strand. Nabij de Oceaan (Atlantische Oceaan) ligt het land dat van de Frisones (Vlaanderen) wordt genoemd; het ligt op de kust van de Oceaan (Atlantische Oceaan) tegen het land aan, dat wij boven Saxonia (zuid van Boulogne) hebben genoemd. Dit vaderland van de Frisones (Vlaanderen) hebben de voornoemde geleerden, die over Saxonia en het vaderland van de Dani geschreven hebben, al als het vaderland van de Frisones (Vlaanderen) aangeduid. in het land van de Frisones (Vlaanderen) hebben wij geen andere steden aangetroffen dan die van oudsher Bordonchar en Nocdac (zie nota) genoemd worden. Wij hebben gelezen, dat door dit land de stroom loopt die. wordt genoemd. Het is hetzelfde land dat voorheen Francia Rinensis (Francië aan de Renus, Schelde) heette, en dat vanouds Gallia Belgica Alobrites werd genoemd.
	Bordonchar	Bordonchar
	Nocdac	Nocdac
	Referentie: Ravennas Cosmographia, IV, 23 Periode: ca. 650 na Chr
WKI-102	De Ravennas beschrijft Saxonia in Frankrijk
	Het naburig gebied van de genoemde Dani (Normandië) is het vaderland d at Saxonia heet (zuid van Boulogne), dat gezegd wordt voorheen ook tot Dania behoord te hebben. Dit land. brengt geleerde en stoutmoedige mannen voort, die toch niet zo vlug van geest zijn als de Dani, die bij de rivier de Dina (lees: Diva = Dives) verblijven. door dat land Saxonia stromen nog andere rivieren, waaronder worden genoemd: de Lamizon (Laize), de Ipada (Epte), de Lippa (Lys) en de Linac (Liane).
	de Ipada (Epte)	Epte	50,45-02,30
	Dina (lees: Diva = Dives)	Dina (lees: Diva = Dives)
	de Lamizon (Laize)	Laize
	de Lippa (Lys)	Lys
	Referentie: Ravennas, Cosmographia IV, 17. Periode: ca. 650.
WKI-104	De Ravennas noemt Dorestadum op de franse kust
	.hoe op de kust van de wijde Oceaan (Atlantische Oceaan) de noordelijke (lees: westelijke) gebieden liggen: Op het eerste uur van de nacht is het vaderland van de Germanen, dat nu door de Franken wordt beheerst. achter zijn rug in de Oceaan ligt het eiland van Britannia (Engeland) w aar dit het breedst is. Op het tweede uur van de nacht uit dat deel van Germania of van de Frisones (Vlaanderen) ligt het land van Dorestate (Audruicq), waarachter in de Oceaan (Atlantische Oceaan) eilanden gevonden worden. Op het derde uur van de nacht ligt het deel van de Saksen (zuid van Boulogne); achter zijn rug liggen ook eilanden in de Oceaan (Atlantische Oceaan). Het vierde uur van de nacht is het vaderland van de Noormannen, dat door de ouden ook Dania wordt genoemd. Recht tegenover d it land aan de Albis (Aa) liggen de (franse) Alpen; het werd d oor de ouden Maurungani (toespeling op de Morini) genoemd. In dit land van de Albis (Aa) heeft vele jaren de grens van de Franken gelegen.
	Dorestate (Audruicq)	Dorestate (Audruicq)	50,88-02,08
	Referentie: Ravennas, Cosmographia I, 10, 11 Periode: ca. 650.
WKI-105	Een mooi voorbeeld van de west-oriëntatie
	Gallia Comata met de Britannische eilanden (Bretagne) eindigt in het oosten (lees: noorden) bij de rivier de Renus (Schelde); in het westen (lees: zuiden) bij de Pyreneeën; in het noorden (lees: westen) bij de Oceaan (Atlantische Oceaan); in het zuiden (lees: oosten) bij de Rhöne en de Cevennen. In de lengte meet het 928 mijlen (2041 km), in de breedte 383 mijlen (726 km). Germania in zijn geheel en Gothia eindigen in het oosten (lees: zuiden) aan de rivier de Hiusta (Huistre); in het westen (lees: zuiden) aan de rivier Renus (Schelde); in het noorden (lees: westen) aan de Oceaan (Atlantische Oceaan), in het zuiden (lees: oosten) aan de rivier de Danuvius (Aisne). Het heeft als lengte ongeveer 800 mijlen (1760 km), als breedte 383 mijlen (842 km).
	Dicuil, De mensura orbis terrae.	Dicuil, De mensura orbis terrae.
	Referentie: Dicuil De mensura orbis terrae. Periode: ca. 825 na Chr.
WKI-106	Aimoinus van Saint-Benoït-sur-Loire over de Bataven
	De Belgae wonen aan de uiterste gebieden van Gallia. Zij behoren aan het benedendeel van de rivier Renus (Schelde). De rivieren van hun provincie zijn: de Schelde (Sic!), de Marne en de Maas. Deze ontspringt in de berg van de Vogezen, die in het gebied van de Lingonen ligt, en n adat zij een deel van de Renus (Schelde) ontvangen heeft, dat Vaculus (Oise) wordt genoemd, vormt zij het Eiland van de Bataven (Béthune), dat de volksmond met de naam van Battua aan duidt. Een andere stroom bij de Belgae is de Aisne, die langs de uiterste gebieden van de Remi loopt. daar ligt ook het Ardennerwoud, dat het grootste van Gallia is, en vanaf de oevers van de Renus (Schelde) tot aan de gebieden van de Treveri (Trier) meer dan 500 mijlen lang is. Hiermede is genoeg over de Belgae gezegd.
	de Treveri (Trier)	Trier	49,75-06,63
	Referentie: Aimoini monachi praefatio HdF , III, p. 25 Periode: ca. 1000 na Chr.
WKI-108	De kroniek van Watten over de Bataven
	ik denk dat de oude Bataven (Béthune) zich vermengd hebben (of verward zijn) met de bewoners van Watten, want wij bezetten nu hun plaats, wij hebben herbouwd wat verwoest was, en wij dragen zelfs hun naam, al is die in een p a a r lettertjes veranderd, maar wij bezitten hem volgens erfrecht. Dat Guatinas of Guatinum (Watten) eens een oude stad van de Menapii (Cassel) was, is in het geheel niet onbekend aan hen die iets van de geschiedenis van deze streek en haar omgeving weten. Zij worden door de kenners van de historie ook Bataven (Béthune) genoemd, al weet ik niet hoe dit gekomen is. Immers, Orosius spreekt al over hen, wanneer hij in zijn annalen deze streken en de plaats van de diverse eilanden beschrijft.(Hier citeert de schrijver de tekst van Orosius in zijn geheel, zie n r 85, en vervolgt dan:) Vandaar, dat wij weten dat Rutupi Portus (Richborough) zich bevindt in het zuiden van het genoemde eiland (Engeland), en de Menapii (Cassel) en de Batavi (Béthune) ten noorden van de Morini (Terwaan) wonen langs dezelfde zee, en zij die op beide kusten verblijven het zicht hebben op de tegenovergestelde kust, bestaat er geen twijfel dat de vroegere inwoners van Watten d oor de schrijvers Bataven zijn genoemd. Zij worden door de schrijvers beschreven als een volk, dat zich door een zekere wildheid van de andere volken onderscheidt, doch dat moeten wij beschouwen als voortgekomen te zijn uit hun verzet tegen de Romeinen.
	de Batavi (Béthune	Béthune	50,53-02,63
	Morini (Terwaan)	Morini (Terwaan)	50,63-02,25
	de Menapii(Cassel)	Cassel	50,80-02,48
	Menapii (Cassel)	Menapii (Cassel)	50,80-02,48
	Rutupi Portus(Richborough)	Richborough	51,28-01,33
	Referentie: Chronica Monasterii Guatinensis MGS, XIV, p. 163 Periode: ca. 1100.
WKI-108b	De kroniek van Watten over de Bataven
	ik denk dat de oude Bataven (Béthune) zich vermengd hebben (of verward zijn) met de bewoners van Watten, want wij bezetten nu hun plaats, wij hebben herbouwd wat verwoest was, en wij dragen zelfs hun naam, al is die in een p a a r lettertjes veranderd, maar wij bezitten hem volgens erfrecht. Dat Guatinas of Guatinum (Watten) eens een oude stad van de Menapii (Cassel) was, is in het geheel niet onbekend aan hen die iets van de geschiedenis van deze streek en haar omgeving weten. Zij worden door de kenners van de historie ook Bataven (Béthune) genoemd, al weet ik niet hoe dit gekomen is. Immers, Orosius spreekt al over hen, wanneer hij in zijn annalen deze streken en de plaats van de diverse eilanden beschrijft.(Hier citeert de schrijver de tekst van Orosius in zijn geheel, zie n r 85, en vervolgt dan:) Vandaar, dat wij weten dat Rutupi Portus (Richborough) zich bevindt in het zuiden van het genoemde eiland (Engeland), en de Menapii (Cassel) en de Batavi (Béthune) ten noorden van de Morini (Terwaan) wonen langs dezelfde zee, en zij die op beide kusten verblijven het zicht hebben op de tegenovergestelde kust, bestaat er geen twijfel dat de vroegere inwoners van Watten d oor de schrijvers Bataven zijn genoemd. Zij worden door de schrijvers beschreven als een volk, dat zich door een zekere wildheid van de andere volken onderscheidt, doch dat moeten wij beschouwen als voortgekomen te zijn uit hun verzet tegen de Romeinen.
	de Batavi (Béthune	Béthune	50,53-02,63
	Morini (Terwaan)	Morini (Terwaan)	50,63-02,25
	de Menapii(Cassel)	Cassel	50,80-02,48
	Menapii (Cassel)	Menapii (Cassel)	50,80-02,48
	Rutupi Portus(Richborough)	Richborough	51,28-01,33
	Referentie: HdF XI, p. 104 Periode: ca. 1100.
WKI-109	Ermenricus over de Renus (Schelde) en de Bicornis
	De Renus (Schelde) stroomt door een gebied dat door Francia, de Chamavi (Camphin) en Germania wordt beheerst. Hij stroomt her en der door het land en wordt ook Bicornis (tweehoornig) genoemd. daar wordt de rivier ook Wandalus (Vahalis, Oise) genoemd. De Renus (Schelde), die door Francia stroomt, wordt in de Oceaan (Atlantische Oceaan) opgenomen, en waar de rivier de Wandalus (Oise) hem ontmoet, wordt hij Bicornis (tweehoornig) genoemd, omdat hij daar in twee stromen vloeit.
	de Chamavi (Camphin)	Camphin	50,52-02,98
	Wandalus (Vahalis, Oise)	Wandalus (Vahalis, Oise)
	Referentie: Ermenrici Elwangensis epistola ad Grimaldum MGS, Epistolae, V, p. 575, 577 Periode: ca. 1100 na Chr
WKI-110	De Renus (Schelde) nog in de 12e eeuw!
	Boudewijn van Béthune begaf zich (van Béthune waar hij resideerde) per schip over de Rhin (Schelde) naar de zee en over de zee voer hij binnen in een rivier, die de Schelde w ordt genoemd; zo kwam hij bij een kasteel van de hertog van Leuven (Brabant), dat Antwerpen heet.
	Antwerpen	Antwerpen	51,22-04,42
	Referentie: Hist. ducum Normanniae et regum Angliae MGS, XXVI, p. 705. Periode: ca. 1194 na Chr
WKI-111	En we eindigen met het Raetia van Tacitus!
	Germania, dat aan de rivier de Renus (Schelde) begint en zich vandaar omhoog (sursum) naar het noordelijk (lees: westelijk) einde van de aarde uitstrekt, wordt door meerdere volken bewoond, die zeer wild en van gemengd ras zijn. Ond e rh en munt er één door wreedheid uit, d at in het verste deel van het Tweede Retia verblijf houdt. Want het Eerste Retia, schoon de beide landstreken naar de Renus (Schelde) zijn genoemd, valt samen met het westelijk (lees: zuidelijk) deel van dezelfde Renus (Schelde). Het wordt in de volksmond, doch niet geheel juist, het rijk van Lotharius genoemd. In het andere (het Tweede Retia) woont, zoals gezegd, het volk der Leutici (Toul), dat zeer wild en wreed is.
	de Leutici(Toul)	Toul	48,68-05,90
	Referentie: Rudolfi historia MGS, I, p. 68 Periode: ca. 1230.
WKI-113	Historiae Tacitus
	Kort na het begin van de burgeroorlog bracht de vloot van Otho een nederlaag toe aan de Treveri (Trier) en de Tungri (Doornik). In het noorden van Italië waren verschillende kohorten Bataven in de strijd gemengd. Zij hadden grote onenighid met het veertiende legioen; in Turijn dreigde het tot een gewapend gevecht te komen, wat verhinderd werd d oor de Pretorianen (een soort militaire politie). Het veertiende legioen werd over zee naar Engeland gevoerd; de Bataven werden naar Gallië gedirigeerd, waar Valens ze aan zijn leger toevoegde. Maar zij waren vol hoogmoed; zij drongen door tot in de tenten van elk legioen om te bluffen, dat zij het veertiende legioen bedwongen en Italië aan Nero ontrukt hadden, en dat het lot van de oorlog in hun handen lag. Het was een belediging voor de soldaten en een kaakslag voor de veldheer. Dit ondermijnde de krijgstucht en Valens vreesde dat de opgeschroefde opschepperij op verraad zou uitdraaien. Civilis, die zijn rankune over de gevangenschap nog niet kwijt was, riep zijn landgenoten bijeen en wist hen te bewegen de wapenen tegen de Romeinen op te nemen. Aanvankelijk deed hij het voorkomen dat hij partij koos voor Vespasianus, maar spoedig bleek zijn opzet: zijn land en dat van anderen vrij te maken van de romeinse heerschappij. Hij zond een boodschap naar de Canninefaten (Gennech), het volk, zegt Tacitus, dat een deel van hun eiland bewoonde en in afkomst en taal gelijk was aan de Bataven. Ook stuurde hij bericht aan de kohorten Bataven, die in Engeland gestreden hadden en nu in Mainz in garnizoen lagen. Brinno, de aanvoerder van de Canninefaten (Gennech), riep de Frisones (Vlaanderen) op; samen vielen zij enige romeinse winterkwartieren aan bij de Oceaan (Atlantische Oceaan). Vitellius had een slecht georganiseerd en ontevreden leger bijeengebracht bij de Nervii (Bavay) en de Tungri (Doornik). Het lijdt geen twijfel, waar het begin van de militaire akties heeft plaats gevonden.
	Treveri (Trier)	Treveri (Trier)	49,75-06,63
	Mainz	Mainz	50,00-08,27
	de Nervii (Bavay)	Bavay	50,30-03,78
	de Canninefaten (Gennech)	Gennech	50,53-03,22
	de Tungri (Doornik)	Doornik	50,60-03,38
	de Frisones (Vlaanderen)	Vlaanderen	50,78-03,52
	Turijn	Turijn
	Referentie: Tacitus II, 28, 43, 66 Periode: 0
WKI-114	Historiae Tacitus
	Hierna moest Civilis zich wel blootgeven; hij vormde een krijgsmacht van Bataven (Béthune), Canninefaten (Gennech) en Frisones (Vlaanderen) en tro k tegen Vitellius op. Na een kort gevecht liep een kohort Tungri (Doornik) naar hem over. Op de Renus (Schelde) werd een deel van de romeinse vloot veroverd. Bataven onder de bemanningen hadden de schepen in een hinderlaag gemanoeuvreerd. Te land werden de Romeinen verslagen; zij trokken zich terug uit het Eiland van de Bataven (Béthune). Deze gebeurtenissen vonden plaats tegen het einde van augustus De Bataven kregen meer aanvoer van manschappen; nu hadden zij ook schepen. De roem van Civilis verspreidde zich over Germanië en Gallië. Hij zond de gallische krijgsgevangenen naar hun woonsteden terug; die vertrokken kregen buit van de Romeinen mee; zij die in dienst wilden blijven kregen eervolle funkties. Civilis trachtte hen in gesprekken tot de opstand over te halen. De Bataven, zei hij, ofschoon vrij van belasting, hebben toch de wapens opgenomen tegen de verdrukker. Wat zou er gebeuren, indien ook de andere G alliërs het gehate juk wilden afschudden. De Bataafse kavalerie had hetjaar tevoren de Aedui (Autun) en de Averni (Clermont Ferrand) verslagen. Het was toch te gek, dat Gallië door zijn eigen mannen overwonnen werd! Slavernij was misschien iets voor Azië, Syrië en het Verre Oosten, maar niet voor de mannen van Gallië, die vrij geboren waren. De vrijheid, het voorrecht van de dieren die niet eens kunnen spreken, hadden de góden toch zeker aan de mensen geschonken.
	de Aedui (Autun)	Autun	46,95-04,30
	Bataven (Béthune)	Bataven (Béthune)	50,53-02,63
	Canninefaten (Gennech)	Canninefaten (Gennech)	50,53-03,22
	Tungri (Doornik)	Doornik	50,60-03,38
	Frisones (Vlaanderen)	Frisones (Vlaanderen)	51,22-03,23
	de Averni (Clermont-Ferrand)	Clermont-Ferrand	45,78-03,08
	Referentie: Tacitus II, 69, 96 Periode: 0
WKI-114b	Historiae Tacitus
	Hierna moest Civilis zich wel blootgeven; hij vormde een krijgsmacht van Bataven (Béthune), Canninefaten (Gennech) en Frisones (Vlaanderen) en tro k tegen Vitellius op. Na een kort gevecht liep een kohort Tungri (Doornik) naar hem over. Op de Renus (Schelde) werd een deel van de romeinse vloot veroverd. Bataven onder de bemanningen hadden de schepen in een hinderlaag gemanoeuvreerd. Te land werden de Romeinen verslagen; zij trokken zich terug uit het Eiland van de Bataven (Béthune). Deze gebeurtenissen vonden plaats tegen het einde van augustus De Bataven kregen meer aanvoer van manschappen; nu hadden zij ook schepen. De roem van Civilis verspreidde zich over Germanië en Gallië. Hij zond de gallische krijgsgevangenen naar hun woonsteden terug; die vertrokken kregen buit van de Romeinen mee; zij die in dienst wilden blijven kregen eervolle funkties. Civilis trachtte hen in gesprekken tot de opstand over te halen. De Bataven, zei hij, ofschoon vrij van belasting, hebben toch de wapens opgenomen tegen de verdrukker. Wat zou er gebeuren, indien ook de andere G alliërs het gehate juk wilden afschudden. De Bataafse kavalerie had hetjaar tevoren de Aedui (Autun) en de Averni (Clermont Ferrand) verslagen. Het was toch te gek, dat Gallië door zijn eigen mannen overwonnen werd! Slavernij was misschien iets voor Azië, Syrië en het Verre Oosten, maar niet voor de mannen van Gallië, die vrij geboren waren. De vrijheid, het voorrecht van de dieren die niet eens kunnen spreken, hadden de góden toch zeker aan de mensen geschonken.
	de Aedui (Autun)	Autun	46,95-04,30
	Bataven (Béthune)	Bataven (Béthune)	50,53-02,63
	Canninefaten (Gennech)	Canninefaten (Gennech)	50,53-03,22
	Tungri (Doornik)	Doornik	50,60-03,38
	Frisones (Vlaanderen)	Frisones (Vlaanderen)	51,22-03,23
	de Averni (Clermont-Ferrand)	Clermont-Ferrand	45,78-03,08
	Referentie: Tacitus IV, 12 - 17 Periode: 0
WKI-115	Historiae Tacitus
	Flaccus Hordeonius, de romeinse bevelhebber in Germanië, deed alsof de overwinning van Civilis van geen belang was. Toen boden hem berichtten, dat de naam van de Romeinen uit het Eiland van de Bataven (Béthune) was weggevaagd, gaf hij aan de legaat Lupercus opdracht om met twee legioenen tegen de vijand op te trekken. Deze legioenen waren gevormd door de Ubii (Keulen), de Treveri (Trier) en een afdeling bataafse kavalerie, die van meet a f aan van plan was hem te verraden. Met deze troepen trok hij het Eiland van de Bataven (Béthune) binnen. Reeds bij het begin van de strijd sloegen de Ubii (Keulen) en de Treveri (Trier) op de vlucht. De Germanen achtervolgden hen, wat Lupercus de kans gaf met de rest van zijn leger terug te trekken naar Vetera (Verviers). Een aanvoerder van de Bataven, die zich tegen Civilis verklaard had, werd gevangen genomen en naar de Frisones (Vlaanderen) verbannen. Tezelfdertijd maakten enige kohorten Bataven (Béthune) en Canninefaten (Gennech), die door Vitellius naar Rome gezonden waren, onderweg rechtsomkeert om zich bij Civilis te voegen. Hordeonius poogde hen in Bonn op te vangen. De bevelhebber aldaa r had 3000 legionairen ter beschikking, inderhaast aangevuld met ongeoefende Belgae. De Bataven (Béthune), allen veteranen gehard in de strijd, versloegen de tegenstander met gemak. Zij excuseerden zich dat zij de strijd niet hadden gewild of uitgelokt, trokken verder en lieten met opzet Keulen links liggen, d.w.z. rechts.
	de Treveri (Trier)	Trier	49,75-06,63
	Bataven (Béthune)	Bataven (Béthune)	50,53-02,63
	Canninefaten (Gennech)	Canninefaten (Gennech)	50,53-03,22
	de Frisones (Vlaanderen)	Vlaanderen	50,78-03,52
	de Ubii (Keulen)	Keulen	50,93-06,95
	Keulen	Keulen	50,93-06,95
	Bonn	Bonn	50,73-07,10
	Vetera (Verviers)	Vetera (Verviers)	50,58-05,87
	Referentie: Tacitus IV, 18 - 20 Periode: 0
WKI-116	Historiae Tacitus
	Civilis liet zijn troepen een eed van trouw aan Vespasianus afleggen, mede om nog de indruk in stand te houden dat hij voor de romeinse zaak streed. Hij zond een uitnodiging naar de verslagen legioenen, die zich te Vetera (Verviers) hadden teruggetrokken, om ook deze eed te zweren. Zij lieten antwoorden dat zij geen raad nodig hadden van een verrader en een vijand, en dat een bataafse overloper geen rol had te spelen in de zaken van Rome. Hierop mobiliseerde Civilis het gehele volk van de Bataven (Béthune). De Bructeri (Broxeele) en de Tencteri (Tangry) voegden zich aan zijn zijde, evenals andere stammen uit Germania (let op: bij Tacitus is dit het noorden van Frankrijk!), die hij buit en glorie in het vooruitzicht stelde. Ondertussen hadden de Romeinen Vetera (Verviers) versterkt; de burgerlijke plaats nabij het kamp hadden zij laten afbreken om te voorkomen dat de vijand zich daarin zou verschansen. Civilis trok in het centrum op met de keurtroepen van de Bataven. Langs de oevers van de Renus (lees: Maas) liet hij germaanse troepen oprukken, terwijl zijn kavalerie breed over de streek uitzwermde. Tezelfder tijd voer zijn vloot de rivier op. Na de eerste hevige aanval, w aarbij het niet tot een beslissing kwam, sloeg Civilis het beleg om Vetera (Verviers), dat lange tijd werd voortgezet. Bij de germaanse legioenen en hulptroepen te Bonn en Keulen waren incidenten en ongeregeldheden uitgebroken; verschillende germaanse stammen wilden zich ook van Rome losmaken. In enkele gevallen van muiterij greep de romeinse opperbevelhebber streng in met doodvonnissen, zodat hij de troepen weer in de hand kreeg. Vocula werd belast met de herschikking van de krijgsmacht en de tegenaanval. Hij tro k de troepen samen te Neuss. daarn a wilde hij Civilis aanvallen, maar omdat de Bataven het beleg van Vetera (Verviers) voortzetten, sloeg hij een kamp op te Gelduba (Gulpen, Ned. Zuid Limburg). Hij liet zijn troepen de naburige streek van de Cugerni (Luik of Maastricht) plunderen, die de partij van Civilis gekozen hadden (nota: de Cugerni zijn een andere stam dan de Guberni, die Plinius noemt).
	de Tencteri (Tangry)	Tangry	50,47-02,35
	de Bataven (Béthune)de Bructeri (Broxeele)	Béthune	50,53-02,63
	de Cugerni (Luik of Maastricht)	Luik	50,63-05,57
	de Cugerni (Luik of Maastricht)	Maastricht	50,85-05,68
	Keulen	Keulen	50,93-06,95
	Bonn	Bonn	50,73-07,10
	Gelduba (Gulpen,Ned. Zuid-Limburg)	Gelduba (Gulpen,Ned. Zuid-Limburg)	50,80-05,89
	Vetera (Verviers)	Vetera (Verviers)	50,58-05,87
	Referentie: Tacitus IV, 21 - 26 Periode: 0
WKI-117	Historiae Tacitus
	Bij het beleg van Vetera (Verviers) deed zich een incident voor. Een met graan beladen boot raakte aan de grond; de Germanen poogden die naar hun oever te trekken. Het kwam tot een gevecht, dat door de G ermanen gewonnen werd met de graanboot als prijs. De legionairs waren furieus en verweten hun mislukking aan de kommandant van de legaat Gallus, die in de ijzers werd geslagen maar de schuld op Hordeonius wierp, en dank zij de tussenkomst van Vocula aan de doo d ontsnapte. Met de doodstra f van de hoofdschuldigen van deze muiterij wist Vocula de troepen weer in de hand te krijgen, wat Tacitus de verzuchting ontlokt, dat het droevig gesteld was met de zaak van Rome, als de trouw van de officieren en soldaten op deze manier gewaarborgd moest worden.
	Vetera (Verviers)	Vetera (Verviers)	50,58-05,87
	Referentie: Tacitus IV, 27 Periode: 0
WKI-118	Historiae Tacitus
	Civilis zag met vreugde dat hoe langer hoe m eer Germanen hem bijvielen. Hij gaf bevel het land van de Ubii (Keulen) en van de Treveri (Trier) te plunderen. Een andere legerafdeling liet hij de Maas oversteken om de Menapii (Cassel) en de Morini (Terwaan) op te jagen. Hij had het voornamelijk gemunt op de Ubii (Keulen), die zich in de vesting Marcodurum (Düren) verschanst hadden. Zijn troepen versloegen hen daar zo grondig, dat de Ubii later geen rol van betekenis meer in de oorlog speelden. Civilis verscherpte het beleg van Vetera (Verviers), zodat er zelfs geen boodschapper meer kon doorkomen met enig bericht over komende hulp. Op een nacht viel hij de versterking aan, eerst onder het licht van fakkels, wat verkeerd uitpakte daar de aanvallers verlichte schietschijven vormden. Toen g a f hij bevel in volslagen donker te strijden. Het licht van de morgen, zegt Tacitus, gaf een vreemd en nooit gekend terrein van de slag te zien. Nu liet Civilis de poort van de Pretorianen aanvallen, die het zwakste p u n t was, maar de belegerden wisten de aanval a f te slaan. Een nieuwe machine bracht grote vrees teweeg bij de aanvallers. Het was een grote grijper die plotseling neerdaalde, een of meer aanvallers greep en die dan met een draai binnen het kamp neerkwakte. Na de aanvallen zette Civilis het beleg voort. In het romeinse leger heersten onzekerheid en wantrouwen. Gallische hulptroepen legden wel de eed af, maar Tacitus zegt dat men aan hun gezichten kon zien dat zij het niet meenden; de meesten van hen kregen de naam van Vespasianus nauwelijks over de lippen.
	de Treveri (Trier)	Trier	49,75-06,63
	de Morini (Terwaan)	Terwaan	50,63-02,25
	de Menapii (Cassel)	Cassel	50,80-02,48
	de Ubii (Keulen)	Keulen	50,93-06,95
	Marcodurum (Düren)	Marcodurum (Düren)	51,47-07,35
	Vetera (Verviers)	Vetera (Verviers)	50,58-05,87
	Referentie: Tacitus IV, 28 - 31 Periode: 0
WKI-119	Historiae Tacitus
	De bezetting van het kamp te Gelduba (Gulpen) raakte ook in verwarring. Civilis blies het wantrouwen nog aan door tegen de Treviër (Trier) Montanus, die naar hem gezonden was om te onderhandelen een gloedvolle toespraak te houden met de bedoeling hem aan zijn zijde te krijgen: “ Het is nogal wat fraais” , riep hij uit, “wat ik voor al mijn moeite heb gekregen: de moord op mijn broer, mijn gevangenschap, en wilde kreten die om mijn dood roepen. Gij Treveri (Trier) en alle andere slavenzielen, wat verwacht gij te krijgen van de Romeinen voor uw bloed, uw belastingen en vernederingen? Ik, prefekt van een kohort, heb met de Bataven (Béthune) en de Canninefaten (Gennech), klein onderdeel van Gallië, de strijd aangebonden, en wij zullen hem v oortzetten.” Daa rn a liet hij enige k ohorten veteranen de winterkwartieren van Asciburgium (Aken) aanvallen. D it gebeurde zo plotseling, dat Vocula zijn krijgsmacht niet eens kon on tplooien. De Nervii (Bavay), die de flanken hadden moeten dekken, sloegen al bij het eerste treffen op de vlucht. Er ontstond een hevige strijd, maar de fortuin keerde om in het voordeel van de Romeinen, toen op het heetst van het gevecht troepen uit Neuss en Mainz arriveerden en de Bataven tot de aftocht werden gedwongen. Bij de onzen, zegt Tacitus, waren veel doden, doch bij de Bataven sneuvelden de beste krijgers. Vocula maakte geen gebruik van de overwinning, zodat de legioenen van Vetera (Verviers) ingesloten bleven, waar Civilis zelf het kommando voerde over het beleg. Enkele dagen later trok Vocula naar Vetera (Verviers); de branden van dorpen en hoeven kondigden de komst van het leger aan. Op zijn beurt legde hij een ring rondom de belegerende Bataven. Voordat deze voltooid was, b rak een algemeen gevecht uit. Civilis viel van zijn p a a rd , waardoor het gerucht o ntstond dat hij gewond of gedood was en de Bataven op de vlucht sloegen. Weer liet Vocula na hen te achtervolgen. Hij gaf bevel Vetera (Verviers) nog verder te versterken en zond een deel van de bezetting naar Neuss om er proviand te halen.
	de Treviër (Trier)	Trier	49,75-06,63
	de Nervii (Bavay)	Bavay	50,30-03,78
	de Bataven (Béthune)	Béthune	50,53-02,63
	de Canninefaten (Gennech)	Gennech	50,53-03,22
	Asciburgium(Aken)	Asciburgium(Aken)	51,85-12,05
	Gelduba (Gulpen)	Gelduba (Gulpen)	50,80-05,89
	Vetera (Verviers)	Vetera (Verviers)	50,58-05,87
	Referentie: Tacitus IV, 32 - 34 Periode: 0
WKI-120	Historiae Tacitus
	Het eerste konvooi werd door Civilis met rust gelaten; het volgende viel hij aan. Toen de kohorten over Gelduba (Gulpen) terugkeerden, vonden zij er de Bataven in hinderlaag. De strijd bleef onbeslist, al wisten de Romeinen het kamp te bereiken. Vocula nam het besluit naar de winterkwartieren van Neuss te vertrekken. Buiten zijn eigen troepen nam hij 1000 manschappen van het eerste en vijftiende legioen mee en liet de rest in Vetera (Verviers) achter. Onder deze bezetting, die zich als prijsgegeven beschouwde, laaide de ontevredenheid hoog op. Civilis sloeg opnieuw het beleg om Vetera (Verviers), achtervolgde Vocula, nam onderweg Gelduba (Gulpen) in, en hield pas halt op korte afstand van Neuss. De romeinse troepen in Neuss eisten geld, en nadat dit gegeven was b rak een bachanaal uit en werd Hordeonius in de nacht vermoord. Vocula wist vermomd als slaaf te ontkomen. N adat de rust was teruggekeerd, nam onder de bezetting de vrees toe en zond zij boden uit naar de steden van Gallië met verzoeken om hulp. De manschappen van de eerste, vierde en achttiende legioenen lieten zich door Vocula overreden en trokken met hem naar Mainz, dat door Chatti (Katsberg), Usipeti (Weppes) en Wattiaci (Watten) belegerd werd. De Treveri (Trier) hadden hun land met een lange wal versterkt. Aanvankelijk streden zij tegen de Germanen ma a r uiteindelijk kozen ook zij de zijde van de opstand. (In de hoofdstukken 38 t/m 53 verhaalt Tacitus gebeurtenissen in Italië en elders.)
	de Treveri (Trier)	Trier	49,75-06,63
	Mainz	Mainz	50,00-08,27
	Usipeti (Weppes	Usipeti (Weppes	50,58-02,88
	Chatti (Katsberg)	Chatti (Katsberg)	50,80-02,48
	Wattiaci (Watten)	Wattiaci (Watten)	50,83-02,22
	Gelduba (Gulpen)	Gelduba (Gulpen)	50,80-05,89
	Vetera (Verviers)	Vetera (Verviers)	50,58-05,87
	Referentie: Tacitus IV, 35 - 37 Periode: 0
WKI-121	Historiae Tacitus
	N adat Vespasianus weer vaster in het zadel zat, begon men zich in Rome beter te realiseren dat de oorlog in Germanië en Gallië tegen het romeinse volk gericht was en dat de legioenen aldaar niet meer te vertrouwen waren. De brand van het Capitool werd als een slecht voorteken uitgelegd; algemeen vreesde men dat de volken van Gallië en Germanië de wereldheerschappij zouden overnemen. Reeds lang was er k ontakt tussen Civilis en enkele voorname Galliërs. De belangrijkste van hen was Classicus, de prefekt van de kavalerie der Treveri (Trier), die zich met de Treviër Tutoren de Lingoon (Langres) bij Civilis aansloot. Zij vergaderden te Keulen, waar de magistraat van de stad zich afzijdig hield; wel waren er Ubii (Keulen) en Tungri (Doornik) aanwezig. De Treveri (Trier) en de Lingones (Langres) drongen op de openlijke opstand aan. Boden werden naar Gallië gezonden om de andere stammen tot de oorlog aan te sporen. Vocula werd gewaarschuwd over de samenzwering. Hij kon niets ondernemen omdat hij zijn troepen niet vertrouwde, maar hij begaf zich in januari 70 naar Keulen. daar kwam Brinno hem bezoeken, die uit zijn ballingschap bij de Frisones (Vlaanderen) had weten te ontsnappen. Deze pochte dat hij de Bataven onder het juk van Rome zou terugbrengen. Vocula vertrouwde hem een kleine krijgsmacht van Nervii (Bavay) en Baetasi (Bettignies) toe, doch Brinno speelde niets anders klaar dan de Canninefaten (Gennech) en de Marsaci (Marchiennes) wat te treiteren
	de Lingoon (Langres)	Langres	47,87-05,33
	Treveri (Trier)	Treveri (Trier)	49,75-06,63
	Nervii (Bavay)	Nervii (Bavay)	50,30-03,78
	Baetasi (Bettignies)	Baetasi (Bettignies)	50,33-03,97
	Marsaci (Marchiennes)	Marsaci (Marchiennes)	50,40-03,28
	Canninefaten (Gennech)	Canninefaten (Gennech)	50,53-03,22
	Tungri (Doornik)	Doornik	50,60-03,38
	Keulen	Keulen	50,93-06,95
	Ubii (Keulen)	Ubii (Keulen)
	Referentie: Tacitus IV, 54 - 56 Periode: 0
WKI-122	Historiae Tacitus
	Vocula liet zich door de Galliërs misleiden en besloot het beleg van V etera (Verviers) te breken. Bijna daar aangekomen, liepen Classicus en T u to r naar Civilis over en versterkten zij zich in een eigen kamp. Hierop tro k Vocula terug naar Neuss; de G alliërs achtervolgden hem op de voet en betrokken een kamp op twee mijlen afstand van Neuss. Vocula, aan wie eenieder de raad gaf te vluchten, riep integendeel een vergadering bijeen en hield daar een felle redevoering tegen de afvalligen, alsof hij nog de illusie had hen van hun revolte af te houden. Het pakte totaal anders uit; de troepen waren d oor de harde woorden van Vocula dodelijk beledigd. Hij werd de nacht daarn a door een deserteur van het tiende legioen vermoord. Classicus en Tutor namen het kommando over van de troepen, die zij een eed van trouw lieten zweren aan het rijk van Gallië. Tutor bezette met een grote troepenmacht Keulen, dat hij dezelfde eed liet afleggen. Te Mainz werden de tribunen gedood en de prefekt van het legerkamp verjaagd, die weigerden de eed af te leggen. In Vetera (Verviers) stond de zaak van de belegerden er slecht voor. Zij waren totaal uitgehongerd, daar zij het laatste gras tussen de stenen opgegeten hadden. Na onderhandelingen met Civilis zwoeren zij trouw aan de Gallische zaak en gaven zij zich over. Ofschoon hun vrije aftocht was beloofd en Civilis de buit van het kamp voor zich had opgeëist, werden de belegerden bij hun uittocht door de Germanen in een hinderlaag overvallen, waar velen van hen gedood werden. Het kamp werd in brand gestoken mét de legionairs die weer terug gevlucht waren.
	Mainz	Mainz	50,00-08,27
	Keulen	Keulen	50,93-06,95
	V etera (Verviers)	Verviers	50,58-05,87
	Referentie: Tacitus IV, 57 - 60. Periode: 0
WKI-123	Historiae Tacitus
	Bij het begin van de opstand had Civilis zijn rood geverfde haren laten groeien; na de moord op de legionairs van Vetera (Verviers) liet hij ze uit protest tegen die daad afknippen. Noch hij noch een ander Bataaf hebben de eed afgelegd op het rijk van Gallië; hij vertrouwde erop dat de geestkracht van de Germanen nooit de suprematie aan de Galliërs zou laten. Immers, de profetes Valeda uit de stam van de Bructeri (Broxeele) had de overwinning van de Germanen voorspeld. Verschillende winterkwartieren van de Romeinen werden verwoest; men liet slechts die van Mainz en Windisch bestaan, die niet als een direkt gevaar werden beschouwd. Het zestiende legioen werd van Neuss naar Trier gedirigeerd; het begaf zich met vrees in het hart op weg, bang dat er eenzelfde massamoord als te Vetera (Verviers) beraamd was. Onderweg werd het aangevuld met een legioen uit Bonn, wat het denkbeeld versterkte dat zij als krijgsgevangenen werden beschouwd. Een afdeling Italianen keerde terug naar Mainz; deze kwamen toevallig de moordenaar van Vocula tegen en maakten hem af. De andere legioenen zetten hun reis voort en sloegen een kamp op vlakbij Trier. Civilis en Classicus aarzelden, of zij Keulen zouden verwoesten en de Ubii (Keulen) verjagen, of de stad dwingen de zijde van de Germanen te kiezen. Op dit laatste drongen de Tencteri (Tangry) sterk aan; zij zonden boodschappers naar de Keulenaren, die zich tenslotte voor de zaak van de opstand verklaarden, ma a r enige slagen om de arm hielden in verband met de handelsblelangen van de stad. Civilis en de priesteres Valeda keurden deze overeenkomst goed.
	Trier	Trier	49,75-06,63
	Trier	Trier	49,75-06,63
	Mainz	Mainz	50,00-08,27
	de Tencteri (Tangry)	Tangry	50,47-02,35
	de Bructeri (Broxeele)	Broxeele	50,83-02,32
	Keulen	Keulen	50,93-06,95
	Neuss	Neuss	51,17-06,70
	Bonn	Bonn	50,73-07,10
	Vetera (Verviers)	Vetera (Verviers)	50,58-05,87
	Windisch	Windisch
	Referentie: Tacitus IV, 61 - 65 Periode: 0
WKI-124	Historiae Tacitus
	Civilis voelde zich gesterkt door de steun van Keulen en besloot de naburige stammen mee te krijgen of hen de oorlog te verklaren. Na het land van de Sunuci (Somain, Somaing) veroverd te hebben, stootte hij op een bende onder Brinno van Baetasi (Bettignies), Tungri (Doornik) en Nervii (Bavay), die een brug over de Maas bezet hield. De Germanen zwommen de rivier over en vielen Brinno in de rug aan. De Tungri (Doornik) sloten zich het eerst bij Civilis aan; spoedig daarn a volgden de Baetasi (Bettignies) en de Nervii (Bavay). De Lingoon (Langres) Julius Sabinus liet zich tot keizer uitroepen en viel de Sequani (Besançon) aan doch werd smadelijk verslagen. Een en ander had tot gevolg, dat de steden (stammen) van Gallië zich begonnen af te vragen waartoe dat alles zou leiden. De Remi (Reims) riepen de gallische stammen bijeen om te beraadslagen waarvoor zij zouden kiezen; voor onafhankelijkheid of voor de vrede. In Rome brachten deze berichten, die nog aangedikt w erden, een grote verwarring teweeg, temeer omdat er weer een hevige machtsstrijd aan de gang was tussen verschillende generaals, die elkaar het licht in de ogen niet gunden. Eindelijk kwam het bevel af, dat acht veteranen legioenen naar het strijdtoneel dirigeerde. O Betuwe. o Betuwe! Nu kwamen de gallische stammen weer bijeen te Reims, waar de Treveri (Trier) en de Lingonen (Langres) met vuur pleitten voor de uitbreiding van de opstand. De andere gallische stammen die, zegt Tacitus, d oor oude tegenstellingen en jaloezie zeer verdeeld waren, waarschuwden echter dat een grote troepenmacht op komst was. De Remi (Reims) zeiden ronduit dat zij geen heil meer zagen in de bevrijding van Gallië. Tutor, die eigenlijk de noordflank van de Alpen had moeten afgrendelen, dwaalde wat rond tussen Mainz, Bonn en Bingen, waar zijn leger door verse troepen uit Italië verslagen werd. Zijn troepenmacht had bestaan uit Treveri (Trier), Triboei (Troisvaux), Caeracates (Carency) en Vangiones (Wannehain). De Treveri (Trier) trokken zich helemaal uit de strijd terug.
	de Sequani (Besançon)	Besançon	47,25-06,03
	de Lingonen (Langres	Langres	47,87-05,33
	de Lingoon (Langres)	Langres	47,87-05,33
	de Remi (Reims)	Reims	49,25-04,03
	de Treveri (Trier	Trier	49,75-06,63
	Mainz	Mainz	50,00-08,27
	Nervii (Bavay)	Nervii (Bavay)	50,30-03,78
	de Sunuci (Somain, Somaing)	Somain, Somaing	50,37-03,28
	Triboei (Troisvaux)	Triboei (Troisvaux)	50,40-02,35
	Vangiones (Wannehain)	Vangiones (Wannehain)	50,57-03,27
	Tungri (Doornik)	Doornik	50,60-03,38
	Keulen	Keulen	50,93-06,95
	Bingen	Bingen
	Bonn	Bonn	50,73-07,10
	Brinno van Baetasi (Bettignies)	Brinno van Baetasi (Bettignies)
	Caeracates (Carency)	Caeracates (Carency)
	Referentie: Tacitus IV, 66 - 70 Periode: 0
WKI-125	Historiae Tacitus
	De romeinse legioenen uit Neus, Bonn en Trier werden samengetrokken in het gebied van Mainz, dat trouw aan Rome gebleven was. Tu to r wist de Treveri (Trier) toch weer aan zijn zijde te krijgen. De nieuwe romeinse opperbevelhebber Cerialis arriveerde te Mainz; hij zond de la a tste lichtingen van Galliërs naar huis, wat de gallische stammen zeer behaagde, omdat hij meende met de staande legioenen de strijd aan te kunnen. Hij trok met zijn troepen op naar Rigodulum (Rio op 10 km van Trier), waar hij een deel van de Treveri (Trier) versloeg. De volgende dag trad hij Trier binnen. Zijn soldaten wilden de stad verwoesten. De gedecimeerde legioenen van Metz voegden zich hier bij hem; deze waren zo gedeprimeerd dat Cerialis met een beroep op hun toestand zijn leger van de plundering a f wist te houden. Hij riep de Treveri (Trier) en de Lingonen (Langres) voor zich. In zijn redevoering speelde hij handig in op de oude tegenstellingen tussen Germanen en G alliërs en hield hij hen voor, dat zij oneindig beter a f waren met het gezag van de Romeinen dan met de onderdrukking d oor de Germanen. Civilis en Classicus deden Ceriales het voorstel dat zij hem als keizer van Gallië zouden erkennen, indien hij hen in hun eigen land de vrijheid gaf. Cerialis antwoordde niet eens op de brief.
	de Lingonen (Langres)	Langres	47,87-05,33
	Metz	Metz	49,13-06,17
	de Treveri (Trier)	Trier	49,75-06,63
	Trier	Trier	49,75-06,63
	Mainz	Mainz	50,00-08,27
	Neus	Neus	51,17-06,70
	Bonn	Bonn	50,73-07,10
	Rigodulum(Rio op 10 km van Trier)	Rigodulum(Rio op 10 km van Trier)
	Referentie: Tacitus IV, 70 - 75 Periode: 0
WKI-126	Historiae Tacitus
	Onder de Germanen begon grote oneinigheid te heersen over de te volgen taktiek. Civilis wilde op aansluiting van andere stammen wachten, T u to r meende dat een uitstel de Romeinen de kans zou geven zich te hergroeperen en te wachten op nieuwe legioenen. Classicus dreef tenslotte door, dat een aanval op Trier zou worden gedaan, wat in de tweede helft van juni 70 gebeurde. Deze verliep aanvankelijk gunstig voor de Bataven en hun geallieerden. Zij hadden het kamp onverhoeds overvallen en een brug over de Moezel bezet. Het eenentwintigste legioen hield echter stand en begon de vijand terug te dringen. De krijgskans sloeg helemaal om, toen het leger van Civilis, dat reeds zeker van zijn zaak meende te zijn, aan het plunderen sloeg. Cerialis behaalde de overwinning, ofschoon velen meenden dat hij geen goed leiderschap had getoond. Na de nederlaag vielen die van Keulen het eerst Civilis af, temeer omdat deze met een troepenmacht van Chauci (Chocques) en Frisones (Vlaanderen) naar Zülpich was getrokken, waarheen Cerialis zich ook met spoed haastte. Ook vanuit het westen dreigde gevaar voor de Bataven. Het veertiende legioen kwam uit Engeland en vormde met de Britannische vloot Boulogne) een ernstige bedreiging. Civilis vreesde een aanval op het Eiland van de Bataven (Béthune). Da t legioen trok op tegen de Nervii (Bavay) en de Tungri (Doornik), die zich overgaven. De vloot werd met enig sukses d oor de Canninefaten (Genech) aangevallen, die tevens een deel van de Nervii (Bavay) versloegen, dat naar de kust gezonden was. Bij Neuss versloeg Classicus een deel van de romeinse kavalerie, wat niet verhinderde d at de Romeinen Neuss toch in handen bleven houden. Keizer Domitianus was inmiddels in het zuiden van Frankrijk aangekomen. Hij wilde aan de strijd deelnemen. Doch zijn gevolg hield hem voor, dat het een keizer niet paste zich in een strijd te storten die bijna beëindigd was. Hij moest de Bataven en Canninefaten maar aan de lagere bevelhebbers overlaten. Daarom bleef Domitianus te Lyon. (Hiermee besluit Tacitus voorlopig zijn verhaal over de opstand, om het te vervolgen v an a f hoofdstuk 14 van boek V.)
	Lyon	Lyon	45,75-04,85
	Trier	Trier	49,75-06,63
	de Nervii (Bavay)	Bavay	50,30-03,78
	de Nervii (Bavay)	Bavay	50,30-03,78
	Chauci (Chocques)	Chauci (Chocques)	50,53-02,57
	de Canninefaten (Genech)	Genech	50,53-03,22
	de Tungri (Doornik)	Doornik	50,60-03,38
	Keulen	Keulen	50,93-06,95
	Neuss	Neuss	51,17-06,70
	Frisones (Vlaanderen)	Frisones (Vlaanderen)	51,22-03,23
	Zülpich	Zülpich	50,70-06,65
	Referentie: Tacitus IV, 76 - 79 Periode: 0
WKI-127	Historiae Tacitus
	Na de nederlaag bij Trier trok Civilis zijn troepen samen in de bu u rt van Vetera (Verviers). Cerialis achtervolgde hem; hij had versterking gekregen van de legioenen twee, dertien en veertien. Civilis had dwars in de Renus (lees: Maas) een dijk laten leggen, w aardoor een groot gebied overstroomd was, wat voor de Romeinen met hun zware wapenrusting een ernstige hindernis vormde. In het begin verliep de strijd slecht voor de Romeinen. De volgende dag werd hij hervat, waarbij de Germanen vooral probeerden de Romeinen in het moeras te lokken. Een verrader nder de Bataven had Cerialis oeen weg gewezen om m et de kavalerie de G ermanen in de rug aan te vallen. Die plaats werd bezet door Cugerni (Luik of Maastricht). Dit gelukte en bracht zo’nverwarring teweeg dat de Bataven op de vlucht sloegen. De dag erna vertrok het veertiende legioen naar elders; het werd afgelost door een legioen dat uit Spanje gearriveerd was. Civilis kreeg nog enige versterking van de Chauci (Chocques). Hij durfde het Oppidum Batavorum (Béthune) niet verdedigen en trok zich verder terug in het E iland van de Bataven, verbrak daar de dam die Drusus eertijds in de Renus (Schelde) had gelegd (verm. verband houdend met de Deüle), wetend dat de Romeinen geen schepen hadden om een brug te slaan. Nog was de oorlog niet afgelopen. Civilis liet vier kolonnes oprukken: een tegen het tiende legioen te Arenacum (Annois),een tweede tegen het tweede legioen te Batavodurum (Béthune), de andere twee tegen Grinnes (Grivesnes) en Vada (Vadencourt, op 33 km zuid west van Amiens), waar hulptroepen van infanterie en kavalerie lagen. Civilis meende nog iets te kunnen bereiken met aanvallen op verschillende punten. Cerialis had het er even moeilijk mee, doch op alle fronten hielden de Romeinen stand. Een bende Germanen deed even later nog een aanval op Batavordurum (Béthune), waar de Romeinen een nieuwe brug aan het slaan waren.
	Trier	Trier	49,75-06,63
	Vada (Vadencourt, op 33 km zuid-west van Amiens)	Vada (Vadencourt, op 33 km zuid-west van Amiens)	49,93-03,57
	Batavodurum (Béthune)	Batavodurum (Béthune)	50,53-02,63
	Chauci (Chocques)	Chauci (Chocques)	50,53-02,57
	Arenacum (Annois)	Arenacum (Annois)
	Cugerni (Luik of Maastricht)	Cugerni (Luik of Maastricht)
	Grinnes (Grivesnes)	Grinnes (Grivesnes)	49,68-02,48
	Vetera (Verviers)	Vetera (Verviers)	50,58-05,87
	Referentie: Tacitus V, 14 - 20 Periode: 0
WKI-128	Historiae Tacitus
	Te Grinnes (Grivesnes) en Vada (Vaudancourt) was de situatie voor de Romeinen kritiek geweest. Civilis viel Vada (Vaudancourt) aan. Cerialis arriveerde evenwel op tijd met de keur van zijn kavalerie, die de Bataven uit elkaar sloeg. Civilis kon zich met achterlating van zijn paard slechts zwemmend het leven redden. T u to r en Classicus ontkwamen met een boot. De romeinse vloot liet verstek gaan, meer door gebrek aan organisatie en discipline. Cerialis was overigens bekend als een man van snelle beslissingen; hij wachtte niet op uitvoering van zijn bevelen m aar greep zelf in. Enige dagen later vertrok hij om de kampen van Neuss en Bonn te inspekteren. Hij keerde terug over water, derhalve over Rijn en Moezel. (Hiermede is ook de hardnekkige drogreden weerlegd, die een reis van keizer Karel de Grote van Thionville over de Moezel en de Renus naar Noviomagus per sé naar Nijmegen wil laten lopen. Al eeuwen tevoren reisde Cerialis over water via de Rijn en de Moezel naar het noorden van Frankrijk!) Tijdens zijn reis werd hij op een nacht door Germanen overvallen, die zijn kamp uitmoordden. Cerialis ontsnapte aan de dood omdat hij niet in het kamp was maar de nacht d oorbracht bij een “ belle de Cologne” , wier naam Claudia Sacrata, de geheiligde Claudia, Tacitus aan de vergetelheid heeft ontrukt. Zonder de minste twijfel hebben de Germanen die naam vertaald als “ die sakkerse Claudia” ! Zelfs een groot veldheer moet a f en toe wat geluk hebben. De Bataven veroverden wel zijn admiraalschip, dat zij over de Lupia (Lys) wegvoerden om het aan de priesteres Valeda te schenken. (Weer een bewijs, dat de rivieren van Frankrijk onderling verbonden waren met de Moezel en de Rijn.) Civilis hield een vlootshow, meer om de Romeinen te treiteren dan met een konkreet doel. Hij liet alle op de Romeinen veroverde schepen verzamelen in een zeebaai “waar de mond van de Mosa de Renus ontvangt en die in de O ceaan sto rt” . Deze intrigerende tekst, eeuwenlang ten onrechte in Nederland gelegd, levert na de vorige hoofdstukken geen moeilijkheden meer op. Bedoeld is de plaats van het Flevum of Almere tussen Calais en Winnoksbergen. Cerialis geraakte niet onder de indruk. Hij zond de romeinse vloot, die minder in aantal maar wel geoefender was; bovendien had zij het voordeel van de stroom. De zeeslag bleef onbeslist. Civilis durfde niets meer ondernemen en tro k zich terug naar de overzijde van de Renus (Schelde). Cerialis zette zich aan een systematische vernieling van het Eiland van de Bataven (Béthune), ma a r hij ontzag met opzet de bezittingen van Civilis. Ondertussen was het herfst geworden en werd het land door regens en overstromingen in een moeras veranderd.
	Vada (Vaudancourt)	Vada (Vaudancourt)	49,93-03,57
	Calais	Calais	50,95-01,83
	Winnoksbergen	Winnoksbergen	50,97-02,43
	Neuss	Neuss	51,17-06,70
	Bonn	Bonn	50,73-07,10
	Grinnes (Grivesnes)	Grinnes (Grivesnes)	49,68-02,48
	de Lupia (Lys)	Lys
	Referentie: Tacitus V, 21 - 23 Periode: 0
WKI-129	Historiae Tacitus
	Op dit ogenblik, meent Tacitus, hadden de Germanen nog de overwinning kunnen behalen, ma a r Cerialis wist hen handig te leiden. Hij zond in het geheim gezanten naar de Bataven, die hen de vrede en pardon door Civilis voorhielden. De priesteres Valeda liet hij bewerken om een andere verklaring voor de onfortuin van de oorlog te geven. De Treveri (Trier) waren in stukken gehakt, de Ubii (Keulen) door de Romeinen herwonnen; hun vriendschap met de Bataven had hen enkel slagen, verbanning en rouw gebracht. Aan bedreigingen liet hij beloften toevoegen: wanneer zij dan door Vespasianus de oorlog waren begonnen, wel, nu was Vespasianus meester van de wereld. Zij konden beter onderworpen zijn aan romeinse prinsen dan aan germaanse vrouwen. Dit sloeg aan bij de Bataven, waar de voornaamsten van het volk zich helemaal van Civilis afkeerden. Deze drong aan op een ontmoeting met Cerialis. Op de twee stukken van een in het midden vernielde brug over de rivier de Navalia (de Nave bij Lillers in de omgeving van Béthune) spraken de twee generaals met elkaar en onderwierp Civilis zich weer aan het romeins gezag. Hij greep handig de uitweg aan, die Cerialis hem geboden had, en verklaarde dat hij in feite voor Vespasianus de strijd had begonnen, maar dat een en ander uit de hand gelopen was, niet in het minst door de uitdaging van sommige romeinse bevelhebbers, die evenmin de zaak van Rome op het oog hadden gehad. Midden in zijn redevoering breekt het verhaal af, daar de rest van Tacitus’ “Historiae” verloren is gegaan.
	de Treveri (Trier) de Ubii (Keulen)	Trier	49,75-06,63
	de Navalia (de Nave bij Lillers in de omgeving van Béthune)	de Nave bij Lillers in de omgeving van Béthune
	Referentie: Tacitus V, 24 - 26 Periode: 0
WKI-130	DE BRONNEN VAN NOYON
	De provincie Belgica Secunda bevat de steden: de hoofdstad Reims, Soissons, Châlons sur Marne, de stad van de Veromandui die nu Noviomagus heet, Atrecht, Kamerijk, Doornik, Senlis, Bavay, Amiens, die van de Morini in Ponthieu (Terwaan) en Boulogne.
	Senlis	Senlis	48,20-03,28
	Châlons-sur-Marne	Châlons-sur-Marne	48,95-04,37
	Reims	Reims	49,25-04,03
	Soissons	Soissons	49,37-03,33
	de Veromandui (Noviomagus)	Noviomagus	49,58-03,00
	Amiens	Amiens	49,90-02,30
	Kamerijk	Kamerijk	50,17-03,23
	Atrecht	Atrecht	50,28-02,78
	Bavay	Bavay	50,30-03,78
	Doornik	Doornik	50,60-03,38
	de Morini - in Ponthieu (Terwaan)	Terwaan	50,63-02,25
	Boulogne	Boulogne	50,72-01,62
	Referentie: Notitiae dignitatum HdF, II, p. 10. Periode: ca. 400
WKI-131	DE BRONNEN VAN NOYON
	Op het concilie van Orléans is aanwezig: ” Ik Suffronius, bisschop van de kerk van Noviomagus (Noyon) heb dit ondertekend”
	Noviomagus (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Referentie: MGH Concilia, I, p. 11. Periode: 511
WKI-132	DE BRONNEN VAN NOYON
	. die te Novionius (Noyon), dat toen een burcht of versterking had, als de glorieuze bisschop Medardus na zijn wijding de bisschopszetel bekleed heeft.
	Novionius (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Referentie: Tertia Vita S. Medardi HdF, III, p. 454 Periode: ca. 530
WKI-133	DE BRONNEN VAN NOYON
	De zalige man (Medardus) zag met leedwezen, dat de stad van de V eromandui (St. Quentin), die hij te besturen had gekregen, verlaten was, en ook omdat hij een inval van de heidenen vreesde, vestigde na rijp beraad zijn bisschopszetel te Noviomus (Noyon), waarvan wij al gezegd hebben dat dit een versterkte stad was.
	Noviomus (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	de V eromandui (St. Quentin)	St. Quentin	49,85-03,28
	Referentie: Ratbodi Vita S. Medardi AS, juni II, p. 90. Periode: ca. 532
WKI-134	DE BRONNEN VAN NOYON
	Toen hij (Medardus) enige tijd de kerk van Noviomus (Noyon) gelukkig bestuurd had overleed St. Eleutherius, de bisschop van Doornik., eenstemmig werd Medardus tot bisschop gekozen. De geestelijkheid en het volk riepen hem als zodanig uit; de koning zelf en de voornaamsten van het paleis stemden toe evenals de andere bisschoppen van de provincie.
	Noviomus (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Referentie: Ratbodi Vita S. Medardi AS, juni II, p. 90 Periode: ca. 532
WKI-135	DE BRONNEN VAN NOYON
	Eens was koning Chlotharius met een leger in de omgeving en stak hij de rivier de Somme over gekomen bij het kasteel, dat Noviomagus (Noyon) heet en de rivier de Isara (Oise) kon niemand van hen zich meer bewegen wat drie dagen duurde. Zij begaven zich naar het dorp van St. Medardus, dat Salency heet, en na zijn gebed konden zij verder trekken.
	Noviomagus (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Salency	Salency	49,58-03,05
	Referentie: Fortunati Vita S. Medardi AS, juni II, p. 80. Periode: ca. 540
WKI-135b	DE BRONNEN VAN NOYON
	Eens was koning Chlotharius met een leger in de omgeving en stak hij de rivier de Somme over gekomen bij het kasteel, dat Noviomagus (Noyon) heet en de rivier de Isara (Oise) kon niemand van hen zich meer bewegen wat drie dagen duurde. Zij begaven zich naar het dorp van St. Medardus, dat Salency heet, en na zijn gebed konden zij verder trekken.
	Noviomagus (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Salency	Salency	49,58-03,05
	Referentie: Ratbodi Vita S. Medardi AS, juni II, p. 89. Periode: ca. 540
WKI-135c	DE BRONNEN VAN NOYON
	Eens was koning Chlotharius met een leger in de omgeving en stak hij de rivier de Somme over gekomen bij het kasteel, dat Noviomagus (Noyon) heet en de rivier de Isara (Oise) kon niemand van hen zich meer bewegen wat drie dagen duurde. Zij begaven zich naar het dorp van St. Medardus, dat Salency heet, en na zijn gebed konden zij verder trekken.
	Noviomagus (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Salency	Salency	49,58-03,05
	Referentie: Auctores Antiqui HdF, IV, p. 70. Periode: ca. 540
WKI-136	DE BRONNEN VAN NOYON
	Toen de glorierijke Chlotarius, koning van de Franken, uit Bretagne terugkeerde had M edardus de roemvolle belijder van de Heer, omdat de genade van de Heer hem riep, zijn hoofd reeds te ruste gelegd bij de burcht van Noviomagus (Noyon).
	Noviomagus (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Referentie: Anonymi Vita S. Medardi AS, juni II, p. 83. Periode: 545
WKI-137	DE BRONNEN VAN NOYON
	Koning Chilperic I geeft aan Chrasmarus, bisschop van Noyon en Doornik, de tol van de schepen op de Schelde in zoverre die toebehoort aan het koninklijk domein van Doornik: “ Aan de apostolische man heer Chrasmarus, bisschop van Noviomagus (Noyon) en Doornik.
	Noviomagus (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Doornik	Doornik	50,60-03,38
	Referentie: MGS Diplomata imperii, I, p. 131 Periode: 562
WKI-138	DE BRONNEN VAN NOYON
	. de eerbiedwaardige Hermenlandus, gesproten uit een edel geslacht van inwoners van Noviomagus (Noyon) (abt van Indre, Loire Atl.).
	Noviomagus (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Referentie: Vita S. Hermenlandi abbatis Antrensis AS, maart III, p. 572. Periode: (6e eeuw)
WKI-138b	DE BRONNEN VAN NOYON
	. de eerbiedwaardige Hermenlandus, gesproten uit een edel geslacht van inwoners van Noviomagus (Noyon) (abt van Indre, Loire Atl.).
	Noviomagus (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Referentie: Vita S. Hermenlandi abbatis Antrensis HdF, III, p. 633. Periode: (6e eeuw)
WKI-139	DE BRONNEN VAN NOYON
	Op het concilie van Parijs is bisschop Berthmundus van Noviomo (Noyon) aanwezig.
	Noviomo (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Referentie: Bron: MGH Concilia, I, p. 192 Periode: 614
WKI-140	DE BRONNEN VAN NOYON
	De zalige Eligius, een befaamd goudsmid, verliet zijn land van Limoges en begaf zich naar de koning (Chlotharius) (hij diende hem trouw en eerlijk). Daarom prees de koning hem en om hem te belonen beval hij dat hij in het paleis zou komen wonen.
	Limoges	Limoges	45,85-01,25
	Referentie: Aimoini de gestis Francorum HdF, III, p. 125 Periode: 614
WKI-143	DE BRONNEN VAN NOYON
	Vandaar kozen zij. de H. Eligius, die reeds roem verworven had, om aan het hoofd te staan der kerk van Noviomagus (Noyon). Immers, in d atjaar was Ascharius, de bisschop van de stad overleden. Zij kozen ook met hem Andoëus, die meestal Dodo werd genoemd, als bisschop van Rouaan. Zo stelden zij de goudsmid tegen zijn wil tot bewaker aan van de steden en plaatsen, namelijk van de Vermandois (St, Quentin) die de zetel is, van Doornik, dat voorheen een koninklijke stad was, van Noviomagus (Noyon) en Vlaanderen, van Gent en Kortrijk. (na de wijding van de twee bisschoppen). begaf ik mij naar Rouaan; hij ging naar Noviomus (Noyon). Bron:
	Rouaan	Rouaan	49,43-01,08
	Noviomagus (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Noviomagus (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	de Vermandois (St, Quentin)	St, Quentin	49,85-03,28
	Doornik	Doornik	50,60-03,38
	Kortrijk	Kortrijk	50,83-03,27
	Gent	Gent	51,05-03,72
	Referentie: Dodonis Vita S. Eligii HdF, III, p. 557. Periode: 639
WKI-143b	DE BRONNEN VAN NOYON
	Vandaar kozen zij. de H. Eligius, die reeds roem verworven had, om aan het hoofd te staan der kerk van Noviomagus (Noyon). Immers, in d atjaar was Ascharius, de bisschop van de stad overleden. Zij kozen ook met hem Andoëus, die meestal Dodo werd genoemd, als bisschop van Rouaan. Zo stelden zij de goudsmid tegen zijn wil tot bewaker aan van de steden en plaatsen, namelijk van de Vermandois (St, Quentin) die de zetel is, van Doornik, dat voorheen een koninklijke stad was, van Noviomagus (Noyon) en Vlaanderen, van Gent en Kortrijk. (na de wijding van de twee bisschoppen). begaf ik mij naar Rouaan; hij ging naar Noviomus (Noyon). Bron:
	Rouaan	Rouaan	49,43-01,08
	Noviomagus (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Noviomagus (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	de Vermandois (St, Quentin)	St, Quentin	49,85-03,28
	Doornik	Doornik	50,60-03,38
	Kortrijk	Kortrijk	50,83-03,27
	Gent	Gent	51,05-03,72
	Referentie: Gallia Christiana IX, p. 982. Periode: 639
WKI-144	DE BRONNEN VAN NOYON
	Bovendien stichtte hij (St. Eligius) in de stad Noviomagus (Noyon) een klooster van dienaressen van Christus, waar hij voor de vele zusters een regel opstelde.
	Noviomagus (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Referentie: Vita S. Eligii HdF, III, p. 557 Periode: 650
WKI-145	DE BRONNEN VAN NOYON
	Eligius, bisschop van Noviomagus (Noyon) tekent met verschillende andere bisschoppen de o o rkonde van koning Clovis II, waarin deze de abdij van St. Denis bij Parijs in haar bezittingen bevestigt.
	Noviomagus (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Referentie: Parijs Archives Nationales, K, 2, nr 3 (origineel) Periode: 654
WKI-146	DE BRONNEN VAN NOYON
	Koning Chlotharius gaf haar (S. Godeberta)zijn kapel van St. Georgedie hij had in zijn paleis in Noviomus (Noyon), en twee villas met 12 vrouwen uit het koninklijk domein. Zij verenigden zich in het suburbium (de benedenstad) van de stad Noviomica (Noyon), in het bedehuis dat zij van de koning ontvangen hadden, en wijdden zich onvermoeid dag en nacht aan de dienst van God. De maagd werd d oor de H. Eligius onderwezen.
	Noviomica (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Noviomus (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Referentie: Ratbodi Vita S. Godebertha AS, april II, p. 33. Periode: 658
WKI-146b	DE BRONNEN VAN NOYON
	Koning Chlotharius gaf haar (S. Godeberta)zijn kapel van St. Georgedie hij had in zijn paleis in Noviomus (Noyon), en twee villas met 12 vrouwen uit het koninklijk domein. Zij verenigden zich in het suburbium (de benedenstad) van de stad Noviomica (Noyon), in het bedehuis dat zij van de koning ontvangen hadden, en wijdden zich onvermoeid dag en nacht aan de dienst van God. De maagd werd d oor de H. Eligius onderwezen.
	Noviomica (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Noviomus (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Referentie: Ratbodi Vita S. Godebertha HdF, III p. 578. Periode: 658
WKI-147	DE BRONNEN VAN NOYON
	In een oorkonde van de bisschop van Sens ten gunste van de abdij van Ste. Colombe wordt Eligius,bisschop van Noyon, onder de getuigen genoemd.
	Sens	Sens	48,20-03,28
	Noyon	Noyon	49,58-03,00
	Referentie: Migne Patrologia Latina, 88, p. 1168 Periode: 659
WKI-148	DE BRONNEN VAN NOYON
	Koning Chlotarius III bevestigt een ruil van goederen tussen de abdij van St. Bertijns te St. Omaars en het bisdom Noyon “ in het distrikt van Coutance en in Noviomaginse(Noyon). Noviomense (Noyon).
	Noviomaginse(Noyon	Noviomaginse(Noyon	49,58-03,00
	Noviomense (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	St. Omaars	St. Omaars	50,75-02,25
	Referentie: Haigneré Chartes de St. Bertin, I, p. 2. Periode: 662
WKI-148b	DE BRONNEN VAN NOYON
	Koning Chlotarius III bevestigt een ruil van goederen tussen de abdij van St. Bertijns te St. Omaars en het bisdom Noyon “ in het distrikt van Coutance en in Noviomaginse(Noyon). Noviomense (Noyon).
	Noviomaginse(Noyon	Noviomaginse(Noyon	49,58-03,00
	Noviomense (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	St. Omaars	St. Omaars	50,75-02,25
	Referentie: Diplomata Childerici II HdF, IV, p. 643 Periode: 662
WKI-148c	DE BRONNEN VAN NOYON
	Koning Chlotarius III bevestigt een ruil van goederen tussen de abdij van St. Bertijns te St. Omaars en het bisdom Noyon “ in het distrikt van Coutance en in Noviomaginse(Noyon). Noviomense (Noyon).
	Noviomaginse(Noyon	Noviomaginse(Noyon	49,58-03,00
	Noviomense (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	St. Omaars	St. Omaars	50,75-02,25
	Referentie: De re diplomatica p. 606. Periode: 662
WKI-149	DE BRONNEN VAN NOYON
	Koning Chlotarius III schenkt aan de abdij van St. Medardus te Soissons de villa Berny in hetdistrikt van Noviomo (Noyon) aan de rivier de Aisne.
	Soissons	Soissons	49,37-03,33
	Noviomo (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Referentie: Pécheur Annales du diocèse de Soissons, I. Periode: ca. 662
WKI-150	DE BRONNEN VAN NOYON
	Theoderich, koning van Neustrië en Bourgondië, bevestigt de bezittingen van de abdij van St. Vaast te Atrecht. Een deel van deze goederen was gelegen: in Atrecht. in het land van Vermandois. In de Batua Rexna, Wulfara met de kapel, Rothem en het andere Rothem; in de pagus Hasbania en Ribuario.
	Atrecht	Atrecht	50,28-02,78
	Batua Rexna	Batua Rexna	50,53-02,63
	Guesnon, Cartulaire de l’abbaye St. Vaast d ’Arras.	Guesnon, Cartulaire de l’abbaye St. Vaast d ’Arras.	50,28-02,78
	Hasbania	Hasbania
	Ribuario	Ribuario
	Rothem	Rothem
	Wulfara	Wulfara
	Periode: tussen 675 en 691
WKI-151	DE BRONNEN VAN NOYON
	Een zekere Darmond verkoopt aan de abdij van St. Bertijns te St. Omaars goederen te Apilly op de Oise, in het land van Noviomus (Noyon).
	Noviomus (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	St. Omaars	St. Omaars	50,75-02,25
	Referentie: Haigneré Chartes de Saint Bertin, I, p. 35. Periode: 708, mei 2
WKI-152	DE BRONNEN VAN NOYON
	Deze Chilperic. bleef niet lang aan de regering. Hij is daarn a gestorven en te Noviomus (Noyon) begraven.
	Noviomus (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Referentie: Gesta regum Francorum HdF, II, p. 572. Periode: 721
WKI-152b	DE BRONNEN VAN NOYON
	Deze Chilperic. bleef niet lang aan de regering. Hij is daarn a gestorven en te Noviomus (Noyon) begraven.
	Noviomus (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Referentie: Chronicon Moissiacense HdF, II, p. 655. Periode: 721
WKI-152c	DE BRONNEN VAN NOYON
	Deze Chilperic. bleef niet lang aan de regering. Hij is daarn a gestorven en te Noviomus (Noyon) begraven.
	Noviomus (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Referentie: Ex Adonis Chronico HdF, II, p. 671. Periode: 721
WKI-152d	DE BRONNEN VAN NOYON
	Deze Chilperic. bleef niet lang aan de regering. Hij is daarn a gestorven en te Noviomus (Noyon) begraven.
	Noviomus (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Referentie: Genealogia regum Francorum HdF, II, p. 698 Periode: 721
WKI-152e	DE BRONNEN VAN NOYON
	Deze Chilperic. bleef niet lang aan de regering. Hij is daarn a gestorven en te Noviomus (Noyon) begraven.
	Noviomus (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Referentie: Annales Francorum HdF, III, p. 699. Periode: 721
WKI-152f	DE BRONNEN VAN NOYON
	Deze Chilperic. bleef niet lang aan de regering. Hij is daarn a gestorven en te Noviomus (Noyon) begraven.
	Noviomus (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Referentie: Continuatiofredegarii HdF, II, p. 454. Periode: 721
WKI-152g	DE BRONNEN VAN NOYON
	Deze Chilperic. bleef niet lang aan de regering. Hij is daarn a gestorven en te Noviomus (Noyon) begraven.
	Noviomus (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Referentie: Chroniques de St. Denis HdF, III, p. 208. Periode: 721
WKI-153	DE BRONNEN VAN NOYON
	Een concilie wordt gehouden te Noviomagus (Noyon), waar o.a. de klacht van de bisschop van Beauvais behandeld wordt, die meende door de koning benadeeld te zijn.
	Beauvais	Beauvais	49,43-02,08
	Noviomagus (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Referentie: Martène et Durand I, p. 182. Periode: 732
WKI-155	DE BRONNEN VAN NOYON
	Op de rijksvergadering te Attigny gehouden, tekent Athilfridus, bisschop van Noviomus (Noyon) de akten.
	Attigny	Attigny	49,48-04,58
	Noviomus (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Referentie: Gallia Christiana IX, p. 986. Periode: 765
WKI-156	DE BRONNEN VAN NOYON
	Nadat dit afgehandeld was (nl. de verkiezing van nieuwe koningen na de dood van Pepijn), zijnde genoemde koningen Karel en K arloman met hun aanhangers naar hun zetel gekomen, en zijnzij in de maand oktober op zondag de 14e der Kalenden tot koning verheven, Karel in de stad Noviomus (Noyon), Karloman in Soissons, door de wijding van de priesters en de verkiezing van alle voornamen.
	Soissons	Soissons	49,37-03,33
	Noviomus (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Referentie: Continuatio de Fredegario HdF, V, p. 9. Periode: 768
WKI-156b	DE BRONNEN VAN NOYON
	Nadat dit afgehandeld was (nl. de verkiezing van nieuwe koningen na de dood van Pepijn), zijnde genoemde koningen Karel en K arloman met hun aanhangers naar hun zetel gekomen, en zijnzij in de maand oktober op zondag de 14e der Kalenden tot koning verheven, Karel in de stad Noviomus (Noyon), Karloman in Soissons, door de wijding van de priesters en de verkiezing van alle voornamen.
	Soissons	Soissons	49,37-03,33
	Noviomus (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Referentie: Annales Mettense MGS, I, p. 335. Periode: 768
WKI-156c	DE BRONNEN VAN NOYON
	Nadat dit afgehandeld was (nl. de verkiezing van nieuwe koningen na de dood van Pepijn), zijnde genoemde koningen Karel en K arloman met hun aanhangers naar hun zetel gekomen, en zijnzij in de maand oktober op zondag de 14e der Kalenden tot koning verheven, Karel in de stad Noviomus (Noyon), Karloman in Soissons, door de wijding van de priesters en de verkiezing van alle voornamen.
	Soissons	Soissons	49,37-03,33
	Noviomus (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Referentie: Annales Francorum HdF, V, p. 31, 36 Periode: 768
WKI-156d	DE BRONNEN VAN NOYON
	Nadat dit afgehandeld was (nl. de verkiezing van nieuwe koningen na de dood van Pepijn), zijnde genoemde koningen Karel en K arloman met hun aanhangers naar hun zetel gekomen, en zijnzij in de maand oktober op zondag de 14e der Kalenden tot koning verheven, Karel in de stad Noviomus (Noyon), Karloman in Soissons, door de wijding van de priesters en de verkiezing van alle voornamen.
	Soissons	Soissons	49,37-03,33
	Noviomus (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Referentie: Annales Laurissenses MGS, I, p. 146 Periode: 768
WKI-156e	DE BRONNEN VAN NOYON
	Nadat dit afgehandeld was (nl. de verkiezing van nieuwe koningen na de dood van Pepijn), zijnde genoemde koningen Karel en K arloman met hun aanhangers naar hun zetel gekomen, en zijnzij in de maand oktober op zondag de 14e der Kalenden tot koning verheven, Karel in de stad Noviomus (Noyon), Karloman in Soissons, door de wijding van de priesters en de verkiezing van alle voornamen.
	Soissons	Soissons	49,37-03,33
	Noviomus (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Referentie: Einhardi Annales MGS, I, p. 147, 158 Periode: 768
WKI-156f	DE BRONNEN VAN NOYON
	Nadat dit afgehandeld was (nl. de verkiezing van nieuwe koningen na de dood van Pepijn), zijnde genoemde koningen Karel en K arloman met hun aanhangers naar hun zetel gekomen, en zijnzij in de maand oktober op zondag de 14e der Kalenden tot koning verheven, Karel in de stad Noviomus (Noyon), Karloman in Soissons, door de wijding van de priesters en de verkiezing van alle voornamen.
	Soissons	Soissons	49,37-03,33
	Noviomus (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Referentie: Chroniques de St. Denis HdF, V, p. 230 Periode: 768
WKI-156g	DE BRONNEN VAN NOYON
	Nadat dit afgehandeld was (nl. de verkiezing van nieuwe koningen na de dood van Pepijn), zijnde genoemde koningen Karel en K arloman met hun aanhangers naar hun zetel gekomen, en zijnzij in de maand oktober op zondag de 14e der Kalenden tot koning verheven, Karel in de stad Noviomus (Noyon), Karloman in Soissons, door de wijding van de priesters en de verkiezing van alle voornamen.
	Soissons	Soissons	49,37-03,33
	Noviomus (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Referentie: Hugonis Floriacensis historia MGS, IX, p. 360. Periode: 768
WKI-156h	DE BRONNEN VAN NOYON
	Nadat dit afgehandeld was (nl. de verkiezing van nieuwe koningen na de dood van Pepijn), zijnde genoemde koningen Karel en K arloman met hun aanhangers naar hun zetel gekomen, en zijnzij in de maand oktober op zondag de 14e der Kalenden tot koning verheven, Karel in de stad Noviomus (Noyon), Karloman in Soissons, door de wijding van de priesters en de verkiezing van alle voornamen.
	Soissons	Soissons	49,37-03,33
	Noviomus (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Referentie: Adonis Chronicon MGS I, p. 158. Periode: 768
WKI-158	DE BRONNEN VAN NOYON
	Karloman, koning van de Franken, bevestigt de abdij van Novalaise in de exemptie, de vrije verkiezing en de immuniteit: “Actum Neumago in palatio publico” gegeven te Noyon in het openbaar paleis.
	Noyon	Noyon	49,58-03,00
	Neumago	Neumago
	de abdij van Novalaise	Novalaise
	Referentie: Diplomata Carolingorum HdF, I, p. 74. Periode: 770
WKI-158b	DE BRONNEN VAN NOYON
	Karloman, koning van de Franken, bevestigt de abdij van Novalaise in de exemptie, de vrije verkiezing en de immuniteit: “Actum Neumago in palatio publico” gegeven te Noyon in het openbaar paleis.
	Noyon	Noyon	49,58-03,00
	Neumago	Neumago
	de abdij van Novalaise	Novalaise
	Referentie: Mühlbacher Die Regesten des Keiserreichs unter den Karolingern, p. 59. Periode: 770
WKI-159	DE BRONNEN VAN NOYON
	Hij (Karel de Grote) begon aan paleizen van grote p racht, één niet ver van de stad M ainz bij de villa die Ingelenheim heet, het andere te Noviomagus (Noyon) aan de rivier de Vahalis (Oise), die het Eiland van de Bataven (Béthune) in het zuiden voorbijstroomt.
	de rivier de Vahalis (Oise)	Oise	49,00-02,07
	Ingelenheim	Ingelenheim	49,58-03,00
	Noviomagus (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	M ainz	M ainz	50,00-08,27
	Eiland van de Bataven (Béthune)	Eiland van de Bataven (Béthune)	50,53-02,63
	Referentie: Eginhard Vie de Charlemagne, 16 Periode: ca. 770
WKI-160	DE BRONNEN VAN NOYON
	Na de versterkingen georganiseerd en wachten aangesteld te hebben, keerde koning Karel in Francia terug, en vierde hij het Kerstfeest te Herstal, het Paasfeest in Niumaga (Noyon).
	Niumaga (Noyon).	Noyon	49,58-03,00
	Herstal	Herstal	50,67-05,63
	Referentie: Annales Francorum Mettenses HdF, V, p. 342. Periode: 776 - 777
WKI-160b	DE BRONNEN VAN NOYON
	Na de versterkingen georganiseerd en wachten aangesteld te hebben, keerde koning Karel in Francia terug, en vierde hij het Kerstfeest te Herstal, het Paasfeest in Niumaga (Noyon).
	Niumaga (Noyon).	Noyon	49,58-03,00
	Herstal	Herstal	50,67-05,63
	Referentie: Annales Laurisienses MGS, I, p. 1156. Periode: 776 - 777
WKI-161	DE BRONNEN VAN NOYON
	De abdij van Lorsch (Dl.) kreeg v an af 776 veel schenkingen van de Karolingers, later van d eO ttonen, in de Batua. De oorkonden bevatten 130 plaatsnamen, waarvan geen enkele in de nederlandse Betuwe ligt doch die alle in Frankrijk kunnen worden aangewezen. Omdat deze lijst samen met de plaatsnamen uit de oorkonden van Eperlecques samenhangt en een overvloedig historisch geografisch materiaal vormt, heb ik die bij elkaar gerangschikt in dit deel. De andere namenlijsten staan bij hun teksten.
	Lorsch (Dl.)	Lorsch (Dl.)	49,80-06,80
	Batua	Batua	50,53-02,63
	Eperlecques	Eperlecques	50,80-02,15
	Referentie: Chronicon Laurishamense MGS, XXI, p. 406. Periode: 776 - 1024
WKI-161b	DE BRONNEN VAN NOYON
	De abdij van Lorsch (Dl.) kreeg v an af 776 veel schenkingen van de Karolingers, later van d eO ttonen, in de Batua. De oorkonden bevatten 130 plaatsnamen, waarvan geen enkele in de nederlandse Betuwe ligt doch die alle in Frankrijk kunnen worden aangewezen. Omdat deze lijst samen met de plaatsnamen uit de oorkonden van Eperlecques samenhangt en een overvloedig historisch geografisch materiaal vormt, heb ik die bij elkaar gerangschikt in dit deel. De andere namenlijsten staan bij hun teksten.
	Lorsch (Dl.)	Lorsch (Dl.)	49,80-06,80
	Batua	Batua	50,53-02,63
	Eperlecques	Eperlecques	50,80-02,15
	Lacomblet, Urkundenbuch des Niederrheins, passim.	Lacomblet, Urkundenbuch des Niederrheins, passim.
	Referentie: Lacomblet Urkundenbuch des Niederrheins, passim. Periode: 776 - 1024
WKI-162	DE BRONNEN VAN NOYON
	Op een der eerste dagen van de lente vertrok de koning naar Noviomagus (Noyon), waar hij de plechtigheid van het Paasfeest vierde. Wegens de valse beloften van de Saksen, wier trouw hij niet kon winnen, riep hij een algemene vergadering van zijn volk bijeen op de plaats die Padrabrunna (Pierrefonds) heet; daarna is hij met een groot leger naar Saxonia vertrokken.
	Padrabrunna (Pierrefonds)	Pierrefonds	49,35-02,98
	Noviomagus (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Referentie: Eginhardi Annales HdF, X, p. 203 Periode: 777
WKI-162b	DE BRONNEN VAN NOYON
	Op een der eerste dagen van de lente vertrok de koning naar Noviomagus (Noyon), waar hij de plechtigheid van het Paasfeest vierde. Wegens de valse beloften van de Saksen, wier trouw hij niet kon winnen, riep hij een algemene vergadering van zijn volk bijeen op de plaats die Padrabrunna (Pierrefonds) heet; daarna is hij met een groot leger naar Saxonia vertrokken.
	Padrabrunna (Pierrefonds)	Pierrefonds	49,35-02,98
	Noviomagus (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Referentie: MGS I, p. 158. Periode: 777
WKI-163	DE BRONNEN VAN NOYON
	Hij vierde het Kerstfeest te Herstal en het Paasfeest in de villa die Niumaga (Noyon) heet. En het getal van de jaren veranderde in 777.
	Niumaga (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Herstal	Herstal	50,67-05,63
	Referentie: Annales regni Francorum HdF, V, p. 53. Periode: 777.
WKI-164	DE BRONNEN VAN NOYON
	Karel de Grote schenkt aan de St. Martinus kerk van Trajectum (Tournéhem) verschillende goederen. Gegeven te Niumaga (Noyon) in het koninklijk paleis.
	Niumaga (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Trajectum (Tournéhem)	Trajectum (Tournéhem)	50,80-02,05
	Referentie: Gysseling en Koch Diplomata Belgica enz. I, p. 178. Periode: 777, juni 8
WKI-165	DE BRONNEN VAN NOYON
	Hij genoot ook van de dampen van het water dat er (te Aken) van nature warm stroomt, en oefende zijn lichaam met zwemmen, waarin hij zelfs zo bedreven was dat niemand het tegen hem kon opnemen. Om deze reden liet hij te Aken een residentie bouwen, waar hij de laatste jaren. De plaatsen en rivieren, genoemd in de oorkonde van 777 over Traiectum, Dorestadum, Hem, Lockia en Ubchirica. De kaart is aangevuld met enige plaatsnamen uit de levens van Willibrord, Bonifatius, Lebuinus en Ludger. Bij de rivier de Bourre, de plaats van de moord op St. Bonifatius, staat een kruisje. De namen uit de akte zijn: Hem Hem. Hengestschote Ecottes. Lockia Loquin. Widoch Wissocq. Ubchirica Nortkerque. Dorestadum Audruicq. Fornhese Yeuse. Traiectum Tournehem. Mocoroth Mottehault. Lisiduna Licques. Vlak hierbij ligt het Adrichaim van Willibrord, het Attingahem van Bonifatius, het Marklo van Lebuinus, de twee plaatsen Suabsna en Werethina van Ludger, en het Nifterlaca van de abdij van Eperlecques. Het is de normale taktiek van het Bronnenboek, te schermen met een paar plaatsnamen en de andere, die zijn opvatting radikaal tegenspreken, straal te negeren, van zijn leven tot aan zijn dood voortdurend verbleef.
	Attingahem	Attingahem	50,48-01,75
	Marklo	Marklo	50,62-02,12
	Lisiduna (Licques)	Lisiduna (Licques)	50,78-01,93
	Mocoroth (Mottehault)	Mocoroth (Mottehault)	50,78-01,98
	Widoch (Wissocq)	Widoch (Wissocq)	50,78-01,98
	Eperlecques	Eperlecques	50,80-02,15
	Hem	Hem	50,80-02,05
	Hem (Hem)	Hem (Hem)	50,80-02,05
	Nifterlaca	Nifterlaca	50,80-02,15
	Traiectum	Traiectum	50,80-02,05
	Traiectum (Tournehem)	Traiectum (Tournehem)	50,80-02,05
	Suabsna	Suabsna	50,82-02,05
	Dorestadum	Dorestadum	50,88-02,08
	Dorestadum (Audruicq)	Dorestadum (Audruicq)	50,88-02,08
	Fornhese (Yeuse)	Fornhese (Yeuse)	50,88-02,03
	Werethina	Werethina	50,92-01,82
	Aken	Aken	50,77-06,08
	Adrichaim	Adrichaim
	Hengestschote (Ecottes)	Hengestschote (Ecottes)	50,82-01,93
	Lockia	Lockia
	Lockia (Loquin)	Lockia (Loquin)
	Ubchirica	Ubchirica
	Ubchirica (Nortkerque)	Ubchirica (Nortkerque)
	Referentie: Eginhard Vie de Charlemagne, 22 Periode: ca. 795
WKI-166	DE BRONNEN VAN NOYON
	Onder zijn werken mag terecht als een van de voornaamste gerekend worden de basiliek van de H. Maagd te Aken, van wonderlijke konstruktie. die hij tot meerdere schoonheid te Aken stichtte en versierde met goud en zilver, met lampen en sterke ijzeren balustrades en deuren. Toen hij voor de bouw de kolommen en het marmer nergens kon vinden, liet hij ze uit Rome en Ravenna aanvoeren.
	Aken	Aken	50,77-06,08
	Referentie: Eginhard Vie de Charlemagne, 17, 26 Periode: ca. 795
WKI-167	DE BRONNEN VAN NOYON
	Karel (de Grote) schonk aan het klooster van St. Bertijns te St. Omaars de villa Chaumont (Aisne), waarvan de oorkonde bewaard wordt bij de bisschop van Noviomus (Noyon).
	Chaumont (Aisne)	Chaumont (Aisne)	49,27-01,88
	Noviomus (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	St. Omaars	St. Omaars	50,75-02,25
	Periode: 800
WKI-168	DE BRONNEN VAN NOYON
	Karel de Grote bevestigt de rechten en bezittingen van de kerk van Le Mans, o.a. in Noviomo (Noyon).
	Le Mans	Le Mans	48,00-00,20
	Noviomo (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Referentie: Diplomata Caroli Magni HdF, V, p. 767. Periode: 802
WKI-169	DE BRONNEN VAN NOYON
	De keizer bracht de winter door te Aken en van Aken vertrekkend kwam hij naar zijn paleis dat Niumagun (Noyon) genoemd wordt. daar bracht hij de lente door en vierde hij het Paasfeest. In het begin van de zomer keerde hij naar het paleis van Aken terug, zond een leger naar Saxonia, en na de Renus (Schelde) overgestoken te hebben, hield hij een algemene vergadering van de Franken bij de bronnen van de Lippia (Lys of Leie).
	Niumagun (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Aken	Aken	50,77-06,08
	Lippia (Lys of Leie)	Lippia (Lys of Leie)
	Referentie: Annales Francorum Mettenses HdF, V, p. 351. Periode: 804
WKI-170	DE BRONNEN VAN NOYON
	De keizer vertrok van Aken en ging naar Niiimagum (Noyon), waar hij Pasen vierde. Op de Kalenden van september keerde hij v andaar naar het paleis van Aken terug, waar hij het Kerstfeest en Pasen vierde.
	Niiimagum (Noyon)	Niiimagum (Noyon)	49,58-03,00
	Aken	Aken	50,77-06,08
	Referentie: Annales Gulf MGS, I, p. 45 Periode: 804 - 805
WKI-171	DE BRONNEN VAN NOYON
	In hetjaar ons Heren 804 vertrok de keizer van Aken en ging hij naar zijn paleis dat Niumagun (Noyon) heet. daar verbleef hij de hele lente en vierde er onder andere goddelijke diensten en het Paasfeest. In het begin van de zomer keerde hij naar naar zijn paleis te Aken terug en beval een leger naar Saxonia te vertrekken.
	Niumagun (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Saxonia	Saxonia	50,92-01,82
	Aken	Aken	50,77-06,08
	Referentie: Annales Mettense priores MGS, I, p. 90. Periode: 804
WKI-172	DE BRONNEN VAN NOYON
	De keizer. begaf zich van het paleis van Thionville en de Renus (Schelde) over water naar Noviomagus (Noyon) en vierde daar het heilig feest van Pasen. Na korte tijd vertrok hij vandaar naar Aken.
	Thionville	Thionville	49,37-06,17
	Noviomagus (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Aken	Aken	50,77-06,08
	Referentie: Annales regni Francorum HdF, V, p. 55 Periode: 806
WKI-173	DE BRONNEN VAN NOYON
	Hierna vertrok de keizer. van Thionville, ging per schip over de Moezel naar de Renus (Schelde) en kwam te Niumaga (Noyon) in de Batua; hier bleef hij de hele Vastentijd en vierde hij het Paasfeest. Daarna keerde hij terug naar Aken.
	Thionville	Thionville	49,37-06,17
	Niumaga (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Aken	Aken	50,77-06,08
	Referentie: Annales Mettenses HdF, V, p. 353 Periode: 806
WKI-174	DE BRONNEN VAN NOYON
	Keizer Karel vierde het Paasfeest te Neumaga (Noyon) en zond zijn zoon Karel over de Duringa (de rivier Durtain) naar de plaats Walada (Wallers Trélon), en hield daar een grote bijeenkomst. Vandaar zond hij een afdeling (van het leger) naar de overzijde van de Albis (Aa). Zelf voerde hij zijn leger over de Sala (Selle) naar Huerenaveldo (Heuringhem, op 6 km zuid van St. Omaars, of Hurionville, óp 3 km zuid west van Lillers). Koning Karel beval hen twee steden te bouwen, de ene aan de noordelijke (lees: westelijke) zijde van de Albis (Aa) tegenover Magedaburg (Macquinghen), de andere in het oostelijk (lees: noordelijk) deel van de Sala (Selle) bij de plaats Halla (Halle, zuid van Brussel).
	Neumaga (Noyon)	Neumaga (Noyon)	49,58-03,00
	de Duringa (de rivier Durtain)	de rivier Durtain
	Walada (Wallers-Trélon)	Wallers-Trélon	50,07-04,17
	Referentie: Chronicon Moissiacense MGS, I, p. 308. II, p. 258. Periode: 806
WKI-174b	DE BRONNEN VAN NOYON
	Keizer Karel vierde het Paasfeest te Neumaga (Noyon) en zond zijn zoon Karel over de Duringa (de rivier Durtain) naar de plaats Walada (Wallers Trélon), en hield daar een grote bijeenkomst. Vandaar zond hij een afdeling (van het leger) naar de overzijde van de Albis (Aa). Zelf voerde hij zijn leger over de Sala (Selle) naar Huerenaveldo (Heuringhem, op 6 km zuid van St. Omaars, of Hurionville, óp 3 km zuid west van Lillers). Koning Karel beval hen twee steden te bouwen, de ene aan de noordelijke (lees: westelijke) zijde van de Albis (Aa) tegenover Magedaburg (Macquinghen), de andere in het oostelijk (lees: noordelijk) deel van de Sala (Selle) bij de plaats Halla (Halle, zuid van Brussel).
	Neumaga (Noyon)	Neumaga (Noyon)	49,58-03,00
	de Duringa (de rivier Durtain)	de rivier Durtain
	Walada (Wallers-Trélon)	Wallers-Trélon	50,07-04,17
	Referentie: Chronicon Moissiacense HdF, V, P. 81. Periode: 806
WKI-175	DE BRONNEN VAN NOYON
	De capitularia die te Niumaga (Noyon) in de Vasten van het zesdejaar van de regering (als keizer) gegeven zijn.
	Niumaga (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Referentie: Capitularia Caroli Magni HdF, V, p. 677. Periode: 806
WKI-176	DE BRONNEN VAN NOYON
	Tegen het begin van de lente vertrok de keizer naar Noviomagus (Noyon), waar hij de Vastentijd d oorbracht en het heilig Paasfeest vierde; daarn a keerde hij naar Aken terug.
	Noviomagus (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Referentie: Annales regni Francorum Rau, o.c. p. 86. Periode: 808
WKI-177	DE BRONNEN VAN NOYON
	Karel de Grote geeft een capitulare uit, bekend geworden als het “ capitulare Noviomagense (Noyon).
	Noviomagense (Noyon)	Noviomagense (Noyon)	49,58-03,00
	Referentie: HdF V, p. 677, 679. MGH, Leges, I, p. 152, 516 Periode: 808
WKI-178	DE BRONNEN VAN NOYON
	In het begin van de lente was de keizer in Niumaga (Noyon). daar werd hem bericht dat G o d fried, de koning van de Noormannen, met troepen de Abroditi (Hébuterne bij Atrecht) had aangevallen. Hij zond zijn zoon Karel met een leger met bevel de onwijze koning te weerstaan indien hij de gebieden van Saxonia wilde aanvallen. Nadat Godfried enkele versterkingen van de Sclavi (Ecaibles, Nord) veroverd had, keerde hij met groot verlies van troepen naar zijn vaderland terug.
	Niumaga (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	de Abroditi (Hébuterne bij Atrecht)	Atrecht	50,28-02,78
	de Sclavi (Ecaibles, Nord)	Ecaibles, Nord
	Referentie: Annales Francorum Mettenses HdF, V, p. 354. Periode: 808
WKI-179	DE BRONNEN VAN NOYON
	Eardulf, de koning van de Northumbiërs, die uit Engeland verdreven was, kwam naar de keizer te Noviomagus (Noyon). Vandaar vertrok hij naar Rome. Nadien is hij met legaten van de keizer en de paus naar zijn rijk teruggebracht.
	Noviomagus (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Rome	Rome
	Referentie: Ex Adonis chronico HdF, V, P. 322 Periode: 808
WKI-180	DE BRONNEN VAN NOYON
	Ondertussen kwam de koning van de Northumbiërs, Eardulf genaamd, die uit zijn rijk en vaderland verdreven was, van het eiland Engeland bij de keizer aan, toen die nog in Noviomagus (Noyon) verbleef. Na het doel van zijn reis bekend gemaakt te hebben, vertrok hij naar Rome.
	Noviomagus (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Rome	Rome
	Referentie: Annales regni Francorum Hdf, V, p. 56. Periode: 808
WKI-181	DE BRONNEN VAN NOYON
	Inmiddels was de koning van de Northumbiërs, E a rd u lf genaamd, die uit zijn rijk en vaderland gestoten was, vanaf het eiland van Engeland bij de keizer aangekomen die nog in Niumaga (Noyon) verbleef. Hij maakte de reden van zijn komst bekend en vertrok toen naar Rome. Van Rome teruggekeerd, werd hij door de gezanten van de paus van Rome en vap de keizer n aar zijn rijk teruggebracht. De legaat van de paus was Adulphus, diaken van Engeland, een Saks van geboorte. Met hem werden door de keizer twee abten mee gezonden, de notaris Rotfridus (abt van Corbie) en Nantherius van St. Omaars.
	Niumaga (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Referentie: Regiononis Chronicon MGS, I, p. 564. Periode: 808
WKI-181b	DE BRONNEN VAN NOYON
	Inmiddels was de koning van de Northumbiërs, E a rd u lf genaamd, die uit zijn rijk en vaderland gestoten was, vanaf het eiland van Engeland bij de keizer aangekomen die nog in Niumaga (Noyon) verbleef. Hij maakte de reden van zijn komst bekend en vertrok toen naar Rome. Van Rome teruggekeerd, werd hij door de gezanten van de paus van Rome en vap de keizer n aar zijn rijk teruggebracht. De legaat van de paus was Adulphus, diaken van Engeland, een Saks van geboorte. Met hem werden door de keizer twee abten mee gezonden, de notaris Rotfridus (abt van Corbie) en Nantherius van St. Omaars.
	Niumaga (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Referentie: Annales Francorum HdF, V, p. 57. Periode: 808
WKI-182	DE BRONNEN VAN NOYON
	St. Anselmus, aartsbisschop van Canterbury (Eng.), die door koning Willem werd tegengewerkt, begaf zich naar Rome. Hij landde te Wissant (ten zuiden van Calais), werd door de abdij van St. Bertijns te St. Omaars eervol ontvangen en reisde verder over Lyon. Hij keerde over dezelfde weg terug maar bezocht toen de abdij van Cluny (Dit was voor een Engelsman de normale route naar Rome; laat men derhalve niet beweren dat koning Eardulf in 808 over het niet bestaande Nijmegen reisde).
	Lyon	Lyon	45,75-04,85
	St. Omaars	St. Omaars	50,75-02,25
	Wissant (ten zuiden van Calais)	Wissant (ten zuiden van Calais)	50,88-01,67
	Canterbury (Eng.)	Canterbury (Eng.)	51,27-01,08
	Cluny	Cluny	46,43-04,65
	Referentie: Vita S. Anselmi AS, april II, p. 882. Periode: 1095
WKI-183	DE BRONNEN VAN NOYON
	De laatste oorlog voerde hij (Karel de Grote) tegen de Noormannen, die ook Dani werden genoemd, toen zij voor het eerst de zeeroverij bedreven en m et een grote vloot de kusten van Galiië en Germanië verwoestten. Hun koning G odfried had zich zo met valse hoop gevoed dat hij zichzelf de macht over heel Germanië beloofd had. Frisia (Vlaanderen) en Saxonia (noord westen van Frankrijk) beschouwde hij al als zijn provincies. Zijn buren de Abroditi (Hébuterne bij Atrecht) had hij al onder zijn zeggenschap gebracht, die hem voeding moesten verschaffen. Hij pochte eveneens dat hij binnenkort met een groot leger naar Aken zou komen, waar het hof van de koning was. Aan zijn woorden, ofschoon die ijdel waren, kon toch niet alle geloof ontzegd worden; integendeel, men vreesde dat er iets zou gebeuren als hij niet d oor een snelle dood weerhouden zou worden. Immers, hij is d oor een eigen aanhanger gedood, wat het einde van zijn leven en van de door hem begonnen oorlog verhaastte. .
	de Abroditi (Hébuterne bij Atrecht)	Atrecht	50,28-02,78
	Referentie: Eginhard Vie de Charlemagne, 14 Periode: 810
WKI-184	DE BRONNEN VAN NOYON
	N adat hij zijn zoon naar Aquitanië gezonden had, ging hij, zoals zijn gewoonte was, ofschoon d oor ouderdom geplaagd, niet ver van de residentie van Aken op jacht. Hiermee bracht hij de rest van de herfst door en rond de Kalenden van november keerde hij naar Aken terug. Toen hij hier de winter doorbracht, werd hij in de maand jan u a ri door een zware koorts aangegrepen. Volgens zijn gewoonte, als hij koorts had, onthield hij zich van voedsel, in de mening dat het vasten de ziekte kon genezen of minstens doen verminderen. Maar bij zijn koorts kreeg hij pijn in de zijde, wat de Grieken pleuris noemen, en omdat hij het vasten voortzette en zijn lichaam enkel met een weinig drank voedde, is hij op de zevende dag van zijn bedlegerigheid, na de H. Communie ontvangen te hebben, gestorven in zijn 72ejaar en het 47ejaar van zijn regering, op de 5e der Kalenden van februari (28 januari), op het derde uur van de dag (9 uu r ’s m orgens).
	Aken	Aken	50,77-06,08
	Referentie: Eginhard Vie de Charlemagne, 30 Periode: 813 - 814
WKI-185	DE BRONNEN VAN NOYON
	Zijn lichaam is volgens de voorschriften gewassen en verzorgd, en naar de kerk gebracht en daar begraven met droefenis van het gehele volk. Eerst had men geaarzeld waar men hem zou begraven, want tijdens zijn leven had hij hierover niets geregeld. Tenslotte was men het erover eens, dat geen plaats beter geschikt was voor zijn g ra f d an de basiliek, die hijzelf uit liefde tot God, Onze Heer Jezus Christus en zijn moeder de H. Maagd op zijn kosten te Aken had laten bouwen. Hij werd er begraven op de dag van zijn dood; zijn graf werd geplaatst onder een vergulde boog met een portret en een inscriptie met deze tekst: Onder deze tombe rust het lichaam van Karel, groot en rechtzinnig keizer, die op edele wijze het rijk van de Franken uitbreidde, en het gedurende 47 jaren gelukkig bestuurde. Hij stierf in de ouderdom van 70 ja ren in hetjaar Ons Heren 814, indictie 7, op de 5e der Kalenden van februari.
	Aken	Aken	50,77-06,08
	Referentie: Eginhard Vie de Charlemagne, 31 Periode: 814
WKI-186	DE BRONNEN VAN NOYON
	Hij (Karel de Grote) had testamenten laten maken. De namen van de metropolen (aartsbisdommen), waaraan hij aalmoezen of een schenking toegewezen had, zijn: Rome, Ravenna, Milaan, Cividale, Grado, Keulen, Mainz, Salzburg, Trier, Sens, Besançon, Lyon, Rouaan, Reims, Arles, Vienne, Tarantaise, Embrun, Bordeaux, Tours en Bourges.
	Arles	Arles	43,67-04,63
	Bordeaux	Bordeaux	44,83--0,57
	Lyon	Lyon	45,75-04,85
	Bourges	Bourges	47,08-02,40
	Besançon	Besançon	47,25-06,03
	Tours	Tours	47,38-00,68
	Salzburg	Salzburg	47,50-13,03
	Sens	Sens	48,20-03,28
	Reims	Reims	49,25-04,03
	Rouaan	Rouaan	49,43-01,08
	Trier	Trier	49,75-06,63
	Mainz	Mainz	50,00-08,27
	Keulen	Keulen	50,93-06,95
	Cividale	Cividale
	Embrun	Embrun	44,57-06,50
	Grado	Grado
	Milaan	Milaan
	Ravenna	Ravenna
	Rome	Rome
	Tarantaise	Tarantaise
	Vienne	Vienne
	Referentie: Eginhard Vie de Charlemagne, 33 Periode: 814
WKI-187	DE BRONNEN VAN NOYON
	Hier wordt gevonden dat een synode heeft plaats gehad in hetjaar 814 door Vulfarus,de a a rtsbisschop van Reims, in de kerk van Noviomus (Noyon) met andere bisschoppen georganiseerd, waar een geschil geregeld werd tussen de bisschoppen W andilmarus (van N oyon) en Rothardus (van Soissons) over de grenzen van hun parochies, d.w.z. bisdommen.
	Reims	Reims	49,25-04,03
	Noviomus (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Referentie: Gesta episcoporum Cameracensium MGS, VII, p. 41 Periode: 814
WKI-188	DE BRONNEN VAN NOYON
	Hij (Vulfarius) hield een synode. in de kerk van Noviomus (Noyon). waar geëist en bepaald werd dat deze plaatsen aan de overzijde van de rivier de Isara (Oise) in het distrikt van Noviomus (Noyon) . de andere plaatsen. zouden behoren aan het bisdom Soissons.
	de Isara (Oise)	Oise	49,00-02,07
	Soissons	Soissons	49,37-03,33
	Noviomus (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Referentie: Flodoardi historia ecclesiae Remensis HdF, VI, p. 213 Periode: 814
WKI-189	DE BRONNEN VAN NOYON
	Keizer Lodewijk de Vrome bevestigt het klooster van Neustadt in het bezit van de immuniteit en de koninklijke bescherming, eertijds door Karel de Grote verleend. Actum Noviomago palatio regio” gegeven te Noyon in het koninklijk paleis.
	Noyon	Noyon	49,58-03,00
	Neustadt	Neustadt
	Referentie: Müller Beitragen zu Urkunden Ludwigs des Frommen, I, 2 Periode: 815, augustus 27
WKI-190	DE BRONNEN VAN NOYON
	Keizer Lodewijk de Vrome bevestigt de abdij van Saint Wandrille te Fontenelle bij Rouaan in de immuniteit, eertijds door Karel de Grote verleend. “Actum Niumaga in palatio regio” gegeven te Noyon in het koninklijk paleis.
	Noyon	Noyon	49,58-03,00
	de abdij van Saint-Wandrille te Fontenelle bij Rouaan	Fontenelle (bij Rouaan)	49,97-04,95
	Referentie: Diplomata Ludovoci Pii HdF, VI, p. 482 Periode: 815, oktober 26
WKI-190b	DE BRONNEN VAN NOYON
	Keizer Lodewijk de Vrome bevestigt de abdij van Saint Wandrille te Fontenelle bij Rouaan in de immuniteit, eertijds door Karel de Grote verleend. “Actum Niumaga in palatio regio” gegeven te Noyon in het koninklijk paleis.
	Noyon	Noyon	49,58-03,00
	de abdij van Saint-Wandrille te Fontenelle bij Rouaan	Fontenelle (bij Rouaan)	49,97-04,95
	Referentie: Lot Etudes critiques, p. 28. Periode: 815, oktober 26
WKI-191	DE BRONNEN VAN NOYON
	Op de twintigste dag nadat dit gebeurd was (nl. een ongeluk in de palts van Aken). is hij (Lodewijk de Vrome) naar Noviomagus (Noyon) vertrokken om er de jacht te beoefenen. Vandaar naar Aken teruggekeerd, hield hij er naar gewoonte een algemene vergadering van zijn volk.
	Noviomagus (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Aken	Aken	50,77-06,08
	Referentie: Gesta Ludovici Pii HdF, VI, p. 177 Periode: 817
WKI-191b	DE BRONNEN VAN NOYON
	Op de twintigste dag nadat dit gebeurd was (nl. een ongeluk in de palts van Aken). is hij (Lodewijk de Vrome) naar Noviomagus (Noyon) vertrokken om er de jacht te beoefenen. Vandaar naar Aken teruggekeerd, hield hij er naar gewoonte een algemene vergadering van zijn volk.
	Noviomagus (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Aken	Aken	50,77-06,08
	Referentie: Vita Hludovici imp. MGS II, p. 621. Periode: 817
WKI-192	DE BRONNEN VAN NOYON
	Keizer Lodewijk de Vrome neemt de kerk van Lodève (Hérault) in bescherming en bevestigt haar rechten, “Noviomagum palatio regio” te Noyon in het koninklijk paleis.
	Noyon	Noyon	49,58-03,00
	Lodève (Hérault)	Lodève (Hérault)	43,28-03,43
	Referentie: Böhmer Regesta Imperii, I, p. 646 Periode: 817, mei 19
WKI-193	DE BRONNEN VAN NOYON
	.dertig schepen met zeerovers vertrokken uit Nordmannia en vielen het eerst al rovend de kust van “ Flandrensi” (Vlaanderen) aan, maar zij werden verdreven door hen die daar met het bestuur belast waren. Toch zijn er vanwege de laksheid van de bewakers enkele kleine huizen vernield en werd een klein aantal vee afgevoerd.
	Flandrensi” (Vlaanderen)	Flandrensi” (Vlaanderen)	51,22-03,23
	Referentie: Annales regni Francorum MGS, in usum scholarum, p. 153 Periode: 820
WKI-195	DE BRONNEN VAN NOYON
	Een rijksvergadering is in de maand februari in Aken gehouden. Een volgende vergadering zou in de maand mei te Noviomagus (Noyon) gehouden w orden w aar de graven ontboden waren die daar bijeen moesten komen. Daarom reisde de keizer na het feest van Pasen over de Maas (naar Noyon). Daar werd opnieuw beraadslaagd over de verdeling, die werd vastgesteld en die hij de voorafgaande jaren had gemaakt; zij werd onder ede bevestigd door de rijksgroten die daar aanwezig waren. Hij ontving er ook de gezanten van Paschalis, de paus van Rome, namelijk Petrus, bisschop van Civita Vecchia en de nomenclator Leo, werkte de zaken met hen snel af, wees ook onder de aanwezige graven hen aan die bestemd waren voor een veldtocht in Pannonia (Duitsland), bleef nog een tijdje daar en keerde toen naar Aken terug.
	Noviomagus (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Aken	Aken	50,77-06,08
	Referentie: Annales regni Francorum MGS. in usum scholarum, p. 154. Periode: 821, maart
WKI-196	DE BRONNEN VAN NOYON
	Toen het tegen de Kalenden van mei liep, verzamelde de keizer het parlement (de rijksdag) in de stad Noyon. van Noyon vertrok hij en begaf zich naar Es en Chapelle (Aken) om er de winter d oor te brengen.
	Noyon	Noyon	49,58-03,00
	Es-en-Chapelle (Aken)	Es-en-Chapelle (Aken)	51,85-12,05
	Referentie: Gestes de Louis le Débonnaire HdF, V, p. 217 Periode: 821, mei
WKI-196b	DE BRONNEN VAN NOYON
	Toen het tegen de Kalenden van mei liep, verzamelde de keizer het parlement (de rijksdag) in de stad Noyon. van Noyon vertrok hij en begaf zich naar Es en Chapelle (Aken) om er de winter d oor te brengen.
	Noyon	Noyon	49,58-03,00
	Es-en-Chapelle (Aken)	Es-en-Chapelle (Aken)	51,85-12,05
	Referentie: Gestes de Louis le Débonnaire HdF, VI, p. 145 Periode: 821, mei
WKI-197	DE BRONNEN VAN NOYON
	Keizer Lodewijk de Vrome zendt vanuit Noviomagi (Noyon) een brief aan de aartsbisschop van Besançon over de vrijlating van onvrijen die priester willen worden.
	Besançon	Besançon	47,25-06,03
	Noviomagi (Noyon)	Noviomagi (Noyon)	49,58-03,00
	Referentie: Böhmer Regesta Imperii, I, p. 126 Periode: 821
WKI-198	DE BRONNEN VAN NOYON
	Keizer Lodewijk de Vrome bevestigt het klooster van Saint Mesmin bij Orléans in zijn rechten. “Actum Niumaga palatio publico” gegeven te Noyon in het openbaar paleis.
	Noyon	Noyon	49,58-03,00
	Saint-Mesmin (bij Orléans)	Saint-Mesmin (bij Orléans)
	Referentie: Böhmer Regesta Imperii, I, p. 738 Periode: 821, juni 3
WKI-199	DE BRONNEN VAN NOYON
	In het midden van oktober werd in Thionville een grote vergadering van de Franken gehouden. Nadat alles geregeld was wat hij tot nut van het rijk begonnen was, en nadat de eed, die een deel van de rijksgroten te Noviomagus (Noyon) gezworen hadden, door allen was aanvaard, keerde hij zelf naar Aken terug.
	Thionville	Thionville	49,37-06,17
	Noviomagus (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Aken	Aken	50,77-06,08
	Referentie: Annales regni Francorum Rau, o.c. p. 126. Periode: 821, oktober
WKI-200	DE BRONNEN VAN NOYON
	Keizer Lodewijk regelde te Noviomagus (Noyon) de verdeling van het rijk tussen zijn zonen.Daarna riep hij in Thionville allen samen, die in zijn tijd in ballingschap gezonden waren.
	Thionville	Thionville	49,37-06,17
	Noviomagus (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Referentie: Annales Fuldenses HdF, VI, p. 207 Periode: 821
WKI-201	DE BRONNEN VAN NOYON
	De instruktie voor de “missi dominici” . Voor de vier bisdommen, die tot hetzelfde bisdom (aartsbisdom) behoren, te weten Noviomacensis (Noyon), Amiens, Terwaan en Kamerijk: bisschop Ragenarius (van Noyon) en graaf Berengarius.
	Noviomacensis (Noyon)	Noviomacensis (Noyon)	49,58-03,00
	Amiens	Amiens	49,90-02,30
	Kamerijk	Kamerijk	50,17-03,23
	Terwaan	Terwaan	50,63-02,25
	Referentie: Ludovici Pii imperatoris capitularia HdF, VI, p. 435. Periode: 822
WKI-201b	DE BRONNEN VAN NOYON
	De instruktie voor de “missi dominici” . Voor de vier bisdommen, die tot hetzelfde bisdom (aartsbisdom) behoren, te weten Noviomacensis (Noyon), Amiens, Terwaan en Kamerijk: bisschop Ragenarius (van Noyon) en graaf Berengarius.
	Noviomacensis (Noyon)	Noviomacensis (Noyon)	49,58-03,00
	Amiens	Amiens	49,90-02,30
	Kamerijk	Kamerijk	50,17-03,23
	Terwaan	Terwaan	50,63-02,25
	Referentie: Gallia Christiana IX, p. 989. Periode: 822
WKI-202	DE BRONNEN VAN NOYON
	Bertha, dochter van Karel de Grote, schenkt de villa Berneuil sur Aishe “ in het land van Noviomus” (Noyon) aan de abdij van St. Médard te Soissons.
	Soissons	Soissons	49,37-03,33
	Noviomus(Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	villa Berneuil-sur-Aishe	villa Berneuil-sur-Aisne	49,42-03,02
	Referentie: De re diplomatica I. p. 514 Periode: 823
WKI-203	DE BRONNEN VAN NOYON
	Na te Aken het heilig Paasfeest gevierd te hebben vertrok de keizer tegen het begin van de lente n aar Noviomagus (Noyon) om er te jagen. Aan de gezanten van de Bulgaren g af hij opdracht om tegen het midden van mei naar Aken te komen. Na de beëindiging van de jacht ontving hij het gezelschap van de Bulgaren.
	Noviomagus (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Aken	Aken	50,77-06,08
	Referentie: Annales Einhardi de gestis Ludovici HdF, VI, p. 185 Periode: 825, april en mei
WKI-204	DE BRONNEN VAN NOYON
	Na deze rijksvergadering zond Lodewijk (de Vrome) de jongste van zijn zonen naar Beieren, en bleef hij te Noion in gezelschap van zijn andere zoon Lotharius. De hele m aand september hield hij zich onledig met de jacht.
	Noion	Noion	49,58-03,00
	Referentie: Gestes de Louis le Débonnaire HdF, VI, p. 148. Periode: 825, september
WKI-205	DE BRONNEN VAN NOYON
	. na de rijksvergadering is hij naar Aken teruggekeerd. In deze tijd gebood hij dat de vrede, die hij van de Noormannen gekregen had, in de maand o k to b e r bevestigd moest worden, en nadat alles afgehandeld was wat op de rijksvergadering besloten moest worden, begaf hij zich met zijn zoon Lotharius naar Noviomagus (Noyon), na zijn zoon Lodewijk naar Beieren gezonden te hebben. Na de herfst met de jacht doorgebracht te hebben, keerde hij in het begin van de winter naar het paleis van Aken terug.
	Noviomagus (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Aken	Aken	50,77-06,08
	Referentie: Vita Ludovici imperatoris HdF, VI, p. 107. MGS, II, p. 629. Periode: 825, november
WKI-205b	DE BRONNEN VAN NOYON
	. na de rijksvergadering is hij naar Aken teruggekeerd. In deze tijd gebood hij dat de vrede, die hij van de Noormannen gekregen had, in de maand o k to b e r bevestigd moest worden, en nadat alles afgehandeld was wat op de rijksvergadering besloten moest worden, begaf hij zich met zijn zoon Lotharius naar Noviomagus (Noyon), na zijn zoon Lodewijk naar Beieren gezonden te hebben. Na de herfst met de jacht doorgebracht te hebben, keerde hij in het begin van de winter naar het paleis van Aken terug.
	Noviomagus (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Aken	Aken	50,77-06,08
	Referentie: Annales regni Francorum Rau, o.a. V, p. 142. Periode: 825, november
WKI-205c	DE BRONNEN VAN NOYON
	. na de rijksvergadering is hij naar Aken teruggekeerd. In deze tijd gebood hij dat de vrede, die hij van de Noormannen gekregen had, in de maand o k to b e r bevestigd moest worden, en nadat alles afgehandeld was wat op de rijksvergadering besloten moest worden, begaf hij zich met zijn zoon Lotharius naar Noviomagus (Noyon), na zijn zoon Lodewijk naar Beieren gezonden te hebben. Na de herfst met de jacht doorgebracht te hebben, keerde hij in het begin van de winter naar het paleis van Aken terug.
	Noviomagus (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Aken	Aken	50,77-06,08
	Referentie: Annales Francorum HdF, VI, p. 262. Periode: 825, november
WKI-206	DE BRONNEN VAN NOYON
	Keizer Lodewijk de Vrome geeft aan Boso enig goed in het graafschap Vercellibij P a rm a (It.)in ruil voor 8 mansi en een kapel in Bechi naast het domein van het rijk dat Niumaga heet.
	Niumaga	Niumaga	51,83-05,87
	Bechi	Bechi
	Vercelli (bij Parma (It.))	Vercelli (bij Parma (It.))
	Referentie: Benassi, Codice diplomatico Parmense I, p. 1. Periode: 826, juni 10
WKI-207	DE BRONNEN VAN NOYON
	De keizer hield twee rijksvergaderingen, de ene te Noviomagus (Noyon) wegens de valse beloften van Rorik, de zoon van koning Godfried van de Noormannen, die beloofd had voor de keizer te zullen verschijnen. De andere werd gehouden te Compiègne, .(hier stopt het Bronnenboek. De tekst gaat verder): waar hij de jaarlijkse geschenken ontving en hij instrukties gaf aan hen, die naar de mark van Spanje gezonden werden. Zelf hield hij zich tot aan het begin van de winter op in Compiègne en Quierzy en de andere naburige paleizen.
	Compiègne	Compiègne	49,42-02,83
	Quierzy	Quierzy	49,57-03,13
	Noviomagus (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Referentie: Annales Eginhardi de Gestis Ludovici Pii HdF, VI, p. 188 Periode: 827
WKI-208	DE BRONNEN VAN NOYON
	Keizer Lodewijk de Vrome geeft aan de abdij van St. Médard te Soissons het klooster van St. Stephanus te Choisy en Bac in het distrikt van Noviomus (Noyon) aan de rivier de Aisne.
	Soissons	Soissons	49,37-03,33
	Noviomus (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Acta Sanctorum Boll. part. 1.	Acta Sanctorum Boll. part. 1.
	de rivier de Aisne	Aisne	49,43-02,83
	klooster van St. Stephanus (te Choisy-en-Bac)	Choisy-en-Bac	49,43-02,88
	Periode: 827, augustus 2
WKI-209	DE BRONNEN VAN NOYON
	Er is een koninklijk domein in de Maasgouw, ongeveer 8 gallische mijlen van de stad A ken verwijderd, dat de inwoners Gangludem (Gingelom) noemen. Gerwardus de bibliothecaris van het paleis, die toen tevens door de koning belast was met het onderhoud van de paleizen, kwam van Noviomagus (Noyon) en reisde naar het paleis van Aken. Toen hij op zekere nacht in het d o mein verbleef, vroeg hij aan zijn gastheer of hij onlangs iets nieuws van het paleis gehoord had.
	Noviomagus (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Maasgouw	Maasgouw	50,85-05,68
	Aken	Aken	50,77-06,08
	Gangludem (Gingelom)	Gangludem (Gingelom)	50,70-05,13
	Referentie: Translatio et miracula SS. Marcellini et Petri MGS, XV, p. 258 Periode: 828
WKI-210	DE BRONNEN VAN NOYON
	Keizer Lodewijk de Vrome verleent aan de kerk van Straatsburg tolvrijheid “ in alle steden, burchten, overgangen (veren) en havens, behalve te Quentovicus (aan de Canche), Dorestadum (Audruicq) en Sclusas (Lécluse bij D ouai)” ..
	Straatsburg	Straatsburg	48,58-07,75
	Quentovicus (aan de Canche)	Quentovicus (aan de Canche)	50,32-01,63
	Dorestadum (Audruicq)	Dorestadum (Audruicq)	50,88-02,08
	Sclusas (Lécluse bij D ouai)	Sclusas (Lécluse bij D ouai)
	Referentie: Chartae Ludovici Pii. HdF VI. p. 649 Periode: 828 en 831
WKI-211	DE BRONNEN VAN NOYON
	In dezelfde tijd werd het land van Alamannia aan Karel (de Kale) toegewezen. Nu had Lotharius eindelijk een redelijk lijkend motief voor zijn ontevredenheid; hij begon al zijn broers en het gehele volk op te zetten onder het voorwendsel dat het bestuur van het rijk gered moest worden. D aarom overvielen zij met een menigte lieden hun vader in Compiègne. Zij dwongen de koningin om de kloostersluier aan te nemen. Lotharius, die zich zo van de macht meester had gemaakt, hield zijn vader en Karel (de Kale) in gevangenschap.
	Compiègne	Compiègne	49,42-02,83
	Referentie: Nithardi Historiae HdF, VI, p. 65 Periode: 830, april
WKI-212	DE BRONNEN VAN NOYON
	Nadat dit alles afgehandeld was, stelde de keizer met zijn zoon Lotharius een andere rijksvergadering vast rond de eerste oktober te Noviomagus (Noyon), waar de Saksen en de oostelijke (lees: noordelijke) Franken konden samenkomen. Want daar kwam van beide zijden, namelijk van de keizer en van Lotharius, een grote menigte samen. Hier greep de keizer weer de macht, en beval hij de aanstokers van de daad, wier bedrog ontdekt en wier samenzwering openbaar geworden was, wegens hun rebellie in verzekerde bewaring te stellen tot aan de volgende rijksdag, die hij in Aken zou houden. Terecht werd door alle bisschoppen, abten, graven en andere F ran ken geoordeeld, dat zijn echtgenote die hem onrechtvaardig, onwettig en zonder vonnis on tnomen was, op die vastgestelde rijksdag zou verschijnen en, indien iemand haar van enig misdrijf wilde beschuldigen, zij zich volgens de wet kon verdedigen of aan het oordeel van de F ra n ken onderwerpen. Vandaar keerde de keizer naar Aken terug om er de winter door te brengen.
	Noviomagus (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Aken	Aken	50,77-06,08
	Referentie: Nithardi Historiae HdF, VI, p. 65 Periode: 830, oktober
WKI-213	DE BRONNEN VAN NOYON
	Eindelijk hield de keizer in de m aand oktober zijn rijksvergadering in de villa Niumaga (Noyon). daar zond hij enigen van hen, die hem de voornoemde beledigingen hadden aangedaan, in ballingschap en nam hij hen hun funkties af. Op dezelfde rijksdag werd op gezag van de paus of door het eenstemmig oordeel van de bisschoppen besloten en overeenkomstig het kerkelijk recht uitgesproken, dat de keizer zijn vrouw als wettige echtgenote moest beschouwen. Hij zond meteen enige rijksgroten naar haar toe, opdat deze haar eervol naar hem toe zouden brengen. D aa rn a stuurde hij zijn zoon Karel en bisschop Drogo, haar broer, met andere rijksgroten om haar plechtig en eervol naar het paleis van Aken te begeleiden. Nadat deze rijksdag in Niumago (Noyon) afgehandeld was, keerde de keizer naar het paleis van Aken terug, om er de winter door te brengen, waar hij zijn vrouw keizerin Ju d ith ontving en in haar vroegere eervolle staat herstelde.
	Niumaga (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Aken	Aken	50,77-06,08
	Referentie: Annales Mettenses Priores HdF, VI, p. 210. Periode: 830, oktober
WKI-214	DE BRONNEN VAN NOYON
	Daa rn a hield de keizer in de maand oktober zijn rijksdag in de villa Niumaga (Noyon), waar hij enigen van hen, die hem de voornoemde beledigingen hadden aangedaan, in ballingschap zond en uit hun funkties ontzette. Nadat deze rijksdag in Niumaga (Noyon) afgehandeld was, is de keizer vandaar teruggekeerd en in Aken aangekomen om er de winter door te brengen.
	Niumaga (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Aken	Aken	50,77-06,08
	Referentie: Annales Mettenses HdF, VI, p. 212 Periode: 830, oktober
WKI-215	DE BRONNEN VAN NOYON
	Toen de herfst naderde, wilden de tegenstanders van de keizer dat ergens in Francia een rijksdag belegd zou worden. De keizer echter, die niet veel vertrouwen in Francia stelde en meer op de Germanen vertrouwde, wist handig zijn doel te bereiken. Hij lokte een keizerlijk besluit uit, d at het volk in Neomaga (Noyon) samen moest komen. In de vrees d at het aantal van zijn tegenstanders dat van zijn getrouwen zou overtreffen, beval hij dat iedereen, die naar deze rijksdag zou willen komen, slechts met een eenvoudig gezelschap zou verschijnen.
	Neomaga (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Referentie: Vita Hludovici imperatoris MGS, II, p. 633. Periode: 830, november
WKI-216	DE BRONNEN VAN NOYON
	Eindelijk kwam men te Neumaga (Noyon) samen waar heel Germania samengestroomd was om de keizer te helpen. De keizer wilde eerst de krachten van zijn tegenstanders verminderen, en vroeg abt Hilduinus beschuldigend, waarom hij als vijand gekomen was, terwijl geboden was met een klein gezelschap te komen. Toen deze dit niet kon ontkennen, werd hem bevolen onmiddellijk het paleis te verlaten en met weinig mensen naar Patrisbrunna (Pierrefonds) te gaan en daar de winter door te brengen. De abt Walach werd naar zijn klooster van Corbie teruggestuurd en vermaand daar de regel te doen onderhouden. Toen de tegenstanders van de keizer dit zagen, spanden zij in wanhoop alle krachten in en overlegden zij de hele nacht in het huis van Lotharius, de zoon van de keizer. Zij spoorden hem aan een oorlog te beginnen of tegen de wil van de vader ergens heen te gaan. (uiteindelijk verzoende Lotharius zich met zijn vader). Hierna liet de keizer allen, die aan deze goddeloze samenzwering hadden deelgenomen, in verzekerde bewaring stellen. Nadat dit afgehandeld was, ging de keizer naar Aken om daar de winter door te brengen. .
	Patrisbrunna (Pierrefonds)	Pierrefonds	49,35-02,98
	Neumaga (Noyon)	Neumaga (Noyon)	49,58-03,00
	Corbie	Corbie	49,92-02,50
	Aken	Aken	50,77-06,08
	Referentie: Vita Hludovici imperatoris MGS, II, p. 633 Periode: 830, november
WKI-217	DE BRONNEN VAN NOYON
	In datzelfdejaar kwam de keizer naar het kasteel van Noviomagus (Noyon) (sommige uitgaven geven: Niwimagum), dat gelegen is aan de rivier die Valum (Walum) (Oise) wordt genoemd. Een grote menigte uit al zijn rijken kwam naar hem toe, waaronder ook zijn tegenstanders. De keizer overwon hen, verdeelde hen en gaf hen bevelen. Zijn zoon Lotharius beloofde onder ede voortaan trouw te zullen zijn, en nadien nimmer meer zulke dingen te doen. daar werd ook Jesse (bisschop van Amiens) door een rechtvaardig oordeel van de bisschoppen afgezet. Zijn gelijknamige zoon (Lodewijk) was ook aanwezig, die zijn vader in alle zaken had bijgestaan. Vandaar vertrok de keizer naar zijn zetel van Aken, waar zijn echtgenote (Judith) zich bij hem voegde, die hij eervol ontving, wat paus Gregorius met de andere bisschoppen bevolen had.
	de rivier die Valum ofWalum (Oise)	Oise	49,00-02,07
	Noviomagus - Niwimagum (Noyon)	Noviomagus - Niwimagum (Noyon)	49,58-03,00
	Referentie: Thegani vita Hludovici imperatoris HdF, VI, p. 81. MGS, II, p. 598. Periode: 830, november
WKI-218	DE BRONNEN VAN NOYON
	De keizer lokte een bevel uit, dat de volken in Neomaga (Noyon) samen zouden komen. Eindelijk kwam hij in Neumaga (Noyon) aan…
	Neomaga (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Referentie: Vita Hludovici imperatoris MGS, II, p. 633 Periode: 830, november
WKI-219	DE BRONNEN VAN NOYON
	Enkele maanden later, nadat de keizer zijn echtgenote weer tot zich had genomen, begaf hij zich naar de burcht van Noviomagus (Noyon). Nadat bisschop Jesse (van Amiens) met velen gevangen genomen was, die zich in zijn onnozelheid had verstout om de koningin, tot verbetering van haar leven, de kloostersluier op te leggen, werd hij uit zijn bisschopsambt gestoten. waartoe de keizer de bisschoppen dwong. Anderen stelde hij in verzekerde bewaring en veroordeelde hij tot verbanning.
	Noviomagus (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Referentie: Ex actis S. Frederici episcopi HdF, VI, p. 328. Periode: 830, november
WKI-220	DE BRONNEN VAN NOYON
	Op de rijksdag te Noviomagus (Noyon) oordeelde de keizer over allen, die tegen hem in opstand gekomen waren. Sommigen van hen zette hij uit hun ambten; van anderen nam hij bezittingen in beslag; weer anderen zond hij in ballingschap. Hierdoor veroorzaakte hij opnieuw tegenstand tegen zichzelf en zijn echtgenote Ju d ith , niet alleen van het volk maar ook van zijn zonen. .
	Noviomagus (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Referentie: Annales Fuldenses MGS, VI, p. 210 Periode: 830, november
WKI-221	DE BRONNEN VAN NOYON
	Hen overwon de keizer naar waarheid in het paleis van Novio (Noyon) op de rivier de Valum (Oise). Op bevel van paus Gregorius nam hij de koningin weer tot zich, die hem te Aken on tmoette.
	rivier de Valum (Oise)	Oise	49,00-02,07
	Novio (Noyon)	Novio (Noyon)	49,58-03,00
	Aken	Aken	50,77-06,08
	Referentie: Ex Mariani Chronico HdF, VI, p. 228. MGS, V, p. 550. Periode: 830, november
WKI-222	DE BRONNEN VAN NOYON
	Lodewijk de Vrome en zijn zoon Lotharius schenken een klooster aan de kerk van Aquilea. Gegeven te Niumaga (Noyon) in het koninklijk paleis.
	Niumaga (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Aquilea	Aquilea
	Referentie: Migne Patrologia Latina, 104, 1190 Periode: 830, november 11
WKI-223	DE BRONNEN VAN NOYON
	Tegen de Kalenden van februari, zoals bepaald was, hield hij een rijksdag, waar hij bevolen had dat al degenen moesten verschijnen, die hetjaar tevoren door hun opstand, eerst in Compiègne, da a rn a in Niumago (Noyon) de keizer beledigd hadden, om over hun zaak te beraadslagen en het oordeel uit te spreken.
	Compiègne	Compiègne	49,42-02,83
	Niumago (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Referentie: Annales Bertiniani uitg. Grat, p. 3. Periode: 831, januari
WKI-224	DE BRONNEN VAN NOYON
	Ondertussen kwam een vloot van Noormannen in Frisia (Vlaanderen) en vernielde een deel daarvan. Vandaar vertrokken zij over Vetus Trajectum (Tournehem) naar de haven die Dorestadum (Audruicq) heet, waar zij alles vernielden. Veel mensen doodden zij; anderen voerden zij als gevangenen weg; een deel van de stad vernielden zij door brand. .
	Vetus Trajectum (Tournehem)	Vetus Trajectum (Tournehem)	50,80-02,05
	Dorestadum (Audruicq)	Dorestadum (Audruicq)	50,88-02,08
	Frisia (Vlaanderen)	Frisia (Vlaanderen)	51,22-03,23
	Referentie: Annales Bertiniani HdF, VI, p. 106. MGS, I, p. 428 Periode: 834
WKI-225	DE BRONNEN VAN NOYON
	Toen de keizer op die rijksdag (Crémieux sur le Rhöne) verbleef, vielen de Noormannen voor de tweede keer Dorestadum (Audruicq) aan, dat zij verwoestten en plunderden.
	Dorestadum (Audruicq)	Dorestadum (Audruicq)	50,88-02,08
	Crémieux-sur-le-Rhöne	Crémieux-sur-le-Rhöne	49,00-01,48
	Referentie: Annales Bertiniani HdF, VIII, p. 36 Periode: 835
WKI-226	DE BRONNEN VAN NOYON
	De Noormannen vielen heftig Gallië binnen. Zij vernielden Dorestadum (Audruicq), de plaats Andowerpium (de “ aanwerp” bij Marek bij Calais) en de haven Witla (Wissant) bij de mond van de Mosa (niet de Maas maar de Moeze, algemeen vlaams woord voor moeras of moerassige riviermond) en eisten schatting van de Frisones (Vlamingen). Vandaar verwoestten zij het eiland Walacria (tussen Brugge en Uitkerke) en eisten ook daar schatting..
	Dorestadum (Audruicq)	Dorestadum (Audruicq)	50,88-02,08
	Witla (Wissant)	Witla (Wissant)	50,88-01,67
	Frisones (Vlamingen)	Frisones (Vlamingen)	51,22-03,23
	Walacria (tussen Brugge en Uitkerke)	Walacria (tussen Brugge en Uitkerke)	51,30-03,13
	Andowerpium (de “ aanwerp” bij Marek bij Calais)	Andowerpium (de “ aanwerp” bij Marek bij Calais)
	de Mosa (niet de Maas maar de Moeze)	niet de Maas maar de Moeze
	Referentie: Historia regum Francorum HdF, VII, p. 259 Periode: 836
WKI-227	DE BRONNEN VAN NOYON
	De Noormannen. vielen het eerst de kust van Vlaanderen aan , maar werden daar door de bestuurders verdreven. Vervolgens probeerden zij hetzelfde in de monding van de Seine, waar zij verdreven werden. en kwamen de Noormannen weer in Frisia (Vlaanderen). In hetjaar 837 doodden de Noormannen velen in het eiland, dat Walacria heet (tussen Brugge en Uitkerke). Toen zij daar enige tijd verbleven hadden, kwamen zij naar Dorestadum (Audruicq), waar zij eveneens schatting eisten. Toen keizer Lodewijk dit hoorde, haastte hij zich naar zijn burcht van Noviomagus (Noyon). Nadat de Noormannen zijn komst vernomen hadden, trokken zij zich terug..
	Noviomagus (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Dorestadum (Audruicq)	Dorestadum (Audruicq)	50,88-02,08
	Frisia (Vlaanderen)	Frisia (Vlaanderen)	51,22-03,23
	Walacria (tussen Brugge en Uitkerke)	Walacria (tussen Brugge en Uitkerke)	51,30-03,13
	Referentie: Chronicon de gestis Nortmannorum in Francia HdF, VI, p. 204 Periode: 837
WKI-228	DE BRONNEN VAN NOYON
	(Dezelfde tekst als de vorige maar met een ander slot.). Toen de keizer dat hoorde, liet hij de reis (naar Rome) schieten, en keerde terug naar Gondreville (op 25 km zuid oost van Compiègne); met geheel zijn leger trok hij naar de burcht van Noviomagus (Noyon), dat gelegen is op de rivier Valum (Oise).
	Gondreville (op 25 km zuid-oost van Compiègne)	Gondreville (op 25 km zuid-oost van Compiègne)	48,70-05,97
	de rivier Valum (Oise)	Oise	49,00-02,07
	Noviomagus (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Referentie: Thegani vita Hludovici HdF, VI, p. 86. MGS, II, p. 604. Periode: 837
WKI-229	DE BRONNEN VAN NOYON
	De keizer zond hem (Lodewijk de Duitser) naar huis met de opdracht in de maand mei opnieuw te Noviomagus (Noyon) voor hem te verschijnen. Daarheen besloot de keizer overeenkomstig een afspraak te gaan, opdat door zijn aanwezigheid de schade zou worden voorkomen, zoals die in de voorbije jaren door de onbeschaamdheid van de piraten (Noormannen) en de laksheid van de onzen veroorzaakt was. In de streken langs de zee liet hij sterke verdedigingswerken aanleggen. Intussen vertrokken de zeerovende Noormannen uit hun vaderland, maar er stak plotseling een storm op, zodat velen omkwamen en slechts weinigen aan de dood ontsnapten. Volgens bevel haastte Lodewijk zich voor zijn vader te verschijnen. Na een onbehoorlijke woordenwisseling ontnam zijn vader hem alles wat hij zich aan deze en de andere zijde van de Renus (Schelde) toegeëigend had, namelijk: Helisatia (Elzas), Saxonia (noorden van Frankrijk), Toringia (Doornik), Austria (Austrachia, Ostrevant) en Alamannia (deel van noord Frankrijk).
	Noviomagus (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Austria (Austrachia, Ostrevant)	Austria (Austrachia, Ostrevant)	50,28-03,27
	Toringia (Doornik)	Doornik	50,60-03,38
	Saxonia (noorden van Frankrijk)	Saxonia (noorden van Frankrijk)	50,92-01,82
	Alamannia (deel van noord-Frankrijk)	Alamannia (deel van noord-Frankrijk)
	Helisatia (Elzas)	Helisatia (Elzas)	48,58-07,75
	Referentie: Annales Bertiniani HdF, VI, p. 199. Uitg. G ra t, p. 23 Periode: 838, mei - augustus
WKI-230	DE BRONNEN VAN NOYON
	Keizer Lodewijk de Vrome houdt, in tegenwoordigheid van Lodewijk de Duitser en Karel de Kale, verschillende rijksgroten en bisschoppen, een rechtszaak betreffende een usurpatie in het nadeel van de abdij van St. Bonifatius te Fulda. De zaak werd behandeld en de uitspraak bepaald voor de volgende zitting te Karagoltesbach in de Saalgouw. Deze zitting vond plaats “ in het paleis bij de stad Noviomagus” (Noyon). .
	Fulda	Fulda	48,92-06,75
	Noviomagus (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Karagoltesbach in de Saalgouw	Karagoltesbach in de Saalgouw
	Referentie: Dronke Codex diplomaticus Fuldensis, p. 226 Periode: 838, juni 14
WKI-231	DE BRONNEN VAN NOYON
	De keizer hield in de m aand ju n i een rijksdag te Noviomagus (Noyon). Op advies van enige voorname Franken nam hij het besluit om zijn zoon Lodewijk (de D uitser) het bestuur over de oostelijke (lees: noordelijke) Franken te ontnemen, dat deze tevoren van hem als gunst ontvangen had.
	Noviomagus (Noyon).	Noyon	49,58-03,00
	Referentie: Annales Fuldenses HdF, VI, p. 210. MGS, I, p. 361 Periode: 838, juni
WKI-232	DE BRONNEN VAN NOYON
	Archardus, bisschop van Noviomagus (Noyon), is aanwezig op de rijksdagen van Aken en Quierzy.
	Quierzy	Quierzy	49,57-03,13
	Noviomagus (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Aken	Aken	50,77-06,08
	Referentie: Gallia Ghristiana IX, p. 988 Periode: 838
WKI-233	DE BRONNEN VAN NOYON
	Op het concilie van Ingelenheim, een andere karolingische residentie, is Immo de bisschop vanNoviomacensis (Noyon) aanwezig.
	Ingelenheim	Ingelenheim	49,58-03,00
	Noviomacensis (Noyon)	Noviomacensis (Noyon)	49,58-03,00
	Referentie: MGH Concilia, II, p. 798. Periode: 840
WKI-235	DE BRONNEN VAN NOYON
	Aan Heriold, die met de overige zeerovers van de Noormannen gedurende enige jaren Frisia (Vlaanderen) en andere christelijke streken met zoveel onheilen getergd had, wat omwille van hem (Lotharius) tot belediging van zijn vader gebeurde, g a f hij (Lotharius) als dank voor deze verdienste (sic!) Gualacras (tussen Brugge en Uitkerke) en enige andere naburige plaatsen in leen.
	Frisia (Vlaanderen)	Frisia (Vlaanderen)	51,22-03,23
	Gualacras (tussen Brugge en Uitkerke)	Gualacras (tussen Brugge en Uitkerke)
	Referentie: Annales Bertiniani HdF, VII, p. 60. Periode: 841
WKI-236	DE BRONNEN VAN NOYON
	Karel de Kale bevestigt, op verzoek van bisschop Immo, het kapittel, van Noyon in de immuniteit, eertijds verleend door zijn voorgangers Pepijn de Korte, Karel de Grote en Lodewijk de Vrome. De bisschop wordt genoemd: Immo de bisschop der kerk van Vermandois, Doornik en Noviomagensis (Noyon).
	Noviomagensis (Noyon)	Noviomagensis (Noyon)	49,58-03,00
	Noyon	Noyon	49,58-03,00
	Doornik	Doornik	50,60-03,38
	Vermandois	Vermandois
	Referentie: Cartulaire du chapitre de Noyön fol. 40. Periode: 842, december 24
WKI-236b	DE BRONNEN VAN NOYON
	Karel de Kale bevestigt, op verzoek van bisschop Immo, het kapittel, van Noyon in de immuniteit, eertijds verleend door zijn voorgangers Pepijn de Korte, Karel de Grote en Lodewijk de Vrome. De bisschop wordt genoemd: Immo de bisschop der kerk van Vermandois, Doornik en Noviomagensis (Noyon).
	Noviomagensis (Noyon)	Noviomagensis (Noyon)	49,58-03,00
	Noyon	Noyon	49,58-03,00
	Doornik	Doornik	50,60-03,38
	Vermandois	Vermandois
	Referentie: Levasseur Annales, p. 681. Periode: 842, december 24
WKI-237	DE BRONNEN VAN NOYON
	De zeerovende Noormannen vielen onder hun aanvoerder Hasting Francia binnen. Zij bereikten een haven en verwoestten zwaar het land van Vlaanderen. Zij drongen zover het land van Terwaan en Noviomense (Noyon) binnen dat zij zelfs tot bij St. Quentin kwamen, waar zij het klooster van de martelaar in brand staken. Buiten de poorten van de stad Noviomensis (Noyon) lieten zij niets onaangeroerd of onbeschadigd.
	Noviomense (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	St. Quentin	St. Quentin	49,85-03,28
	Terwaan	Terwaan	50,63-02,25
	Referentie: Historia Franciae HdF, VII, p. 224. Periode: 843
WKI-238	DE BRONNEN VAN NOYON
	De Noormannen verwoestten het rijk van Karel (de Kale), kwamen per schip o ver de Seine tot aan Parijs, en na van deze plaats en de bewoners van het land veel schatting ontvangen te hebben, trokken zij vredig weg. In Frisia (Vlaanderen) leverden zij nog drie gevechten. Een burcht van Saxonia (noorden van Frankrijk), Hammaburg (Hames Boucres, op 9 km zuid van Calais) genoemd, ontvolkten zij en ongestraft wisten zij te ontkomen.
	Hammaburg (Hames-Boucres, op 9 km zuid van Calais)	Hammaburg (Hames-Boucres, op 9 km zuid van Calais)	50,88-01,85
	Saxonia (noorden van Frankrijk)	Saxonia (noorden van Frankrijk)	50,92-01,82
	Frisia (Vlaanderen)	Frisia (Vlaanderen)	51,22-03,23
	Referentie: Rudolfi Fuldenses Annales HdF, I, p. 364 Periode: 845
WKI-238b	DE BRONNEN VAN NOYON
	De Noormannen verwoestten het rijk van Karel (de Kale), kwamen per schip o ver de Seine tot aan Parijs, en na van deze plaats en de bewoners van het land veel schatting ontvangen te hebben, trokken zij vredig weg. In Frisia (Vlaanderen) leverden zij nog drie gevechten. Een burcht van Saxonia (noorden van Frankrijk), Hammaburg (Hames Boucres, op 9 km zuid van Calais) genoemd, ontvolkten zij en ongestraft wisten zij te ontkomen.
	Hammaburg (Hames-Boucres, op 9 km zuid van Calais)	Hammaburg (Hames-Boucres, op 9 km zuid van Calais)	50,88-01,85
	Saxonia (noorden van Frankrijk)	Saxonia (noorden van Frankrijk)	50,92-01,82
	Frisia (Vlaanderen)	Frisia (Vlaanderen)	51,22-03,23
	Referentie: Annales Mettenses HdF, VII, p. 185. Periode: 845
WKI-238c	DE BRONNEN VAN NOYON
	De Noormannen verwoestten het rijk van Karel (de Kale), kwamen per schip o ver de Seine tot aan Parijs, en na van deze plaats en de bewoners van het land veel schatting ontvangen te hebben, trokken zij vredig weg. In Frisia (Vlaanderen) leverden zij nog drie gevechten. Een burcht van Saxonia (noorden van Frankrijk), Hammaburg (Hames Boucres, op 9 km zuid van Calais) genoemd, ontvolkten zij en ongestraft wisten zij te ontkomen.
	Hammaburg (Hames-Boucres, op 9 km zuid van Calais)	Hammaburg (Hames-Boucres, op 9 km zuid van Calais)	50,88-01,85
	Saxonia (noorden van Frankrijk)	Saxonia (noorden van Frankrijk)	50,92-01,82
	Frisia (Vlaanderen)	Frisia (Vlaanderen)	51,22-03,23
	Referentie: Herimanni Aug. Chronicon MGS, V. p. 104 Periode: 845
WKI-238d	DE BRONNEN VAN NOYON
	De Noormannen verwoestten het rijk van Karel (de Kale), kwamen per schip o ver de Seine tot aan Parijs, en na van deze plaats en de bewoners van het land veel schatting ontvangen te hebben, trokken zij vredig weg. In Frisia (Vlaanderen) leverden zij nog drie gevechten. Een burcht van Saxonia (noorden van Frankrijk), Hammaburg (Hames Boucres, op 9 km zuid van Calais) genoemd, ontvolkten zij en ongestraft wisten zij te ontkomen.
	Hammaburg (Hames-Boucres, op 9 km zuid van Calais)	Hammaburg (Hames-Boucres, op 9 km zuid van Calais)	50,88-01,85
	Saxonia (noorden van Frankrijk)	Saxonia (noorden van Frankrijk)	50,92-01,82
	Frisia (Vlaanderen)	Frisia (Vlaanderen)	51,22-03,23
	Referentie: Rudolfi Fuldenses Annales HdF, VII, p. 161. Periode: 845
WKI-239	DE BRONNEN VAN NOYON
	Vervolgens zijn door hen (Noormannen) verwoest: de stad Nantes, het klooster Dée, Bordeaux, Saintes, Angoulême, Limoges, Parijs, Tours, Beauvais, Noviomagus (Noyon), Orléans, Poitiers en ontelbare burchten en kloosters.
	Bordeaux	Bordeaux	44,83--0,57
	Saintes	Saintes	45,75--0,63
	Poitiers	Poitiers	46,58-00,33
	Nantes	Nantes	47,22--1,55
	Tours	Tours	47,38-00,68
	Orléans	Orléans	47,92-01,90
	Parijs	Parijs	48,87-02,33
	Beauvais	Beauvais	49,43-02,08
	Noviomagus (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Angoulême	Angoulême
	Limoges	Limoges	45,85-01,25
	Referentie: Chronicon Adomari HdF, VII, p. 226 Periode: 846
WKI-239b	DE BRONNEN VAN NOYON
	Vervolgens zijn door hen (Noormannen) verwoest: de stad Nantes, het klooster Dée, Bordeaux, Saintes, Angoulême, Limoges, Parijs, Tours, Beauvais, Noviomagus (Noyon), Orléans, Poitiers en ontelbare burchten en kloosters.
	Bordeaux	Bordeaux	44,83--0,57
	Saintes	Saintes	45,75--0,63
	Poitiers	Poitiers	46,58-00,33
	Nantes	Nantes	47,22--1,55
	Tours	Tours	47,38-00,68
	Orléans	Orléans	47,92-01,90
	Parijs	Parijs	48,87-02,33
	Beauvais	Beauvais	49,43-02,08
	Noviomagus (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Angoulême	Angoulême
	Limoges	Limoges	45,85-01,25
	MGS, IV, p. 121.	MGS, IV, p. 121.
	Referentie: MGS IV, p. 121. Periode: 846
WKI-240	DE BRONNEN VAN NOYON
	De zeerovers van de Noormannen vielen Frisia (Vlaanderen) aan, vernielden er provincies en kerken en doodden er veel volk. Toen de Vlamingen dit vernamen, kwamen de bisschoppen en abten van de naburige streken met de relieken van hun heiligen naar St. Omaars, omdat deze plaats door de goddelijke voorzienigheid met een sterke muur en veel torens verdedigd was. Dit zijn de heiligen, die wegens deze vervolging in die burcht kwamen: St. Bavo (van Gent), Wandregisilus (van Fontenelle bij Rouaan), Ansbertus, Wulfram (van Sens), Pictus, Bainus en de maagd Austreberta, en hun relieken bleven daar veertig jaren.
	St. Omaars	St. Omaars	50,75-02,25
	Frisia (Vlaanderen)	Frisia (Vlaanderen)	51,22-03,23
	Referentie: Chronicon Nortmannorum HdF, VII, p. 152 Periode: 846
WKI-241	DE BRONNEN VAN NOYON
	Volgens hun gewoonte verwoestten de Noormannen te vuur Ostracia (Ostrevant bij Atrecht) en Westracia (ten westen van Atrecht) en de plaats Dorestadum (Audruicq) met twee andere plaatsen. Keizer Lotharius zag dit, toen hij in zijn burcht van Noviomagus (Noyon) was, maar hij kon de misdaad niet wreken. Na een ontzaglijke buit aan mensen behaald te hebben en naar believen hun schepen gevuld te hebben, keerden zij naar hun vaderland terug..
	Noviomagus (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Ostracia (Ostrevant bij Atrecht)	Ostracia (Ostrevant bij Atrecht)	50,28-03,27
	Westracia (ten westen van Atrecht)	Westracia (ten westen van Atrecht)	50,28-02,78
	Dorestadum (Audruicq)	Dorestadum (Audruicq)	50,88-02,08
	Referentie: Annales Xantenses MGS, II, p. 228 Periode: 846
WKI-242	DE BRONNEN VAN NOYON
	De Noormannen vielen Aquitanië aan de zee aan en roofden er; de stad Bordeaux werd lang belegerd; andere Noormannen vielen de haven aan, die Dorestadum (Audruicq) wordt genoemd en bezetten het Eiland van de Bataven (Béthune). .
	Bordeaux	Bordeaux	44,83--0,57
	het Eiland van de Bataven (Béthune)	het Eiland van de Bataven (Béthune)	50,53-02,63
	Dorestadum (Audruicq)	Dorestadum (Audruicq)	50,88-02,08
	Referentie: Prudentii Trecensis Annales MGS, I, p. 443. Periode: 847
WKI-242b	DE BRONNEN VAN NOYON
	De Noormannen vielen Aquitanië aan de zee aan en roofden er; de stad Bordeaux werd lang belegerd; andere Noormannen vielen de haven aan, die Dorestadum (Audruicq) wordt genoemd en bezetten het Eiland van de Bataven (Béthune). .
	Bordeaux	Bordeaux	44,83--0,57
	het Eiland van de Bataven (Béthune)	het Eiland van de Bataven (Béthune)	50,53-02,63
	Dorestadum (Audruicq)	Dorestadum (Audruicq)	50,88-02,08
	Referentie: Annales Bertiniani HdF, VII, p. 65 Periode: 847
WKI-243	DE BRONNEN VAN NOYON
	Overigens verwoestten de N oormannen hier en daar de christelijke gebieden. voorbij de “ vicus Dorestadum” (Audruicq) roeiden zij ongeveer negen mijlen de rivier de Renus op (hier vergist de schrijver zich en is de Aa of de Canche bedoeld, of is het een kopieerfout) tot aan de vicus Meginhardi (Maninghen, op 20 km oost van Etaples), en na daar buit veroverd te hebben, keerden zij terug.
	Dorestadum” (Audruicq)	Dorestadum” (Audruicq)	50,88-02,08
	Meginhardi (Maninghen, op 20 km oost van Etaples)	Meginhardi (Maninghen, op 20 km oost van Etaples)
	Referentie: Annales Xantenses MGS, II, p. 228. Periode: 847
WKI-244	DE BRONNEN VAN NOYON
	Rorik, de neef van Heriold. kwam met veel schepenen manschappen van Noormannen in Fresia (Vlaanderen) en het Eiland van de Bataven (Béthune) en vernielde andere streken in de omgeving van de Renus (Schelde) en van de Vahalis (Oise). Toen (keizer) Lotharius hem niet kon bedwingen, nam hij hem als vazal aan en verleende hem Dorestadum (Audruicq) en andere graafschappen. Een ander deel van de Noormannen roofde bij de Menapiërs (Cassel), Tenvaan en andere kuststreken; een deel van hen viel Engeland en de Engelsen aan, maar werd verslagen..
	Vahalis (Oise)	Vahalis (Oise)	49,00-02,07
	het Eiland van de Bataven (Béthune)	het Eiland van de Bataven (Béthune)	50,53-02,63
	Terwaan	Terwaan	50,63-02,25
	Fresia (Vlaanderen)	Fresia (Vlaanderen)	50,78-03,52
	Menapiërs (Cassel)	Menapiërs (Cassel)	50,80-02,48
	Dorestadum (Audruicq)	Dorestadum (Audruicq)	50,88-02,08
	Renus (Schelde)	Renus (Schelde)	50,90-02,08
	Referentie: Annales Bertiniani uitg. G ra t, p. 59, HdF, VII, p. 66. Periode: 850
WKI-244b	DE BRONNEN VAN NOYON
	Rorik, de neef van Heriold. kwam met veel schepenen manschappen van Noormannen in Fresia (Vlaanderen) en het Eiland van de Bataven (Béthune) en vernielde andere streken in de omgeving van de Renus (Schelde) en van de Vahalis (Oise). Toen (keizer) Lotharius hem niet kon bedwingen, nam hij hem als vazal aan en verleende hem Dorestadum (Audruicq) en andere graafschappen. Een ander deel van de Noormannen roofde bij de Menapiërs (Cassel), Tenvaan en andere kuststreken; een deel van hen viel Engeland en de Engelsen aan, maar werd verslagen..
	Vahalis (Oise)	Vahalis (Oise)	49,00-02,07
	het Eiland van de Bataven (Béthune)	het Eiland van de Bataven (Béthune)	50,53-02,63
	Terwaan	Terwaan	50,63-02,25
	Fresia (Vlaanderen)	Fresia (Vlaanderen)	50,78-03,52
	Menapiërs (Cassel)	Menapiërs (Cassel)	50,80-02,48
	Dorestadum (Audruicq)	Dorestadum (Audruicq)	50,88-02,08
	Renus (Schelde)	Renus (Schelde)	50,90-02,08
	Referentie: Prudentii Trecensis Annales MGS, I, p. 445 Periode: 850
WKI-246	DE BRONNEN VAN NOYON
	De Noorman Rorik. verzamelde een menigte Noormannen en begon zijn zeeroverij in de plaatsen van het rijk van Lotharius op de kust van de Noordelijke Oceaan (lees: Westelijke of Atlantische Oceaan). Hij kwam door de Monden van de Renus (Schelde) naar Dorestadum (Audruicq), dat hij veroverde en bezette. De Noormannen o nder aanvoering van Godfried voeren de Seine op en roofden in het rijk van Karel (de Kale).
	Dorestadum (Audruicq)	Dorestadum (Audruicq)	50,88-02,08
	de Monden van de Renus (Schelde)	Schelde	50,90-02,08
	Referentie: Annales Fuldenses HdF, p. 183 Periode: 850
WKI-246b	DE BRONNEN VAN NOYON
	De Noorman Rorik. verzamelde een menigte Noormannen en begon zijn zeeroverij in de plaatsen van het rijk van Lotharius op de kust van de Noordelijke Oceaan (lees: Westelijke of Atlantische Oceaan). Hij kwam door de Monden van de Renus (Schelde) naar Dorestadum (Audruicq), dat hij veroverde en bezette. De Noormannen o nder aanvoering van Godfried voeren de Seine op en roofden in het rijk van Karel (de Kale).
	Dorestadum (Audruicq)	Dorestadum (Audruicq)	50,88-02,08
	de Monden van de Renus (Schelde)	Schelde	50,90-02,08
	Referentie: Annales Mettenses HdF, VII, p. 187 Periode: 850
WKI-246c	DE BRONNEN VAN NOYON
	De Noorman Rorik. verzamelde een menigte Noormannen en begon zijn zeeroverij in de plaatsen van het rijk van Lotharius op de kust van de Noordelijke Oceaan (lees: Westelijke of Atlantische Oceaan). Hij kwam door de Monden van de Renus (Schelde) naar Dorestadum (Audruicq), dat hij veroverde en bezette. De Noormannen o nder aanvoering van Godfried voeren de Seine op en roofden in het rijk van Karel (de Kale).
	Dorestadum (Audruicq)	Dorestadum (Audruicq)	50,88-02,08
	de Monden van de Renus (Schelde)	Schelde	50,90-02,08
	Referentie: MGS I, p. 366. Periode: 850
WKI-247	DE BRONNEN VAN NOYON
	Wat zal er geworden van Beauvais? Wat van Noviomagus (Noyon) en de andere voornaamste steden van Gallië? Moeten zij allen ten prooi vallen aan de aanvallen van de Noormannen?
	Beauvais	Beauvais	49,43-02,08
	Noviomagus (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Referentie: Chronicon S. Maxentii HdF, XI, p. 216 Periode: ca. 850
WKI-248	DE BRONNEN VAN NOYON
	Een tekst, te lang om volledig geciteerd te worden, vermeldt in één adem een aanval van de Noormannen op Frisia (Vlaanderen), de Batavia (Béthune), Gent, Rouaan en Beauvais.
	Beauvais	Beauvais	49,43-02,08
	Rouaan	Rouaan	49,43-01,08
	de Batavia (Béthune)	Béthune	50,53-02,63
	Gent	Gent	51,05-03,72
	Frisia (Vlaanderen)	Frisia (Vlaanderen)	51,22-03,23
	Referentie: Chronicon Nortmannorum HdF, VII, p. 153 Periode: 850
WKI-249	DE BRONNEN VAN NOYON
	Hincmar, aartsbisschop van Reims, zendt een brief aan verschillende bisschoppen, o.a. aan Iramo, bisschop van Noviomagus (Noyon).
	Reims	Reims	49,25-04,03
	Noviomagus (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Referentie: MGS VII, p. 417. Periode: ca. 850
WKI-250	DE BRONNEN VAN NOYON
	Rorik de Noorman. was onder bewaking gesteld. N adat hij d aaruit gevlucht was, werd hij gesteund door Lodewijk, de koning van de oostelijke (lees: noordelijke) Franken. Na enige jaren verblijf tussen de Saxones (zuid van Boulogne), die aan de gebieden van de Noormannen grenzen, verzamelde hij een groot leger en begon het rijk van Lotharius aan te vallen, dat ligt tegen de kust van de Noordelijke Oceaan (lees: Westelijke, versta Atlantische Oceaan). Hij kwam door de Monden van de Renus (Schelde) naar Dorestadum (Audruicq), dat hij veroverde en in bezit hield.
	Saxones (zuid van Boulogne)	Saxones (zuid van Boulogne)	50,72-01,62
	Dorestadum (Audruicq)	Dorestadum (Audruicq)	50,88-02,08
	Referentie: Annales Fuldenses HdF, VII, p. 163. Periode: 850
WKI-250b	DE BRONNEN VAN NOYON
	Rorik de Noorman. was onder bewaking gesteld. N adat hij d aaruit gevlucht was, werd hij gesteund door Lodewijk, de koning van de oostelijke (lees: noordelijke) Franken. Na enige jaren verblijf tussen de Saxones (zuid van Boulogne), die aan de gebieden van de Noormannen grenzen, verzamelde hij een groot leger en begon het rijk van Lotharius aan te vallen, dat ligt tegen de kust van de Noordelijke Oceaan (lees: Westelijke, versta Atlantische Oceaan). Hij kwam door de Monden van de Renus (Schelde) naar Dorestadum (Audruicq), dat hij veroverde en in bezit hield.
	Saxones (zuid van Boulogne)	Saxones (zuid van Boulogne)	50,72-01,62
	Dorestadum (Audruicq)	Dorestadum (Audruicq)	50,88-02,08
	Referentie: Annales Mettenses HdF, VII, p. 187 Periode: 850
WKI-251	DE BRONNEN VAN NOYON
	Hierna ontvolkten de zeerovers van de Noormannen Fresia (Vlaanderen) en de streek van de Bataven (Béthune). Zij hielden huis tot aan het klooster van St. Bavo te Gent en staken dat in brand. Vandaar trokken zij naar Rouaan en kwamen te voet tot Bavay dat zij in brand staken. Toen zij vandaar terugkeerden, werden zij door de onzen opgewacht en werd een deel van hen verdreven.
	Rouaan	Rouaan	49,43-01,08
	Bavay	Bavay	50,30-03,78
	de Bataven (Béthune)	Béthune	50,53-02,63
	Fresia (Vlaanderen)	Fresia (Vlaanderen)	50,78-03,52
	St. Bavo te Gent	St. Bavo te Gent
	Referentie: Annales Bertiniani uitg. G ra t, p. 63. Periode: 851
WKI-252	DE BRONNEN VAN NOYON
	In hetjaar Ons Heren 851 vielen de Noormannen met 252 schepen Fresia (Vlaanderen) en de Bataven (Béthune) aan. Zij plunderden tot bij het klooster van St. Pieter en St. Bavo, dat Gent genoemd wordt, en staken dit klooster in brand. Zij wilden naar Rouaan trekken, en kwamen te voet tot bij Bavay.
	Rouaan	Rouaan	49,43-01,08
	Bavay	Bavay	50,30-03,78
	de Bataven (Béthune)	Béthune	50,53-02,63
	Fresia (Vlaanderen)	Fresia (Vlaanderen)	50,78-03,52
	St. Pieter en St. Bavo (Gent)	Gent	51,05-03,72
	Referentie: Prudentii Trecensis Annales MGS, I, p. 446 Periode: 851
WKI-253	DE BRONNEN VAN NOYON
	In hetjaar Ons Heren 851 ontvolkten de Noormannen Frisia (Vlaanderen) en het Eiland van de Bataven (Béthune): bij Gent staken zij het klooster van St. Bavo in brand.
	het Eiland van de Bataven (Béthune)	het Eiland van de Bataven (Béthune)	50,53-02,63
	Gent	Gent	51,05-03,72
	klooster van St. Bavo	Gent	51,05-03,72
	Frisia (Vlaanderen)	Frisia (Vlaanderen)	51,22-03,23
	Referentie: Balduini Ninovensis Chronicon MGS, XXV, p. 522 Periode: 851
WKI-254	DE BRONNEN VAN NOYON
	Godfried, zoon van Heriold de Noorman, die voorheen ten tijde van keizer Lodewijk te Mainz gedoopt was, viel Lotharius a f en begaf zich naar de zijnen. Met een sterke macht en een menigte schepenen viel hij Fresia (Vlaanderen) binnen, da a rn a de omstreken van de Schelde en tenslotte de Seine.
	de Seine	Seine	49,43-00,43
	Mainz	Mainz	50,00-08,27
	Fresia (Vlaanderen)	Fresia (Vlaanderen)	50,78-03,52
	de Schelde	Schelde	50,90-02,08
	Referentie: Annales Bertiniani uitg. Grat. p. 35. Periode: 852
WKI-255	DE BRONNEN VAN NOYON
	Opsomming van de plaatsen door de Noormannen aangevallen: Seine, Reims, Orléans, Parijs, Nantes, Angers, Poitiers, Tours, Loire, Aurillac, Neustrië, Bavay, Noviomagus (Noyon), de voortreffelijkste steden van Gallië.
	Poitiers	Poitiers	46,58-00,33
	Nantes	Nantes	47,22--1,55
	Loire	Loire	47,27--2,18
	Tours	Tours	47,38-00,68
	Angers	Angers	47,47--0,55
	Orléans	Orléans	47,92-01,90
	Parijs	Parijs	48,87-02,33
	Reims	Reims	49,25-04,03
	Seine	Seine	49,43-00,43
	Noviomagus (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Bavay	Bavay	50,30-03,78
	Aurillac	Aurillac
	Neustrië	Neustrië
	Referentie: Appendix, HdF XI, p. 624 Periode: 853
WKI-256	DE BRONNEN VAN NOYON
	Immo de bisschop (van Noyon), de abt Adelardus van St. Omaars, Wantcaldus en Odelricus worden als “missi dominici” aangewezen voor het land van Noviomo (Noyon), Vermandois, Adertiso (Haudrecy, Ard.), Kortrijk, Vlaanderen, de graafschappen van Engilramnus en Waltcandus.
	Noviomo (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	St. Omaars	St. Omaars	50,75-02,25
	Vlaanderen	Vlaanderen	50,78-03,52
	Kortrijk	Kortrijk	50,83-03,27
	Adertiso (Haudrecy, Ard.)	Adertiso (Haudrecy, Ard.)
	Vermandois	Vermandois
	Referentie: Capitularia Caroli Calvi HdF, XII, p. 616. Periode: 853
WKI-257	DE BRONNEN VAN NOYON
	Wat moet er worden van Bavay, wat van Noviomagus (Noyon) en al de andere eerste steden van Gallië? Moeten zij tenonder gaan aan de aanvallen van de Noormannen en het zwaard van de vijand?
	Noviomagus (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Bavay	Bavay	50,30-03,78
	Referentie: Miracula S. Benedicti HdF, VII, p. 360. Periode: 853
WKI-258	DE BRONNEN VAN NOYON
	Karel de Kale, koning van West Francië, geeft een oorkonde uit ten gunste van de kerk van Doornik aan Immo, bisschop van Noviomagus (Noyon) en Doornik.
	Noviomagus (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Doornik	Doornik	50,60-03,38
	Referentie: Diplomata Caroli Calvi HdF, VIII, p. 533. Periode: 854
WKI-259	DE BRONNEN VAN NOYON
	Andere zeerovers van de Noormannen ontvolkten Fresia (Vlaanderen) en het naastaanliggende deel van Saxonia (zuid van Boulogne).
	Saxonia (zuid van Boulogne)	Saxonia (zuid van Boulogne)	50,72-01,62
	Fresia (Vlaanderen)	Fresia (Vlaanderen)	50,78-03,52
	Referentie: Annales Bertiniani uitg. Grat, p. 35. Periode: 854
WKI-260	DE BRONNEN VAN NOYON
	Lotharius gaf geheel Frisia (Vlaanderen) aan zijn zoon Lotharius. Daarom begaven Rorik en Godfried (de Noormannen) zich naar hun vaderland Dania in de hoop daar koning te worden. maar omdat het geluk hen niet toelachte, zetten zij zich neer in Dorestadum (Audruicq) en beheersten het grootste deel van Frisia (Vlaanderen).
	Dorestadum (Audruicq)	Dorestadum (Audruicq)	50,88-02,08
	Frisia (Vlaanderen)	Frisia (Vlaanderen)	51,22-03,23
	Referentie: Annales Bertiniani uitg. Gra t, p. 36. Periode: 855
WKI-261	DE BRONNEN VAN NOYON
	De Noormannen verwoestten de streek van de Seine en vielen Parijs aan, w aar zij de basiliek van St. Petrus en Ste. Genoveva in brand staken en alle andere kerken behalve het klooster van St. Steven en de kerk van St. Vincentius en St. Germanus en de kerk van St. Dionisius. Andere Noormannen namen met geweld de haven in die Dorestadum (Audruicq) heet en het gehele Eiland van de Bataven (Béthune) en alle omliggende plaatsen.
	Parijs	Parijs	48,87-02,33
	de Seine	Seine	49,43-00,43
	het gehele Eiland van de Bataven (Béthune)	het gehele Eiland van de Bataven (Béthune)	50,53-02,63
	Dorestadum (Audruicq)	Dorestadum (Audruicq)	50,88-02,08
	Referentie: Annales Bertiniani HdF, VII, p. 72. Periode: 857
WKI-261b	DE BRONNEN VAN NOYON
	De Noormannen verwoestten de streek van de Seine en vielen Parijs aan, w aar zij de basiliek van St. Petrus en Ste. Genoveva in brand staken en alle andere kerken behalve het klooster van St. Steven en de kerk van St. Vincentius en St. Germanus en de kerk van St. Dionisius. Andere Noormannen namen met geweld de haven in die Dorestadum (Audruicq) heet en het gehele Eiland van de Bataven (Béthune) en alle omliggende plaatsen.
	Parijs	Parijs	48,87-02,33
	de Seine	Seine	49,43-00,43
	het gehele Eiland van de Bataven (Béthune)	het gehele Eiland van de Bataven (Béthune)	50,53-02,63
	Dorestadum (Audruicq)	Dorestadum (Audruicq)	50,88-02,08
	Referentie: Prudentii Trecensis Annales MGS, I, p. 451. Periode: 857
WKI-262	DE BRONNEN VAN NOYON
	De Noorman Rorik, die heerste over Dorestadum (Audruicq), voerde met verlof van de koning Lotharius een vloot naar de gebieden van de Noormannen (Normandië), en met verlof van Harik, koning van de Noormannen, nam hij het deel tussen de zee en de rivier de Egidora (de Authie) met zijn aanhangers in bezit.
	Dorestadum (Audruicq)	Dorestadum (Audruicq)	50,88-02,08
	Egidora (de Authie)	Egidora (de Authie)
	Noormannen (Normandië)	Noormannen (Normandië)
	Referentie: Annales Fuldenses HdF, VII, p. 166. MGS, I, p. 370 Periode: 857
WKI-263	DE BRONNEN VAN NOYON
	Koning Karel (de Kale) riep op verschillende plaatsen vergaderingen van de bisschoppen bijeen en begaf zich met zijn neven, de koningen Lotharius en Karel, naar een vergadering van bisschoppen te Seponarias, op vier mijlen afstand van Toul. daar bracht hij een akte van beschuldiging in tegen Gualino, de aartsbisschop van Sens. Deze zaak werd evenwel uitgesteld wegens de afwezigheid van dezelfde Gualino. Vandaar begaf hij zich naar een bijeenkomst met zijn broer koning Lodewijk in het Eiland van de Renus (Het Eiland van de Bataven) tussen Autumriacum (Autigny) en Confluentes (Conflans St. Honorine).
	Seponarias (op vier mijlen afstand van Toul: Sens	Seponarias (op vier mijlen afstand van Toul: Sens	48,20-03,28
	Eiland van de Renus (Het Eiland van de Bataven)	Eiland van de Renus (Het Eiland van de Bataven)	50,53-02,63
	Autumriacum (Autigny)	Autumriacum (Autigny)
	Confluentes (Conflans-St. Honorine)	Confluentes (Conflans-St. Honorine)	48,98-02,10
	Referentie: Annales Bertiniani uitg. Grat, p. 80 Periode: 859
WKI-264	DE BRONNEN VAN NOYON
	De Noormannen vielen opnieuw aan en zij roofden en vernielden het klooster van St. Valéryen Somme en de stad Amiens en alle omliggende plaatsen met moord en brand. Anderen van hen vielen met dezelfde furie het Eiland van de Bataven in de Renus aan. Zij echter, die aan de Seine verbleven, vielen in de nacht de stad Novioma (Noyon) aan, namen daar bisschop Immo met veel edelen en geestelijken gevangen, en na de stad verwoest te hebben, voerden zij deze af en doodden hen onderweg. Twee maanden tevoren hadden zij Ermenfridus, de bisschop van Beauvais vermoord; hetjaar tevoren Baltfridus, de bisschop van Bayeux.
	Bayeux	Bayeux	49,27--0,70
	Beauvais	Beauvais	49,43-02,08
	de Seine	Seine	49,43-00,43
	Novioma (Noyon)	Novioma (Noyon)	49,58-03,00
	Amiens	Amiens	49,90-02,30
	klooster van St. Valéryen-Somme	St. Valéry-en-Somme	50,18-01,63
	Eiland van de Bataven	Eiland van de Bataven	50,53-02,63
	de Renus	Renus	50,90-02,08
	Referentie: Annales Bertiniani HdF, VII, p. 75; uitg. G ra t, p. 81. Periode: 859
WKI-264b	DE BRONNEN VAN NOYON
	De Noormannen vielen opnieuw aan en zij roofden en vernielden het klooster van St. Valéryen Somme en de stad Amiens en alle omliggende plaatsen met moord en brand. Anderen van hen vielen met dezelfde furie het Eiland van de Bataven in de Renus aan. Zij echter, die aan de Seine verbleven, vielen in de nacht de stad Novioma (Noyon) aan, namen daar bisschop Immo met veel edelen en geestelijken gevangen, en na de stad verwoest te hebben, voerden zij deze af en doodden hen onderweg. Twee maanden tevoren hadden zij Ermenfridus, de bisschop van Beauvais vermoord; hetjaar tevoren Baltfridus, de bisschop van Bayeux.
	Bayeux	Bayeux	49,27--0,70
	Beauvais	Beauvais	49,43-02,08
	de Seine	Seine	49,43-00,43
	Novioma (Noyon)	Novioma (Noyon)	49,58-03,00
	Amiens	Amiens	49,90-02,30
	klooster van St. Valéryen-Somme	St. Valéry-en-Somme	50,18-01,63
	Eiland van de Bataven	Eiland van de Bataven	50,53-02,63
	de Renus	Renus	50,90-02,08
	Referentie: Prudentii Trecensis Annales MGS, I, p. 453 Periode: 859
WKI-264c	DE BRONNEN VAN NOYON
	De Noormannen vielen opnieuw aan en zij roofden en vernielden het klooster van St. Valéryen Somme en de stad Amiens en alle omliggende plaatsen met moord en brand. Anderen van hen vielen met dezelfde furie het Eiland van de Bataven in de Renus aan. Zij echter, die aan de Seine verbleven, vielen in de nacht de stad Novioma (Noyon) aan, namen daar bisschop Immo met veel edelen en geestelijken gevangen, en na de stad verwoest te hebben, voerden zij deze af en doodden hen onderweg. Twee maanden tevoren hadden zij Ermenfridus, de bisschop van Beauvais vermoord; hetjaar tevoren Baltfridus, de bisschop van Bayeux.
	Bayeux	Bayeux	49,27--0,70
	Beauvais	Beauvais	49,43-02,08
	de Seine	Seine	49,43-00,43
	Novioma (Noyon)	Novioma (Noyon)	49,58-03,00
	Amiens	Amiens	49,90-02,30
	klooster van St. Valéryen-Somme	St. Valéry-en-Somme	50,18-01,63
	Eiland van de Bataven	Eiland van de Bataven	50,53-02,63
	de Renus	Renus	50,90-02,08
	Referentie: Chronicon Nortmannorum HdF, VII, p. 153 Periode: 859
WKI-265	DE BRONNEN VAN NOYON
	Daarom kwamen zij naar de burcht van Laon en wat in de omgeving daarvan lag, roofden en vernielden zij. Zij waren van plan naar Reims te gaan, ma a r kwamen over Soissons en Noviomagus (Noyon) om de voornoemde burcht te veroveren en aan hun rijk toe te voegen.
	Reims	Reims	49,25-04,03
	Soissons	Soissons	49,37-03,33
	Laon	Laon	49,57-03,62
	Noviomagus (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Referentie: Annales Bertiniani HdF, VIII, p. 37 Periode: 859
WKI-266	DE BRONNEN VAN NOYON
	In deze tijd verspreidden de Noormannen zich over Aquitanië, omdat de bestuurders onder elkander oorlog voerden en niemand de weerstand (tegen de Noormannen) organiseerde. Zij staken het eiland Hero (Noirmoutier, Vendée) in brand, het klooster Dée, Bordeaux, Saintes, Angoulême, Limoges, Parijs, Tours, Bavay, Noviomagus (Noyon), Orléans, Poitiers; verder zijn ontelbare kloosters en burchten vernield na de dood van keizer Lodewijk.
	Bordeaux	Bordeaux	44,83--0,57
	Saintes	Saintes	45,75--0,63
	Poitiers	Poitiers	46,58-00,33
	Tours	Tours	47,38-00,68
	Orléans	Orléans	47,92-01,90
	Parijs	Parijs	48,87-02,33
	Noviomagus (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Bavay	Bavay	50,30-03,78
	Angoulême	Angoulême
	het eiland Hero (Noirmoutier, Vendée)	het eiland Hero (Noirmoutier, Vendée)	47,00--2,25
	Limoges	Limoges	45,85-01,25
	Referentie: Chronicon S. Maxentii HdF, XI, p. 216 Periode: 859
WKI-267	DE BRONNEN VAN NOYON
	De Noormannen. doodden alle geestelijken en bisschop Immo van Noyon. Van Noyon tot St. Denis, van Chartres tot Parijs lieten zij geen stad of huis onaangetast.
	Chartres	Chartres	48,45-01,50
	Parijs	Parijs	48,87-02,33
	Noyon	Noyon	49,58-03,00
	St. Denis	St. Denis
	Referentie: Robert Wace Rouman du Rou Periode: 859
WKI-268	DE BRONNEN VAN NOYON
	De Noormannen. vielen met hun gewone geweld het gebied binnen van de Menapiërs (Cassel), in de zeebaai die de haven van de IJzer (Nieuwpoort) wordt genoemd.
	Menapiërs (Cassel)	Menapiërs (Cassel)	50,80-02,48
	de haven van de IJzer (Nieuwpoort)	Nieuwpoort	51,13-02,75
	Referentie: Miracula S. Bertini MGS, XV, p. 509. Periode: 859
WKI-269	DE BRONNEN VAN NOYON
	Een machtige vloot van de Noormannen legde te Nieuwpoort aan. Vandaar trokken zij naar de abdij van St. Bertin (St. Omaars) en de oevers van de IJzer en plunderdèn de gehele streek. Van St. Omaars uit plunderden zij de gehele Morinie (Terwaan).
	Morinie (Terwaan)	Morinie (Terwaan)	50,63-02,25
	St. Omaars	St. Omaars	50,75-02,25
	Nieuwpoort	Nieuwpoort	51,13-02,75
	Referentie: Annales Bertiniani HdF, VII, p. 58. Periode: 860
WKI-270	DE BRONNEN VAN NOYON
	Karel de Kale, koning van West Francië, schenkt de plaats Bonne Maison in het “ graafschap” Noviomus (Noyon) aan de schatkamer van St. Denis bij Parijs.
	Bonne Maison (in het “ graafschap” Noviomus (Noyon))	Bonne Maison (in het “ graafschap” Noviomus (Noyon))
	St. Denis bij Parijs	St. Denis bij Parijs
	Referentie: Diplomata Caroli Calvi HdF, VIII, p. 561. Periode: 860
WKI-271	DE BRONNEN VAN NOYON
	De Noormannen kwamen in de maand jan u a ri over de Renus (Schelde) per schip tot bij Colonia (Coulogne bij Calais) en na de haven, die Dorestadum (Audruicq) wordt genoemd, ontvolkt te hebben, bereikten zij de stad Nonmodoca (Nemetacum = Atrecht), waarheen de Frisii (Vlamingen) gevlucht waren. Da a r doodden zij veel handelaars van de Frisii (Vlamingen) en met veel gevangenen bereikten zij een eiland bij de burcht van Neussium (Noisy le Grand oost van Parijs).
	Nonmodoca (Nemetacum = Atrecht)	Atrecht	50,28-02,78
	de Frisii (Vlamingen)	Vlamingen	50,78-03,52
	Dorestadum (Audruicq)	Dorestadum (Audruicq)	50,88-02,08
	Colonia (Coulogne bij Calais)	Colonia (Coulogne bij Calais)	50,92-01,88
	Neussium (Noisy-le-Grand, Parijs)	Neussium (Noisy-le-Grand, Parijs)	48,85-02,57
	Referentie: Annales Bertiniani HdF, VII, p. 80. Periode: 863
WKI-271b	DE BRONNEN VAN NOYON
	De Noormannen kwamen in de maand jan u a ri over de Renus (Schelde) per schip tot bij Colonia (Coulogne bij Calais) en na de haven, die Dorestadum (Audruicq) wordt genoemd, ontvolkt te hebben, bereikten zij de stad Nonmodoca (Nemetacum = Atrecht), waarheen de Frisii (Vlamingen) gevlucht waren. Da a r doodden zij veel handelaars van de Frisii (Vlamingen) en met veel gevangenen bereikten zij een eiland bij de burcht van Neussium (Noisy le Grand oost van Parijs).
	Nonmodoca (Nemetacum = Atrecht)	Atrecht	50,28-02,78
	de Frisii (Vlamingen)	Vlamingen	50,78-03,52
	Dorestadum (Audruicq)	Dorestadum (Audruicq)	50,88-02,08
	Colonia (Coulogne bij Calais)	Colonia (Coulogne bij Calais)	50,92-01,88
	Neussium (Noisy-le-Grand, Parijs)	Neussium (Noisy-le-Grand, Parijs)
	Referentie: Hincmari Remensis Annales MGS, I, p. 459. Periode: 863
WKI-273	DE BRONNEN VAN NOYON
	De Noormannen begaven zich in juli naar de zee; een deel van hen keerde naar de pagus Isla (Isla = Lys en Lijzel bij St. Omaars) terug onder de heimelijke goedkeuring van Lotharius.
	de pagus Isla (Isla = Lys en Lijzel bij St. Omaars)
	Referentie: Annales Bertiniani uitg. G ra t, p. 37 Periode: 866
WKI-274	DE BRONNEN VAN NOYON
	Lotharius. keerde vandaar (Frankfurt) terug en wees de vijand aan om zogenaamd in zijn rijk het vaderland tegen de Noormannen te verdedigen. Hij dacht namelijk d at Rorik met zijn hulptroepen van Noormannen zou terugkeren, die de inwoners met hun nieuwe naam van Cokingi (Chocques of Koksijde) uit Fresia (Vlaanderen) verdreven hadden.
	Cokingi (Chocques of Koksijde)	Cokingi (Chocques of Koksijde)	50,53-02,57
	Fresia (Vlaanderen)	Fresia (Vlaanderen)	50,78-03,52
	Cokingi (Chocques of Koksijde)	Cokingi (Chocques of Koksijde)
	Referentie: Annales Bertiniani uitg. Grat, p. 38. Periode: 867
WKI-275	DE BRONNEN VAN NOYON
	Het onderzoek van Willibertus, die door de aartsbisschop Hincmar (van Reims) tot bisschop van Châlons sur Marne gewijd zal worden. in het klooster van Brétigny in het diocees van Reims en de parochie Noviomagus (Noyon).
	Châlons-sur-Marne	Châlons-sur-Marne	48,95-04,37
	Brétigny	Brétigny	49,57-03,10
	Noviomagus (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Referentie: Formulae HdF, VII, p. 711 Periode: 868
WKI-276	DE BRONNEN VAN NOYON
	Vandaar keerde hij naar Aken terug, waar hij het Kerstfeest vierde. In hetjaar 870. Vandaar begaf hij zich naar het paleis van Noviomagus (Noyon), waar hij een afspraak had met Rorik de Noorman.
	Noviomagus (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Aken	Aken	50,77-06,08
	Referentie: Annales Bertiniani uitg. Grat, p. 168. Periode: 870
WKI-276b	DE BRONNEN VAN NOYON
	Vandaar keerde hij naar Aken terug, waar hij het Kerstfeest vierde. In hetjaar 870. Vandaar begaf hij zich naar het paleis van Noviomagus (Noyon), waar hij een afspraak had met Rorik de Noorman.
	Noviomagus (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Aken	Aken	50,77-06,08
	Referentie: Hincmari Remensis Annales MGS, I, p. 486 Periode: 870
WKI-277	DE BRONNEN VAN NOYON
	Van Aken vertrok koning Karel (de Kale) en keerde hij naar Francia terug en kwam in de stad Noyon. daar hield hij een vergadering met een prins van de Noormannen die Rorik heette (de tekst is in het oud frans geschreven).
	Noyon	Noyon	49,58-03,00
	Aken	Aken	50,77-06,08
	Referentie: Chroniques de St. Denis HdF, VII, p. 132 Periode: 870
WKI-278	DE BRONNEN VAN NOYON
	In deze dagen bedreven de Noormannen weer de zeeroverij. Onder aanvoering van Hasting kwamen zij via een haven in Francië binnen en drongen zo ver in de streek van Vermandië en Noviömense (Noyon) door, dat zij het klooster van St. Quentin in b ran d staken en buiten de stad Noviomensis (Noyon) niets onaangetast lieten.
	Noviömense (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Noviomensis (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Vermandië	Vermandië
	Referentie: Hugonis Floriacensis chronicon MGS, IX p. 337 Periode: 870
WKI-279	DE BRONNEN VAN NOYON
	In hetjaar Ons Heren 870. is tussen de glorierijke koningen Karel (de Kale) en Lodewijk een verdeling van het rijk gemaakt te Procaspide (onbekend, verm. een verschreven naam) aan de rivier de Maas. Dit is het deel dat Lodewijk tot zich n am :. Keulen, Trier, Luik, Strasburg, Bazel, de abdijen van Susteren, St. Odiliënberg. Echternach, het graafschap Testerbant (Westrachia), de Batua (Béthune), Hattuarië, de beneden Maasgouw van deze kant, ook de boven Maasgouw van die kant. het distrikt van Aken, het distrikt van Maastricht. twee delen van Frisia die Lotharius had gehad. En dit is het deel van het rijk dat Karel ontving: Lyon. het derde deel van Frisia (Vlaanderen).
	Bazel	Bazel	47,57-07,60
	Strasburg	Strasburg	48,58-07,75
	Trier	Trier	49,75-06,63
	Echternach	Echternach	49,81-06,42
	de Batua (Béthune)	Béthune	50,53-02,63
	Luik	Luik	50,63-05,57
	Keulen	Keulen	50,93-06,95
	de abdijen van Susteren	Susteren	51,07-05,87
	Hattuarië	Hattuarië
	het graafschap Testerbant (Westrachia)	het graafschap Testerbant (Westrachia)
	Procaspide (onbekend, verm. een verschreven naam)	Procaspide (onbekend, verm. een verschreven naam)
	St. Odiliënberg	St. Odiliënberg
	de beneden-Maasgouw van deze kant
	Referentie: Hincmari Remertsis Annales MGS, I, p. 466. Periode: 870
WKI-280	DE BRONNEN VAN NOYON
	In de maand oktober kwam hij (Lotharius) over de Mosa (Maas) naar Traiectum (Tournehem), waar hij met de Noormannen Rorik en Rudolf sprak, die hem per schip tegemoet gekomen waren. Rorik, die hem getrouw was, heeft hij welwillend ontvangen. Rudolf, die ontrouw beraamde en overdreven eisen stelde, zond hij onvoldaan weg, terwijl hij zijn getrouwen bevel gaf zich tegen diens aanvallen te wapenen. Vandaar keerde hij (Lotharius) over Attinicium (Attin bij Montreuil) terug, en vierde het Kerstfeest in het klooster van St. Medardus (Soissons).
	Attinicium (Attin bij Montreuil)	Attinicium (Attin bij Montreuil)	50,48-01,75
	Traiectum (Tournehem)	Traiectum (Tournehem)	50,80-02,05
	de Mosa (Maas)	Maas	51,72-04,83
	het klooster van St. Medardus (Soissons)	het klooster van St. Medardus (Soissons)	49,37-03,33
	Referentie: Annales Bertiniani uitg. Gra t, p. 40. Periode: 872
WKI-281	DE BRONNEN VAN NOYON
	In ju n i voerde een zekere Rudolf, een Noorman van koninklijk geslacht, die reeds meermalen het rijk van Karel met ro of en brand had aangevallen, een vloot naar het rijk van Lodewijk. Zij echter. vielen de vijand aan, en in een gevecht viel R udolf als eerste en met hem 80 man; de overigen, die niet naar hun schepen konden vluchten, verschansten zich in een zeker gebouw, w aar zij door de Frisionen (Vlamingen) w erden belegerd, die onder elkaar overlegden wat zij met hen zouden doen. Toen de een dit, de ander iets anders zei, kwam een zekere N oorman, die christen geworden was en reeds lang met de Frisionen (Vlamingen) verkeerd had, met een voorstel aan. Zijn advies werd tenslotte aangenomen en na gijzelaars gesteld te hebben, lieten zij de anderen naar hun schepen terugkeren. Zij betaalden eveneens een grote som geld en beloofden onder ede, dat zij niet meer in het rijk van Lodewijk zouden terugkeren. Onder veel verwarring en met veel schade, eveneens zonder aanvoerders, trokken zij uit de streek weg.
	Frisionen (Vlamingen)	Frisionen (Vlamingen)	51,22-03,23
	Referentie: Annales Fuldenses HdF, VII, p. 178 Periode: 873
WKI-282	DE BRONNEN VAN NOYON
	Paus Johannes VIII bevestigt de abdij van St. Vaast te Atrecht in haar bezittingen “ in de pagus van de Batua, die omstroomd wordt door de Renus Bicornis (tweehoornige Renus) onder deze namen: Rexna, Ulfrum en Rotheim. Ook in de kapel van Rotheim. Bovendien 36 mansi aan de overzijde van de Renus” . (Zie voor de namen de lijst der plaatsnamen in de Batua.)
	Arras	Arras	50,28-02,78
	Atrecht	Atrecht	50,28-02,78
	Batua	Batua	50,53-02,63
	Rexna	Rexna
	Rotheim	Rotheim
	de Renus Bicornis (tweehoornige Renus)	tweehoornige Renus
	Ulfrum	Ulfrum
	Referentie: Martène et Durand Amplissima collectio, I, p. 198 Guesnon, Cartulaire de l’abbaye de St. Vaast a Arras. Periode: 875
WKI-283	DE BRONNEN VAN NOYON
	Karel de Kale, koning van West Francië, bevestigt de abdij van St. Bertijns te St. Omaars in haar bezittingen, o.a. te Cassello (Cassel) aan de overzijde van de Renus (Schelde).
	St. Omaars	St. Omaars	50,75-02,25
	Cassello (Cassel)	Cassello (Cassel)	50,80-02,48
	de Renus (Schelde)	Schelde	50,90-02,08
	Referentie: Guérard Cartulaire de l’abbaye de Saint-Bertin, p. 123 Periode: 877
WKI-284	DE BRONNEN VAN NOYON
	Koning Lodewijk de Stamelaar geeft een oorkonde uit ten gunste van de abdij van St. Germain te Auxerre. Gegeven in de stad Noviniaco (Noyon).
	Auxerre	Auxerre	47,80-03,57
	Noviniaco (Noyon)	Noviniaco (Noyon)	49,58-03,00
	Referentie: Diplomata Ludovici Balbi HdF, IX, p. 400 Periode: 878, januari 29
WKI-285	DE BRONNEN VAN NOYON
	De Noormannen plunderden in Gallië en onder de vele plaatsen en kloosters die zij verwoestten was ook Biorzuna (Boursin, Pas de Calais, of Boursies, Nord), waar een zeer groot deel van de Frisiones (Vlamingen) woonde. Vandaar keerden zij terug naar Noviomagus (Noyon), dat zij met een stevige wal en muren omringden en in het paleis van de koning richtten zij zich een winterkwartier in. Koning Lodewijk trok met een sterke troepenmacht tegen hen op, maar wegens de strengheid van de winter en de sterkte van de plaats bereikte hij niets en keerde hij terug.
	Noviomagus (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	de Frisiones (Vlamingen)	Vlamingen	50,78-03,52
	Biorzuna (Boursin, Pas-de-Calais, of Boursies, Nord)	Biorzuna (Boursin, Pas-de-Calais, of Boursies, Nord)
	Referentie: Annales Fuldenses MGS, I, p. 394; HdF, VIII, p. 40. Periode: 880, winter
WKI-286	DE BRONNEN VAN NOYON
	In dezelfde tijd voer een vloot'van de N oormannen de rivier de Wal(Oise) op en legde aan bij het koninklijk paleis van Niumaga (Noyon), waar zij zich een kamp inrichtten. Toen Lodewijk dit vernomen had, kwam hij zonder uitstel met een leger om de versterking te belegeren. Na enkele dagen strijd was hij nog niets gevorderd, omdat het paleis, een bouwwerk van zeer grote omvang en buitengewone sterkte, de vijanden een zeer veilige wijkplaats bood. In dit treffen is door de tegenstanders de Saks Everhardus, zoon van g ra a f Meginhard, gegrepen en gevankelijk meegevoerd. Zijn moeder Evesa kreeg hem later ongedeerd terug na een groot losgeld betaald te hebben. Tenslotte trok de koning zich met al zijn troepen terug, na de belofte geaccepteerd te hebben dat, indien hij van de belegering afzag, de Noormannen onmiddellijk uit zijn rijk zouden vertrekken. Na zijn vertrek staken de heidenen het paleis m et de versterking in brand, scheepten zich in en zochten de Monden van de Renus (Schelde) weer op.
	rivier de Wal(Oise)	Oise	49,00-02,07
	Niumaga (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Monden van de Renus (Schelde)	Monden van de Renus (Schelde)	50,90-02,08
	Referentie: Annales Mettenses HdF, VIII, p. 63. Periode: 880.881
WKI-286b	DE BRONNEN VAN NOYON
	In dezelfde tijd voer een vloot'van de N oormannen de rivier de Wal(Oise) op en legde aan bij het koninklijk paleis van Niumaga (Noyon), waar zij zich een kamp inrichtten. Toen Lodewijk dit vernomen had, kwam hij zonder uitstel met een leger om de versterking te belegeren. Na enkele dagen strijd was hij nog niets gevorderd, omdat het paleis, een bouwwerk van zeer grote omvang en buitengewone sterkte, de vijanden een zeer veilige wijkplaats bood. In dit treffen is door de tegenstanders de Saks Everhardus, zoon van g ra a f Meginhard, gegrepen en gevankelijk meegevoerd. Zijn moeder Evesa kreeg hem later ongedeerd terug na een groot losgeld betaald te hebben. Tenslotte trok de koning zich met al zijn troepen terug, na de belofte geaccepteerd te hebben dat, indien hij van de belegering afzag, de Noormannen onmiddellijk uit zijn rijk zouden vertrekken. Na zijn vertrek staken de heidenen het paleis m et de versterking in brand, scheepten zich in en zochten de Monden van de Renus (Schelde) weer op.
	rivier de Wal(Oise)	Oise	49,00-02,07
	Niumaga (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Monden van de Renus (Schelde)	Monden van de Renus (Schelde)	50,90-02,08
	Referentie: Reginonis Chronicon MGS, I, p. 592 Periode: 880.881
WKI-287	DE BRONNEN VAN NOYON
	De Noormannen vielen Gallië en Fresia (Vlaanderen) aan, en vernielden er met brand, ro of en moord. Zij versterkten zich in Noviomagus (Noyon), waar zij voornemens waren de winter door te brengen.
	Noviomagus (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Fresia (Vlaanderen)	Fresia (Vlaanderen)	50,78-03,52
	Referentie: Chronicon Hermanni HdF, VIII, p. 245; MGS, V, p. 108 Periode: 880
WKI-288	DE BRONNEN VAN NOYON
	Hincmar, aartsbisschop van Reims, schrijft aan Heidilo, bisschop van Noyon. Hij beklaagt zich over de aanvallen van de Noormannen, die bovendien zoveel schatting eisen dat niemand het kan betalen. Hij verzoekt hem aan Lodewijk, koning van Germanië, te zeggen dat hij hem wegens ziekte niet zal kunnen bezoeken maar dat hij erop m oet aandringen dat de koning iets doet tegen de heidenen.
	Reims	Reims	49,25-04,03
	Noyon	Noyon	49,58-03,00
	Referentie: Flodoardi Historia Remensis MGS, XIII, p. 534. Periode: 880
WKI-289	DE BRONNEN VAN NOYON
	Heidilo, bisschop van Noyon, verklaart dat hij de relieken van St. Eloi van de kerk van St. Loup in de benedenstad van Noyon overgebracht heeft naar de kathedraal wegens de aanvallen van de Noormannen op Noyon.
	Noyon	Noyon	49,58-03,00
	Referentie: Gallia Christiana X, p. 383 Periode: ca 880
WKI-290	DE BRONNEN VAN NOYON
	De Noormannen vielen Doornik op de Schelde aan, vernielden alle kloosters te vuur en te zwaard, en na zich in Kortrijk een versterking te hebben gebouwd om te overwinteren, vernietigden zij de Menapiërs (Cassel) en de Suevi (omg. Kortrijk) tot aan hun ondergang, en vernielden zij het gehele land tussen de Schelde en de Lys of Leie.
	Doornik	Doornik	50,60-03,38
	de Menapiërs (Cassel)	Cassel	50,80-02,48
	Kortrijk	Kortrijk	50,83-03,27
	de Suevi (omg. Kortrijk)	omg. Kortrijk	52,15-04,98
	Referentie: Gesta Normannorum HdF, VI, p. 202 Periode: 880
WKI-291	DE BRONNEN VAN NOYON
	Met een samengebracht leger kwam de koning naar de gouw van Kamerijk, waar hij een versterking liet bouwen op de plaats Strum (Etrun, op 9 km noord oost van Kamerijk, bij de samenvloeiing van Sensée en Schelde).
	Kamerijk	Kamerijk	50,17-03,23
	Strum (Etrun, op 9 km noord-oost van Kamerijk, bij de samenvloeiing van Sensée en Schelde)	Strum (Etrun, op 9 km noord-oost van Kamerijk, bij de samenvloeiing van Sensée en Schelde)
	Referentie: Annales Vedastini MGS, I, p. 199 Periode: 881
WKI-292	DE BRONNEN VAN NOYON
	De Noormannen. verwoestten verschillende plaatsen in ons rijk, namelijk Kamerijk, Traiectum (Tournehem), de pagus van Hasbania (deel van het zuiden van Brabant), en de gehele Ripuaria (Ribécourt).
	Ripuaria (Ribécourt)	Ripuaria (Ribécourt)	50,10-03,12
	Kamerijk	Kamerijk	50,17-03,23
	Traiectum (Tournehem)	Traiectum (Tournehem)	50,80-02,05
	de pagus van Hasbania (deel van het zuiden van Brabant)	deel van het zuiden van Brabant
	Referentie: Annales Fuldenses HdF, VIII, p. 40 Periode: 881
WKI-293	DE BRONNEN VAN NOYON
	De Noormannen vielen met een vloot de rivier de Wal (Oise) binnen en legerden zich in het koninklijk paleis te Niumaga (Noyon). (daar belegerde de koning hen enkele dagen). Toen hij zich terugtrok, staken de heidenen het paleis samen met hun versterking in brand, en keerden zij op hun schepen naar de Monden van de Renus (Schelde) terug.
	de Wal (Oise)	Oise	49,00-02,07
	Niumaga (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Referentie: Reginonis chronicon MGS, I, p. 592. Periode: 881
WKI-293b	DE BRONNEN VAN NOYON
	De Noormannen vielen met een vloot de rivier de Wal (Oise) binnen en legerden zich in het koninklijk paleis te Niumaga (Noyon). (daar belegerde de koning hen enkele dagen). Toen hij zich terugtrok, staken de heidenen het paleis samen met hun versterking in brand, en keerden zij op hun schepen naar de Monden van de Renus (Schelde) terug.
	de Wal (Oise)	Oise	49,00-02,07
	Niumaga (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Referentie: Annales Mettenses HdF, VIII, p. 63. Periode: 881
WKI-293c	DE BRONNEN VAN NOYON
	De Noormannen vielen met een vloot de rivier de Wal (Oise) binnen en legerden zich in het koninklijk paleis te Niumaga (Noyon). (daar belegerde de koning hen enkele dagen). Toen hij zich terugtrok, staken de heidenen het paleis samen met hun versterking in brand, en keerden zij op hun schepen naar de Monden van de Renus (Schelde) terug.
	de Wal (Oise)	Oise	49,00-02,07
	Niumaga (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Referentie: Annalista Saxo MGS, VI, p. 515. Periode: 881
WKI-294	DE BRONNEN VAN NOYON
	Deze oorlog van de Noormannen, zo gevaarlijk en verschrikkelijk, heeft de nobelste mannen van ons land doen vluchten. Onze bisschop Heidilo, de geestelijkheid en de burgers van Doornik hebben zich in Noyon teruggetrokken, en zij hebben er ook de relieken van St. Eleutherius en de andere heilige zaken en schatten van de kerk heen gebracht, die de monniken van de abdij van St. Martinus te Doornik hen in bewaring hadden toevertrouwd. Die van Doornik immers vonden geen andere stad dan Noyon geschikt om door een en dezelfde bisschop bestuurd te worden.
	Noyon	Noyon	49,58-03,00
	Doornik	Doornik	50,60-03,38
	Referentie: Jean Cousin Histoire de Tournay, I, 2, 70 Periode: 881
WKI-295	DE BRONNEN VAN NOYON
	Ondertussen vielen de heidenen Kortrijk aan, en Francië zonder koning en bestuurders vindend, kwamen zij tot bij Péronne, dat zij in brand staken. Dit vernam de jonge koning Lodewijk met smart; hij verliet zijn broer in Bourgondië en begaf zich naar Francië. Maar de heidenen, die d oor hun successen overmoedig geworden waren en meenden dat niemand tegen hen opgewassen was, trokken met een enorm leger naar Kortrijk en in een raid van meer dan 50 mijlen vernielden zij alles wat zij tegenkwamen. Toen de voornoemde koning dit vernomen had, verzamelde hij een menigte Franken, en aangespoord door G o d ’s hulp overviel hij hen onverwacht bij Saulcourt (Saucourt op 17 km zuid west van Abbeville), waar een zodanig aantal van hen sneuvelde als tevoren nooit in Francië was geschied. Hierdoor werden zij, die ontkomen waren, en de overigen die in Kortijk gebleven waren, zo afgeschrikt d at zij op de vlucht sloegen naard e Batua (Béthune) en alle plaatsen in de omgeving van de Maas wreed verwoestten.
	Batua (Béthune)	Batua (Béthune)	50,53-02,63
	Kortrijk	Kortrijk	50,83-03,27
	Péronne	Péronne	50,57-03,17
	Saulcourt (Saucourt op 17 km zuid-west van Abbeville)	Saulcourt (Saucourt op 17 km zuid-west van Abbeville)	50,08-01,60
	Referentie: Sermo de tumulatione SS martyrum Quitini et Victorici HdF, IX, p. 109; MGS, XV, p. 272; AS, oktober XIII, p. 748. Periode: 881
WKI-296	DE BRONNEN VAN NOYON
	De Noormannen, in vereniging met de Dani, trokken door Francië en Lotharingen. Te vuur en te zwaard vernielden zij: Amiens, Atrecht, Corbie, Kamerijk, Terwaan, de gebieden van de Menapiërs (Cassel) en Bracbatensers (noord west van Atrecht) en het gehele land rond de Schelde. Vandaar trokken zij de rivier de Vaël (Oise) op en vernielden de kloosters van St. Valéry en Somme en van St. Riquier, de gehele Batua (Béthune), en staken ook het paleis van Noviomagus (Noyon) in brand.
	de Vaël (Oise)	Oise	49,00-02,07
	Noviomagus (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Amiens	Amiens	49,90-02,30
	Corbie	Corbie	49,92-02,50
	St. Riquier	St. Riquier	50,13-01,95
	Kamerijk	Kamerijk	50,17-03,23
	kloosters van St. Valéry-en-Somme	St. Valéry-en-Somme	50,18-01,63
	Atrecht	Atrecht	50,28-02,78
	de gehele Batua (Béthune)	Béthune	50,53-02,63
	Bracbatensers (noord-west van Atrecht)	Bracbatensers (noord-west van Atrecht)	50,60-03,60
	Terwaan	Terwaan	50,63-02,25
	de Menapiërs (Cassel)	Cassel	50,80-02,48
	Referentie: Sigeberti Gemblacensis Chronicon HdF, VIII, p. 308; MGS, IV, p. 343. Periode: 881
WKI-296b	DE BRONNEN VAN NOYON
	De Noormannen, in vereniging met de Dani, trokken door Francië en Lotharingen. Te vuur en te zwaard vernielden zij: Amiens, Atrecht, Corbie, Kamerijk, Terwaan, de gebieden van de Menapiërs (Cassel) en Bracbatensers (noord west van Atrecht) en het gehele land rond de Schelde. Vandaar trokken zij de rivier de Vaël (Oise) op en vernielden de kloosters van St. Valéry en Somme en van St. Riquier, de gehele Batua (Béthune), en staken ook het paleis van Noviomagus (Noyon) in brand.
	de Vaël (Oise)	Oise	49,00-02,07
	Noviomagus (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Amiens	Amiens	49,90-02,30
	Corbie	Corbie	49,92-02,50
	St. Riquier	St. Riquier	50,13-01,95
	Kamerijk	Kamerijk	50,17-03,23
	kloosters van St. Valéry-en-Somme	St. Valéry-en-Somme	50,18-01,63
	Atrecht	Atrecht	50,28-02,78
	de gehele Batua (Béthune)	Béthune	50,53-02,63
	Bracbatensers (noord-west van Atrecht)	Bracbatensers (noord-west van Atrecht)	50,60-03,60
	Terwaan	Terwaan	50,63-02,25
	de Menapiërs (Cassel)	Cassel	50,80-02,48
	Referentie: Historia regum Francorum HdF, IX, p. 42; MGS, V, p. 343 Periode: 881
WKI-297	DE BRONNEN VAN NOYON
	De Noormannen vielen met een grote menigte ons klooster (St. Vaast van Atrecht) op de 7e van de Kalenden van januari aan en staken het klooster en de stad, behalve de kerken, de wijk van het klooster en alle plaatsen in de buurt op de 5e der Kalenden van januari in brand, na allen gedood te hebben die zij konden vinden. daarn a zwierven zij door het gehele land tot aan de Somme, en veroverden een ontzaglijke buit aan mensen, vee en trekbeesten. Vandaar trokken zij dezelfde dag naar Kamerijk, waar zij zowel de stad als het klooster van St. Géry met moord en b rand verwoestten, en met grote buit keerden zij naar hun versterkingen terug, onderwijl alle kloosters aan de rivier de Hissca (Scarpe) verwoestend. Tegen Maria Lichtmis (2 februari) tro k ken zij weer op, ditmaal over Terwaan, naar het klooster C entula (St. Riquier) van St. Richarius, en Saint Valéry en Somme en alle plaatsen, kloosters en dorpen bij de zee. Vandaar bereikten zij de stad Amiens en het klooster van Corbie, en overladen met buit, ongedeerd en ongehinderd, keerden zij naar hun burchten terug. Opnieuw kwamen zij ro n d het feest van St. Petrus (18 ja nuari) naar Atrecht, waar zij allen doodden die zij konden vinden, en na de gehele streek te vuur en te zwaard verwoest te hebben, keerden zij ongedeerd naar hun versterkingen terug. Inmiddels zag koning Lodewijk met grote smart hoe zijn rijk werd vernield. Hij stelde een leger samen en bereidde zich voor op een slag. Maar de Noormannen bleef het v o o rd e wind gaan; in de maand juli trokken zij met een groot leger over de rivier de Sorame, en bereikten op hun gewone wijze de stad Beauvais. Koning Lodewijk tro k met zijn leger de Hisa (Oise) over en wilde naar Grand Villiers (4 km van Abbeville) gaan, waar hij meende dat de Noormannen zich ophielden. Hij trof hen echter in de pagus Witmau (Blangy, Seine Maritime) op de plaats die Sethulcurtis heet (Saucourt, op 17 km zuid west van Abbeville), waar de veldslag plaats vond. De Noormannen sloegen spoedig op de vlucht en kwamen bij de genoemde plaats, waar de koning hen achtervolgde en glansrijk versloeg. Na het behalen van deze overwinning, waar het hem gelukt was veel Noormannen te doden, tro k de koning zich in triom f achter de Hisa (Oise) terug. De zeer weinige Noormannen die ontkomen waren, berichtten de ondergang van de hunnen in de versterkingen, vandaar dat de Noormannen de jonge koning Lodewijk begonnen te vrezen. De koning kwam met zijn leger terug in het Kamerijkse en nestelde zich in een versterking, die Strum heet (Etrun, op 9 km noord oost van Kamerijk) om de Noormannen te bestrijden. Toen de Noormannen dit wisten, keerden zij naar Gandavum (Gent) terug, herstelden hun schepen en begaven zich over land en per schip over de Maas naar Haslo (Hasnon, op 12 km noord west van Valenciennes), waar zij zich een winterverblijf inrichtten.
	de Hisa (Oise)	Oise	49,00-02,07
	Beauvais	Beauvais	49,43-02,08
	Amiens	Amiens	49,90-02,30
	klooster van Corbie	Corbie	49,92-02,50
	St. Richarius	St. Richarius	50,13-01,95
	het klooster Centula (St. Riquier)	St. Riquier	50,13-01,95
	Kamerijk	Kamerijk	50,17-03,23
	Saint-Valéry-en-Somme	Saint-Valéry-en-Somme	50,18-01,63
	Atrecht	Atrecht	50,28-02,78
	St. Vaast (van Atrecht)	Atrecht	50,28-02,78
	Haslo (Hasnon, op 12 km noord-west van Valenciennes)	Haslo (Hasnon, op 12 km noord-west van Valenciennes)	50,42-03,38
	Terwaan	Terwaan	50,63-02,25
	Gandavum (Gent)	Gandavum (Gent)	51,05-03,72
	Grand-Villiers (4 km van Abbeville)	Grand-Villiers (4 km van Abbeville)	50,10-01,83
	pagus Witmau (Blangy, Seine-Maritime)	pagus Witmau (Blangy, Seine-Maritime)
	de Hissca (Scarpe)	Scarpe
	Sethulcurtis (Saucourt, op 17 km zuid-west van Abbeville)	Sethulcurtis (Saucourt, op 17 km zuid-west van Abbeville)
	de Sorame	Sorame
	Strum heet (Etrun, op 9 km noord-oost van Kamerijk)	Strum heet (Etrun, op 9 km noord-oost van Kamerijk)
	Referentie: Annales Vedastini MGS, I, p. 519. Periode: 881
WKI-298	DE BRONNEN VAN NOYON
	In november van hetzelfdejaar kwamen Godfried en Siegfried, twee koningen van de Noormannen, met een ontelbare schaar voetvolk en ruiters. Zij vestigden zich op een plaats Haslon genaamd (Hasnon bij Kamerijk), bij de Maas.
	Haslon genaamd (Hasnon bij Kamerijk)	Haslon genaamd (Hasnon bij Kamerijk)	50,42-03,38
	Referentie: Reginonis Chronicon MGH. in usum scholarum, p. 118 Periode: 881
WKI-299	DE BRONNEN VAN NOYON
	Toen zij daar aangekomen waren, sloegen zij het beleg om hun versterking, die Ascloha wordt genoemd (zie de voorafgaande tekst).
	Ascloha	Ascloha
	Referentie: Annales Fuldenses MGH. in usum scholarum, p. 107 Periode: 882
WKI-300	DE BRONNEN VAN NOYON
	.. daar Karel geen middel had om de Noormannen te weerstaan, omdat sommige voorname heren h em hun hulp geweigerd hadden. Daarom kwamen zij (de N oormannen) tot bij de burcht van Laon, waar zij in de omgeving alles roofden en vernielden. Zij wilden naar Reims gaan; vanda a r trokken zij over Soissons en Noviomagus (Noyon) om dit kasteel te veroveren en aan hun rijk toe te voegen.
	Reims	Reims	49,25-04,03
	Soissons	Soissons	49,37-03,33
	Laon	Laon	49,57-03,62
	Noviomagus (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Referentie: Hincmari Remensis Annales MGS, I, p. 515. Periode: 882
WKI-301	DE BRONNEN VAN NOYON
	Karel echter. trok met zijn leger tegen de Noormannen op tot aan hun versterking; daar gekomen zakte zijn moed in elkaar en sloot hij een verdrag met Godfried en de zijnen, dat hij het doopsel zou ontvangen; dan zou hij Frisia (Vlaanderen) en de andere eervolle titels krijgen, die Rorik had gehad.
	Frisia (Vlaanderen)	Frisia (Vlaanderen)	51,22-03,23
	Referentie: Hincmari Remensis Annales MGS, I, p. 514 Periode: 882
WKI-302	DE BRONNEN VAN NOYON
	Tegen hen verzamelde koning Karel een groot leger en belegerde hen te Haslo (Hasnon bij Kamerijk). Godfried de koning (van de Noormannen) kwam naar hem toe, en de koning gaf hem het rijk van de Frisonen (Vlamingen), dat Rorik de Noorman indertijd bezeten had; eveneens gaf hij hem Gisla tot vrouw, de dochter van koning Lotharius,
	Haslo (Hasnon bij Kamerijk)	Haslo (Hasnon bij Kamerijk)	50,42-03,38
	Frisonen (Vlamingen)	Frisonen (Vlamingen)	51,22-03,23
	Referentie: Annales Vedastini MGS, I, p. 520. Periode: 882
WKI-303	DE BRONNEN VAN NOYON
	De Noormannen verwoestten de haven, die in de friese taal Taventeri wordt genoemd, waar de H. Liobomus rust, nadat zij er velen gedood hadden.
	Taventeri	Taventeri
	Referentie: Anneles Fuldenses MGH. in usum scholarum, p. 99 Periode: 882
WKI-304	DE BRONNEN VAN NOYON
	In de maand oktober vestigden de Noormannen zich in Condate (Condé, bij de samenvloeiing van Scarpe en Schelde) en verwoestten het rijk van Karel. Koning Karel en zijn leger verbleven te Barlons (Barleux) aan de Somme, maar de Noormannen hielden niet op met hun roofpartijen, en verdreven de overgebleven bewoners over de Somme. Met hun leger trokken zij door Thiérache (bos tussn de Sambre en de Oise) over de Oise. Koning Karel achtervolgde hen en trof hen bij Avallas (Aveux le Chateau aan de Aisne). Karel begaf zich naar het paleis van Compiègne; de Noormannen keerden naar hun schepen te Condate (Condé) terug en vandaar vernielden zij het gehele rijk tot aan de Oise te vuur en te zwaard.
	Compiègne	Compiègne	49,42-02,83
	Avallas (Aveux-le-Chateau aan de Aisne)	Avallas (Aveux-le-Chateau aan de Aisne)
	Barlons (Barleux)	Barlons (Barleux)	49,88-02,88
	Condate (Condé)	Condate (Condé)
	Condate (Condé, bij de samenvloeiing van Scarpe en Schelde)	Condate (Condé, bij de samenvloeiing van Scarpe en Schelde)
	de Oise	de Oise
	Thiérache (bos tussn de Sambre en de Oise)	Thiérache (bos tussn de Sambre en de Oise)
	Referentie: Annales Vedastini MGS, I, p. 520 Periode: 882
WKI-306	DE BRONNEN VAN NOYON
	Hierna staken de Noormannen het klooster en de kerk van St. Quentin in brand. In de lente vertrokken zij van Condate (Condé) naar de kuststreken; in de zomer verdreven zij de bewoners uit het Flamingose (Vlaanderen) land en vernielden alles te vuur en te zwaard. Tegen de herfst heeft koning Karel, tot bescherming van het rijk, een versterking gelegd in Melnaco (Miannay bij Abbeville) tegenover Latuarum (Laviers, Somme), waartegen de Noormannen in oktober optrokken met hun ruiterij en voettroepen. Hun schepen kwamen over de zee en voeren de Somme binnen; zo dwongen zij de koning met zijn leger op de vlucht tot over de Oise. Daarna bereidden zij zich een winterkwartier in de stad Amiens; v andaar vernielden zij het gehele land tot aan de Seine en in de omstreken van de Oise. Toen zonden de Franken een christelijke Noorman, Siegfried genaamd, naar hen toe om voorzichtig met hen te onderhandelen over de vrijheid van het rijk. Deze kwam van Beauvais en ging daarna naar Amiens om zich van zijn taak te kwijten.
	Beauvais	Beauvais	49,43-02,08
	St. Quentin	St. Quentin	49,85-03,28
	Amiens	Amiens	49,90-02,30
	Flamingose (Vlaanderen)	Flamingose (Vlaanderen)	51,22-03,23
	Condate (Condé)	Condate (Condé)
	Latuarum (Laviers, Somme)	Laviers (Somme)
	Melnaco (Miannay bij Abbeville)	Melnaco (Miannay bij Abbeville)
	Referentie: Annales Vedastini MGS, I, p. 521. Periode: 883
WKI-307	DE BRONNEN VAN NOYON
	De Noormannen plunderden en verbrandden de abdij van St. Quentin en de bisschoppelijke kerk van Atrecht. In de lente landden zij in het gebied van de Schelde en plunderden vier of vijf maanden in Vlaanderen. In de herfst trokken zij door het land van de Somme en vestigden zich opnieuw te Amiens.
	St. Quentin	St. Quentin	49,85-03,28
	Amiens	Amiens	49,90-02,30
	Atrecht	Atrecht	50,28-02,78
	Referentie: Annales Vedastini MGS, I. p. 521 Periode: 883
WKI-308	DE BRONNEN VAN NOYON
	De Noormannen woedden op hun gewone manier in de omgeving van de Schelde. In de m aand o ktober. staken de Noormannen hun versterkingen in brand en trokken zij uit Amiens weg; de koning en de Franken, die de Oise overgestoken waren, volgden hen langzaam. Deze trokken naar Boulogne. Daar hielden zij een vergadering over wat zij moesten doen. Een deel van hen stak de zee over; een ander deel tro k naar Luvanium (Louvignies), voorheen het rijk van Lotharius, waar zij zich een winterkwartier inrichtten.
	Amiens	Amiens	49,90-02,30
	Luvanium (Louvignies)	Louvignies	50,30-03,80
	Boulogne	Boulogne	50,72-01,62
	de Oise	de Oise
	Referentie: Annales Vedastini MGS, I, p. 522 Periode: 884
WKI-310	DE BRONNEN VAN NOYON
	In hetzelfdejaar voeren de Noormannen, die in Chinheim (Quingoie bij Tournehem) vanuit Normandië gekomen waren, met verlof van Godfried de Renus (Schelde) op en namen zij Diusburch in (Riquebourg, voorheen bekend als Divus Burgus, op 9 km noord west van Hesdin), waar zij op hun gewone manier een versterking bouwden en de hele winter verbleven. Tegen hen richtte hertog Hendrik een versterking in om hen het roven te verhinderen. Tegen het begin van de lente verbrandden zij hun versterking en trokken zij weer naar de kuststreken.
	de Renus (Schelde)	Schelde	50,90-02,08
	Chinheim (Quingoie bij Tournehem)	Chinheim (Quingoie bij Tournehem)
	Diusburch (Riquebourg, voorheen bekend als Divus Burgus, op 9 km noord-west van Hesdin)	Diusburch (Riquebourg, voorheen bekend als Divus Burgus, op 9 km noord-west van Hesdin)	50,37-02,03
	Referentie: Reginonis Chronicon MGS, I, p. 594 Periode: 884
WKI-311	DE BRONNEN VAN NOYON
	Godfried, die de gebieden van het rijk, die hij verkregen had, tegen invallen van zijn eigen volk verdedigd had, wilde dat Confluentes (Conflains St. Honorine), Andrenacum (Andrésy) en Sinchica (Sinceny) en enige andere koninklijke domeinen aan zijn gebied zouden worden toegevoegd, wegens de overvloed van wijn, die in deze streken aanwezig was, daar hij in de streek, die hem d oor de welwillendheid van de koning in bezit gegeven was, geen wijn had. Hierna zond hij (de keizer) Hendrik naar hem toe en, om het bedrog te verbergen, met hem Willebertus, de eerbiedwaardige bisschop van Keulen. Deze had het plan opgevat om zijn handlangers door Saxonia (zuid van Boulogne) te laten komen, niet met een leger maar met een klein gezelschap, naar een plaats en op een dag, die afgesproken waren. Zelf kwam hij met weinigen naar Keulen. Na de voornoemde bisschop met zich mee genomen te hebben, vertrok hij spoedig naar de Batua (Béthune). Godfried, die van hun komst verwittigd was, ging hen tegemoet naar een plaats die Herispich (Eragny) wordt genoemd, waar de stromen van de Renus (hier: Seine) en de Wal (Oise) zich in één stroom oplossen, en zij verder van elkander a flo p en d de provincie Batua (Béthune) met hun stromen omvatten. waar Godfried d oor de handlangers van Hendrik werd omgebracht. Alle Noormannen, die in de Batua (Béthune) werden aangetroffen, zijn gedood. Enige dagen later werd Hugo (de broer van Godfried) op aanraden van Hendrik door beloften naar Gondreville gelokt (op 25 km zuid oost van Compiègne), waar hem op bevel van de keizer door Hendrik de ogen werden uitgestoken; en allen die hem gesteund hadden werden als eerlozen behandeld.
	Gondreville (op 25 km zuid-oost van Compiègne)	Gondreville (op 25 km zuid-oost van Compiègne)	48,70-05,97
	de Wal (Oise)	Oise	49,00-02,07
	de Renus (hier: Seine)	Seine	49,50-00,13
	de Batua (Béthune)	Béthune	50,53-02,63
	Saxonia (zuid van Boulogne)	Saxonia (zuid van Boulogne)	50,72-01,62
	Keulen	Keulen	50,93-06,95
	Andrenacum (Andrésy)	Andrenacum (Andrésy)
	Confluentes (Conflains-St. Honorine)	Confluentes (Conflains-St. Honorine)	48,98-02,10
	Herispich (Eragny)	Herispich (Eragny)	49,32-01,78
	Sinchica (Sinceny)	Sinchica (Sinceny)
	Referentie: Annales Mettenses HdF, VIII, p. 66. Periode: 885
WKI-312	DE BRONNEN VAN NOYON
	De Noormannen. ondernamen een rooftocht in Saxonia (zuid van Boulogne). De Saksen vielen hen met weinigen aan, maar omdat zij niet tegen het aanta l bestand waren, keerden zij om. Maar omdat zij (de N oormannen) ver van hun schepen verwijderd waren, zetten zij de vluchtenden na met de bedoeling hen te grijpen. Maar de Frisionen (Vlamingen), die Destarbenzon (van T estrabant of W estrachia) worden genoemd, kwamen zoals hun gewoonte was met kleine schepen aanvaren en vielen hen in de rug aan. Toen de Saksen, die eerst gevlucht waren dit zagen, keerden zij terug en begonnen hen hevig te bestoken, zodat de strijd tegen de N oormannen van twee kanten begon. De christenen hebben hen tenslotte zo h a rd aangepakt dat slechts weinigen van die grote massa ontkwamen. Nadat dit voltooid was, hebben de Frisionen (Vlamingen) hun schepen bestormd en zoveel schatten aan zilver en goud en andere kostbaarheden buit gemaakt, dat allen ineens van niets hebbers tot rijken werden. Bron:
	Saxonia (zuid van Boulogne)	Saxonia (zuid van Boulogne)	50,72-01,62
	de Frisionen (Vlamingen)	Vlamingen	50,78-03,52
	Destarbenzon (van Testrabant of Westrachia)	Destarbenzon (van Testrabant of Westrachia)
	Referentie: Annales Fuldenses MGS, I, p. 402 Periode: 885
WKI-313	DE BRONNEN VAN NOYON
	Koning Siegfried trok de Oise op, terwijl zijn leger over water en te land volgde, en verwoestte alles te vuur en te zwaard. Toen de keizer dit vernomen had, keerde hij met spoed naar zijn rijk terug. Daa rn a vernielde de beruchte koning Siegfried de kerk van St. Medardus te Soissons door brand. De Noormannen, die met hun leger van Parijs afgedaald waren, voeren per schip over de rivier de Yonne en belegerden de stad Sens. Maar Evrardus, de aartsbisschop van deze stad, onderhandelde met hen over de vrijheid van de stad en verkreeg wat hij wilde.
	Sens	Sens	48,20-03,28
	Parijs	Parijs	48,87-02,33
	Soissons	Soissons	49,37-03,33
	de Oise	de Oise
	Yonne	Yonne
	Referentie: Annales Vedastini MGS, I, p. 522. Periode: 886
WKI-315	DE BRONNEN VAN NOYON
	Koning Arnulf, keizer Hendrik I, keizer Otto I en keizer Frederik II bevestigen de Maria kerk van Aken (de hofkerk) in het bezit van haar goederen. Tussen de ongeveer 40 plaatsen, alle in de omgeving van Aken gelegen (wat trouwens voor de hand ligt) worden, telkens in deze volgorde genoemd: “ . Lunica, Niumaga, H o rn a .” . Lunicais Loneux,op 12 km west van Luik. Horna is Hornay, op 14 km zuid oost van Luik. Daartussen past geen Nijmegen wat het Bronnenboek ook moge beweren. Niumaga is Neuville en Condroz, op 12 km zuid oost van Luik, gelegen in de juiste geografische volgorde van de tekst. Het is geheel logisch dat de hofkerk van Aken schenkingen had gekregen in dit oude stamland van de Pepijnen en K arolingers. Het too n t weer eens aan, hoe lichtvaardig het Bronnenboek overal “Nijmegen” leest zonder een nader onderzoek in te stellen.
	Niumaga	Niumaga	51,83-05,87
	Aken	Aken	50,77-06,08
	Horna (Hornay op 14 km zuid-oost van Luik)	Horna (Hornay op 14 km zuid-oost van Luik)
	Loneux (12 km west van Luik)	Loneux (12 km west van Luik)	50,68-05,77
	Lunica	Lunica
	Lunicais	Lunicais
	Niumaga (Neuville-en-Condroz op 12 km zuid-oost van Luik)	Niumaga (Neuville-en-Condroz op 12 km zuid-oost van Luik)	50,53-05,45
	Referentie: Diplomata regum Germaniae ex stirpe Karolinorum MGH, III, p. 31. Periode: 888,930,966,1226
WKI-315b	DE BRONNEN VAN NOYON
	Koning Arnulf, keizer Hendrik I, keizer Otto I en keizer Frederik II bevestigen de Maria kerk van Aken (de hofkerk) in het bezit van haar goederen. Tussen de ongeveer 40 plaatsen, alle in de omgeving van Aken gelegen (wat trouwens voor de hand ligt) worden, telkens in deze volgorde genoemd: “ . Lunica, Niumaga, H o rn a .” . Lunicais Loneux,op 12 km west van Luik. Horna is Hornay, op 14 km zuid oost van Luik. Daartussen past geen Nijmegen wat het Bronnenboek ook moge beweren. Niumaga is Neuville en Condroz, op 12 km zuid oost van Luik, gelegen in de juiste geografische volgorde van de tekst. Het is geheel logisch dat de hofkerk van Aken schenkingen had gekregen in dit oude stamland van de Pepijnen en K arolingers. Het too n t weer eens aan, hoe lichtvaardig het Bronnenboek overal “Nijmegen” leest zonder een nader onderzoek in te stellen.
	Niumaga	Niumaga	51,83-05,87
	Aken	Aken	50,77-06,08
	Horna (Hornay op 14 km zuid-oost van Luik)	Horna (Hornay op 14 km zuid-oost van Luik)
	Loneux (12 km west van Luik)	Loneux (12 km west van Luik)	50,68-05,77
	Lunica	Lunica
	Lunicais	Lunicais
	Niumaga (Neuville-en-Condroz op 12 km zuid-oost van Luik)	Niumaga (Neuville-en-Condroz op 12 km zuid-oost van Luik)	50,53-05,45
	Referentie: Diplomata regum et imperatorum Germaniae MGH, I, p. 23, 323 Periode: 888,930,966,1226
WKI-316	DE BRONNEN VAN NOYON
	Tegen het feest van Allerheiligen kwamen de Noormannen over de Seine en de Oise en bereikten zij Noviomagus (Noyon) om er zich een winterverblijf in te richten.
	Noviomagus (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Referentie: Annales Vedastini Annales Vedastini, MGS, I, p. 526; HdF, VIII, p. 88. Periode: 890
WKI-317	DE BRONNEN VAN NOYON
	De Noormannen, die over de Seine en de Oise opgevaren waren, bereikten Noviomagus (Noyon) om er zich een winterkwartier te maken. Zij die te voet de reis ondernomen hadden, ontmoetten bij Germigny koning Eudes, ma a r wegens de ongeschiktheid van de plaats kon hij hen geen slag toebrengen. De Noormannen echter zetten hun reis voort, en richtten tegenover de stad (Noyon) een versterking op. Hasting met de zijnen zette zich te Argoeuves bij de Somme neer in een versterking. Koning Eudes rangschikte zijn leger langs de oevers van de Oise met de bedoeling hen uit zijn rijk te houden.
	Noviomagus (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Argoeuves	Argoeuves
	Germigny	Germigny
	Referentie: Dehaisne Annales Vedastini, p. 336. Periode: 890
WKI-318	DE BRONNEN VAN NOYON
	Een groot leger. voer de rivier de Oise op en kwam per p aard en per schip naar de stad Noviomus (Noyon); het richtte zich daar aan de oostelijke kant van de stad een sterkte op, door de n a tu u r beschermd, namelijk door water en bos, Kirisiacus (Quierzy) genoemd, met de bedoeling de stad, die maar klein was, te belegeren indien zij haar niet terstond konden nemen. Maar toen zij die omwalling gelegd hadden en toch niets bereikten, integendeel zelf gebrek en honger begonnen te lijden, trokken zij onverrichter zake weg. Bron:
	Noviomus (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Kirisiacus (Quierzy)	Quierzy
	Referentie: Vita S. Bertini HdF, IX, p. 118. Periode: 890
WKI-319	DE BRONNEN VAN NOYON
	N adat de Noormannen de burcht van Laon vernield en de bewoners gedood hadden, kwamen zij op het feest van Allerheiligen over de Oise naar Noviomagus (Noyon). Koning Eudes legde zijn leger op de oever van de Oise, om hen te beletten zijn rijk te vernielen. De Noormannen, die in Noviomo (Noyon) gebleven waren, zetten hun leger in beweging en vernielden het gehele land tot aan de Maas. Zij staken de Schelde over, waar koning Eudes hen schtervolgde. Bij Wallers (bij Valenciennes) kreeg hij hen te pakken, ma a r niet met zoveel succes als hij had gewenst. Bron:
	Laon	Laon	49,57-03,62
	Noviomagus (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Noviomo (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Wallers (bij Valenciennes)	Wallers (bij Valenciennes)	50,07-04,17
	Referentie: Chronicon de Northiannorum gestis HdF, VIII, p. 97 Periode: 890
WKI-320	DE BRONNEN VAN NOYON
	Zij die in Noviomo (Noyon) gebleven waren, zetten hun leger in beweging en verwoestten de gehele streek tot aan de Maas. Vandaar keerden zij over Bracbante (noord oost van Doornik) terug, trokken de Schelde over en wilden langs sluipwegen naar hun versterkingen terugkeren. Koning Eudes achtervolgde hen en greep hen aan bij Wallers (bij Valenciennes), maar slaagde niet volledig, want na hun buit weggeworpen te hebben, ontkwamen zij in de bossen en keerden zo naar hun burchten terug.
	Noviomo (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Bracbante (noord-oost van Doornik)	Bracbante (noord-oost van Doornik)	50,60-03,60
	Wallers (bij Valenciennes)	Wallers (bij Valenciennes)	50,07-04,17
	Referentie: Dehaisnes Annales Vedastini, p. 339. Periode: 890
WKI-321	DE BRONNEN VAN NOYON
	Hasting sloot met de abt Rudolf (van Atrecht) een vals ak koord, dat hij vrij kon gaan waar hij wilde. De genoemde Hasting echter tro k op het feest van St. J a n de Evangelist op tegen de b urcht en het klooster van St. Vaast (van Atrecht). Abt Rudolfus vreesde dat de m enigte Noormannen, die in Noviomo (Noyon) was, met hem zou komen, en meerdere onheilen vrezend, hield hij zijn volk in de stad. Maar toen hij de waarheid kende, betreurde hij dat ze niet waren weggegaan. Door verschillende aanvallen schrok hij de Noormannen af, zodat zij niet meer durfden de stad aan te vallen. Die in Noviomo (Noyon) gebleven waren, zetten hun leger in beweging en beroofden het gehele land tot aan de Maas. Vandaar keerden zij over Bracbante (noord west van Doornik) terug, staken de Schelde over en keerden langs sluipwegen naar hun burchten terug..
	Noviomo (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	klooster van St. Vaast (van Atrecht)	Atrecht	50,28-02,78
	Bracbante (noord-west van Doornik)	Bracbante (noord-west van Doornik)	50,60-03,60
	Referentie: Annales Vedastini HdF, VIII, p. 88; MGS, II, p. 205 Periode: 891
WKI-322	DE BRONNEN VAN NOYON
	Tegen de herfst verlieten de Noormannen Noviomo (Noyon) om zich naar de kuststreken te begeven, waar zij de gehele zomer verbleven. Vandaar trokken zij weer naar de Maas. Toen koning Arnulf dit vernam, snelde hij toe en vervolgde hen over de Schelde en tot bij Atrecht, maar hij kon hen niet te pakken krijgen; vandaar keerde hij naar zijn rijk terug. De N oormannen, die in Noviomo (Noyon) overwinterd hadden, besloten naar Luvanio (niet Leuven, doch Louvignies bij Bavay) te gaan om zich daar een winterverblijf in te richten; zij trokken er in de maand november naar toe, maar uiteindelijk zetten zij zich neer te Argoeuves bij Amiens. Koning Arnulf verzamelde een leger en trok tegen de Noormannen op. Met hulp van G od nam hij hun versterking in, waarbij een groot aantal Noormannen werd gedood; na deze overwinning keerde hij naar zijn vaderland terug. De Noormannen echter, die her en der verspreid waren, zetten zich weer in hun versterking neer. Koning Eudes tro k met zijn leger naar Amiens, maar kon niets tegen hen beginnen. Daarna vielen de N oormannen onverwachts V ermandois binnen, dat door de laksheid van de wachten slecht verdedigd was, en dwongen zij hem te vluchten.
	Noviomo (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Atrecht	Atrecht	50,28-02,78
	Luvanio (niet Leuven, doch Louvignies	Louvignies	50,30-03,80
	Referentie: Annales Vedastini HdF, VIII, p. 88; MGS, I, p. 527. Periode: 891
WKI-322b	DE BRONNEN VAN NOYON
	Tegen de herfst verlieten de Noormannen Noviomo (Noyon) om zich naar de kuststreken te begeven, waar zij de gehele zomer verbleven. Vandaar trokken zij weer naar de Maas. Toen koning Arnulf dit vernam, snelde hij toe en vervolgde hen over de Schelde en tot bij Atrecht, maar hij kon hen niet te pakken krijgen; vandaar keerde hij naar zijn rijk terug. De N oormannen, die in Noviomo (Noyon) overwinterd hadden, besloten naar Luvanio (niet Leuven, doch Louvignies bij Bavay) te gaan om zich daar een winterverblijf in te richten; zij trokken er in de maand november naar toe, maar uiteindelijk zetten zij zich neer te Argoeuves bij Amiens. Koning Arnulf verzamelde een leger en trok tegen de Noormannen op. Met hulp van G od nam hij hun versterking in, waarbij een groot aantal Noormannen werd gedood; na deze overwinning keerde hij naar zijn vaderland terug. De Noormannen echter, die her en der verspreid waren, zetten zich weer in hun versterking neer. Koning Eudes tro k met zijn leger naar Amiens, maar kon niets tegen hen beginnen. Daarna vielen de N oormannen onverwachts V ermandois binnen, dat door de laksheid van de wachten slecht verdedigd was, en dwongen zij hem te vluchten.
	Noviomo (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Atrecht	Atrecht	50,28-02,78
	Luvanio (niet Leuven, doch Louvignies	Louvignies	50,30-03,80
	Referentie: Chronicon de gestis Nortmannorum HdF, VIII, p. 97. Periode: 891
WKI-323	DE BRONNEN VAN NOYON
	Koning Arnulf geeft aan de priester Eginwolf te Pont a Mousson aan de Moezel twee mansi land. Gegeven te Noviomaco (Noyon).
	Noviomaco (Noyon)	Noviomaco (Noyon)	49,58-03,00
	Pont-a-Mousson	Pont-a-Mousson	48,90-06,07
	Referentie: MGH Diplomata regum Germaniae ex stirpe Karolinorum, I, p. 2. Periode: 891, november 1
WKI-324	DE BRONNEN VAN NOYON
	. in het 12ejaar van zijn komst in het rijk kwam hij (een aanvoerder van de Noormannen) van de streken w aar hij verdreven was op een plaats die om de samenstroming van de w ateren aldaar Confluentia (Conflans St. Honorine) wordt genoemd. Hij voer de Oise op en kwam te paard en per schip tot onder de stad Novioma (Noyon), en legde daar aan de oostelijke kant van de stad een versterking aan, d oor de na tu u r met water en bos beschermd, die Chyrisiacus (Quierzy) is genaamd.
	Novioma (Noyon)	Novioma (Noyon)	49,58-03,00
	Chyrisiacus (Quierzy)	Chyrisiacus (Quierzy)
	Confluentia (Conflans-St.-Honorine)	Confluentia (Conflans-St.-Honorine)	48,98-02,10
	Referentie: Miracula S. Bertini HdF, IX, p. 118 Periode: 891
WKI-325	DE BRONNEN VAN NOYON
	De Noormannen, die voor verscheidene jaren uitgetrokken waren en de stad Nantes verbrand hadden, en daar op Paaszaterdag de bisschop met de clerus hadden verrtioord toen die de doo p vont wijdde, hebben ook te vuur en te zwaard verwoest: Angers, Tours, Poitiers, Luik, Tournehem, Tongeren, Keulen, Bonn, Zülpich, Jülich, Neuss, Aken, Minda, Malmédy, Stavelot, Priim en de koninklijke burcht van Nimago (Noyon)..
	Poitiers	Poitiers	46,58-00,33
	Tours	Tours	47,38-00,68
	Angers	Angers	47,47--0,55
	Nimago (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Priim	Prüm	50,22-06,42
	Luik	Luik	50,63-05,57
	Tongeren	Tongeren	50,78-05,47
	Tournehem	Tournehem	50,80-02,05
	Jülich	Jülich	50,93-06,37
	Keulen	Keulen	50,93-06,95
	Neuss	Neuss	51,17-06,70
	Aken	Aken	50,77-06,08
	Bonn	Bonn	50,73-07,10
	Malmédy	Malmédy	50,42-06,03
	Minda	Minda
	Stavelot	Stavelot	50,38-05,93
	Zülpich	Zülpich	50,70-06,65
	Referentie: Gesta Trevirorum MGS, VIII, p. 130 Periode: 891
WKI-326	DE BRONNEN VAN NOYON
	De Noormannen trokken uit Luvanio (Louvignies) weg, en omdat zij bemerkten dat het gehele rijk door een hongersnood werd geplaagd, verlieten zij Francia in de herfst en staken de zee over.
	Luvanio (Louvignies)	Louvignies	50,30-03,80
	Referentie: Annales Vedastini MGS, I, p. 524 Periode: 892
WKI-327	DE BRONNEN VAN NOYON
	Koning Eudes bevestigt de bezittingen van de abdij van St. Médard te Soissons, o.a. te Bitry in het graafschap Noviomensi (Noyon).
	Soissons	Soissons	49,37-03,33
	Noviomensi (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Bitry	Bitry
	Referentie: Odonis regis diplomata HdF, IX, p. 460. Periode: 893
WKI-327b	DE BRONNEN VAN NOYON
	Koning Eudes bevestigt de bezittingen van de abdij van St. Médard te Soissons, o.a. te Bitry in het graafschap Noviomensi (Noyon).
	Soissons	Soissons	49,37-03,33
	Noviomensi (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Bitry	Bitry
	Referentie: De re diplomatica p. 557. Periode: 893
WKI-328	DE BRONNEN VAN NOYON
	Koning Zwentibold doet een schenking aan het klooster van St. Michael bij Verdun. Gegeven te Trosley bij de stad Novioma (Noyon)..
	klooster van St. Michael bij Verdun	Verdun	49,17-05,38
	Trosley (bij de stad Novioma (Noyon))	Trosley (bij de stad Novioma (Noyon))
	Referentie: Diplomata Zwendiboldi HdF, IX, p. 376 Periode: 895
WKI-330	DE BRONNEN VAN NOYON
	Koning Zwentibold geeft aan g raaf Flobert de villa van Grand Rang (30 km zuid oost van Charleroi), bezit van de abdij van Chèvremont (bij Aken), en verkrijgt van hem de kerk, een hof en 60 mansi land, welke goederen hij als schadeloosstelling aan de abdij van Chevrèmont geeft. Deze zijn gelegen in Harawa (Hérasvesnes, Pas de Calais) in het land Battauvi (Béthune).
	Chèvremont (bij Aken)	Chèvremont (bij Aken)	47,63-06,92
	Harawa (Hérasvesnes, Pas-de-Calais)	Harawa (Hérasvesnes, Pas-de-Calais)	50,28-02,13
	villa van Grand-Rang (30 km zuid-oost van Charleroi)	Grand-Rang (30 km zuid-oost van Charleroi)	50,33-04,07
	Battauvi (Béthune)	Battauvi (Béthune)	50,53-02,63
	Aken	Aken	50,77-06,08
	Referentie: Nolden Besitzungen und Einkünfte des Aachener Marienstifte (1981), speciaalnummer van “ Zeitschrift des Aachener Geschichtsvereins”, p. 146. Periode: 897,juli 11
WKI-331	DE BRONNEN VAN NOYON
	In hetzelfdejaar stootte Zwentibold ik weet niet waarom hertog Reinier van zich af, voorheen zijn trouwste en enige raadsman. Deze verenigde zich met g ra a f Odacrus en enige anderen. en nestelde zich op een zekere veilige plaats, die Durfos heette (Fooz, op 5 km zuid van Namen), waar hij zich versterkte. Toen de koning dit vernomen had, verzamelde hij een leger en probeerde versterking te veroveren, maar hierin slaagde hij niet omdat deze zeer sterk was wegens de moerassen en de vele stromen die de Maas ter plaatse maakt. Toen de koning de belegering ophief, zijn de genoemde graven naar Karel (de E envoudige) gegaan en voerden hem met het leger het rijk binnen. Zwentibold begreep eindelijk, ma a r te laat, dat hij omsingeld was en nam met weinigen de vlucht. Karel kwam in rechte lijn naar Aken, en ging vandaar naar Nuimaga (Noyon). Ondertussen was Zwentibold naar bisschop Franco (van Luik) gegaan en nam hem en de zijnen mee over de Maas tot bij Florichingas (zie nota), vanwaar hij met zijn aanhangers en na het vertrouwen herwonnen te hebben, ten strijde trok. Karel keerde van Nuimaga (Noyon) terug en begaf zich naar Priim, waar hij zijn leger tegen Zwentibold samentrok. Maar toen de legers zich van beide zijden naderden, werd geen strijd geleverd. door tussenkomst van gezanten werd de vrede gesloten en werden eden gewisseld. Karel tro k over de Maas naar zijn rijk terug.
	Nuimaga (Noyon)	Nuimaga (Noyon)	49,58-03,00
	Priim	Prüm	50,22-06,42
	Aken	Aken	50,77-06,08
	Durfos (Fooz, op 5 km zuid van Namen)	Durfos (Fooz, op 5 km zuid van Namen)	50,68-05,43
	Referentie: Reginonis Chronicon MGS, I, p. 608. Periode: 898
WKI-331b	DE BRONNEN VAN NOYON
	In hetzelfdejaar stootte Zwentibold ik weet niet waarom hertog Reinier van zich af, voorheen zijn trouwste en enige raadsman. Deze verenigde zich met g ra a f Odacrus en enige anderen. en nestelde zich op een zekere veilige plaats, die Durfos heette (Fooz, op 5 km zuid van Namen), waar hij zich versterkte. Toen de koning dit vernomen had, verzamelde hij een leger en probeerde versterking te veroveren, maar hierin slaagde hij niet omdat deze zeer sterk was wegens de moerassen en de vele stromen die de Maas ter plaatse maakt. Toen de koning de belegering ophief, zijn de genoemde graven naar Karel (de E envoudige) gegaan en voerden hem met het leger het rijk binnen. Zwentibold begreep eindelijk, ma a r te laat, dat hij omsingeld was en nam met weinigen de vlucht. Karel kwam in rechte lijn naar Aken, en ging vandaar naar Nuimaga (Noyon). Ondertussen was Zwentibold naar bisschop Franco (van Luik) gegaan en nam hem en de zijnen mee over de Maas tot bij Florichingas (zie nota), vanwaar hij met zijn aanhangers en na het vertrouwen herwonnen te hebben, ten strijde trok. Karel keerde van Nuimaga (Noyon) terug en begaf zich naar Priim, waar hij zijn leger tegen Zwentibold samentrok. Maar toen de legers zich van beide zijden naderden, werd geen strijd geleverd. door tussenkomst van gezanten werd de vrede gesloten en werden eden gewisseld. Karel tro k over de Maas naar zijn rijk terug.
	Nuimaga (Noyon)	Nuimaga (Noyon)	49,58-03,00
	Priim	Prüm	50,22-06,42
	Aken	Aken	50,77-06,08
	Durfos (Fooz, op 5 km zuid van Namen)	Durfos (Fooz, op 5 km zuid van Namen)	50,68-05,43
	Referentie: Annales Mettenses HdF, VIII, p. 75 Periode: 898
WKI-332	DE BRONNEN VAN NOYON
	Koning Zwentibold herstelt de kerk van St. Petrus te Trier in het bezit van de abdij van St. Servaas te Maastricht, die Reinier Langhals in beslag genomen had, onder andere door bedreiging van de gezanten van de aartsbisschop van Trier. De oorkonde bevat de volgende passage: “ Hij (aartsbisschop Radboud van Trier) heeft ons uiteengezet hoe in de voornoemde abdij de gezanten ontvangen zijn, die de opdracht hadden om in Neumaga (Noyon) in onze tegenwoordigheid te verschijnen. Zij zijn daar bedreigd en met geweld gedwongen, om voor zichzelf en de hen toevertrouwde clerus hun goedkeuring aan de usurpatie te geven, en het fundament van ons gezag met valse redenen te ondergraven” .
	Neumaga (Noyon)	Neumaga (Noyon)	49,58-03,00
	Maastricht	Maastricht	50,85-05,68
	kerk van St. Petrus te Trier	kerk van St. Petrus te Trier
	Referentie: Diplomata Zuendiboldi HdF, IX, p. 378. Periode: 898
WKI-335	DE BRONNEN VAN NOYON
	Karel de Eenvoudige, koning van West Francië bevestigt, op verzoek van bisschop Heidilo het kapittel van Noyon in de bezittingen, de tol in de gehele omtrek van de stad, met de rechtspraak en alles wat daarbij hoort, met uitzondering van dejaarm a rk t die aan de bisschop toebehoort. In de tekst komt voor: “Heidilo bisschop van Vermandois, Noviomagus (Noyon) en doorn ik ” .“ In de gehele omtrek van de stad Noviomagus (Noyon)” . “ de genoemde kerk van Noviomagus (Noyon)” .
	Noviomagus (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Doornik	Doornik	50,60-03,38
	Referentie: Cartulaire du chapitre de Noyon fol. 30. Periode: 901, oktober 31
WKI-335b	DE BRONNEN VAN NOYON
	Karel de Eenvoudige, koning van West Francië bevestigt, op verzoek van bisschop Heidilo het kapittel van Noyon in de bezittingen, de tol in de gehele omtrek van de stad, met de rechtspraak en alles wat daarbij hoort, met uitzondering van dejaarm a rk t die aan de bisschop toebehoort. In de tekst komt voor: “Heidilo bisschop van Vermandois, Noviomagus (Noyon) en doorn ik ” .“ In de gehele omtrek van de stad Noviomagus (Noyon)” . “ de genoemde kerk van Noviomagus (Noyon)” .
	Noviomagus (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Doornik	Doornik	50,60-03,38
	Referentie: Levasseur Annales, fol. 677. Periode: 901, oktober 31
WKI-335c	DE BRONNEN VAN NOYON
	Karel de Eenvoudige, koning van West Francië bevestigt, op verzoek van bisschop Heidilo het kapittel van Noyon in de bezittingen, de tol in de gehele omtrek van de stad, met de rechtspraak en alles wat daarbij hoort, met uitzondering van dejaarm a rk t die aan de bisschop toebehoort. In de tekst komt voor: “Heidilo bisschop van Vermandois, Noviomagus (Noyon) en doorn ik ” .“ In de gehele omtrek van de stad Noviomagus (Noyon)” . “ de genoemde kerk van Noviomagus (Noyon)” .
	Noviomagus (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Doornik	Doornik	50,60-03,38
	Referentie: Diplomata Caroli Simplices HdF, IX, p. 401 Periode: 901, oktober 31
WKI-336	DE BRONNEN VAN NOYON
	Karel de Eenvoudige, koning van West Francië geeft aan de priester Fulrad twee koninklijke hoeven te Cond en Merl in de streek van Mayen (20 km west van Koblenz). Gegeven in het p aleis van Neumaga (Noyon).
	Neumaga (Noyon)	Neumaga (Noyon)	49,58-03,00
	Cond	Cond
	Mayen (20 km west van Koblenz)	Mayen (20 km west van Koblenz)	50,33-07,22
	Merl	Merl
	Referentie: Caroli Simplicis diplomata HdF, IX, p. 516. Periode: 912, april 12
WKI-337	DE BRONNEN VAN NOYON
	Karel de Eenvoudige, koning van West Francië, bevestigt de abdij van St. Cornelis in het bezit van goederen te Sénicourt bij Chauny in het land van Noviomus Noyon).
	Noviomus Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Sénicourt (bij Chauny)	Sénicourt (bij Chauny)
	Referentie: De re diplomatica p. 569. Periode: 917
WKI-338	DE BRONNEN VAN NOYON
	De Noormannen van Rouaan verbraken het verbond, dat zij eertijds gesloten hadden, en o n tvolkten de streken van Beauvais en Amiens. De stad Amiens, die slecht verdedigd was vanwege de overvloed van vluchtelingen, werd in b ran d gezet; dat was ook het geval met Atrecht, dat plotseling overvallen werd. De Noormannen kwamen al rovend tot bij Noviomagus (Noyon), waar zij de benedenstad in brand staken. De bezetting van het kasteel en de bewoners van de benedenstad deden een uitval. Zij verdreven de Noormannen, sloegen er zoveel mogelijk dood en bevrijdden het deel van de benedenstad.
	Beauvais	Beauvais	49,43-02,08
	Rouaan	Rouaan	49,43-01,08
	Noviomagus (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Amiens	Amiens	49,90-02,30
	Atrecht	Atrecht	50,28-02,78
	Referentie: Flodoardi Annales HdF, VIII, p. 183; MGS, III, p. 375 Periode: 925
WKI-339	DE BRONNEN VAN NOYON
	Na de nodige maatregelen genomen te hebben, voor de verdediging van de stad (Laon) b eraadslaagde hij (Lodewijk van Overzee) aan wie hij de bisschopszetel van Noviomus (Noyon) zou geven, daar de titularis Airard overleden was. (na een incident met politieke achtergrond). Gaubert, monnik en abt van Corbie, aan wie de koning het bisdom van Noviomus (Noyon) had verleend, is gekonsakreerd door Artaud, aartsbisschop van Reims.
	Laon	Laon	49,57-03,62
	Noviomus (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Corbie	Corbie	49,92-02,50
	Referentie: Richerius Historiae, uitg. Latouche, I, p. 119. Periode: 932
WKI-339b	DE BRONNEN VAN NOYON
	Na de nodige maatregelen genomen te hebben, voor de verdediging van de stad (Laon) b eraadslaagde hij (Lodewijk van Overzee) aan wie hij de bisschopszetel van Noviomus (Noyon) zou geven, daar de titularis Airard overleden was. (na een incident met politieke achtergrond). Gaubert, monnik en abt van Corbie, aan wie de koning het bisdom van Noviomus (Noyon) had verleend, is gekonsakreerd door Artaud, aartsbisschop van Reims.
	Laon	Laon	49,57-03,62
	Noviomus (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Corbie	Corbie	49,92-02,50
	Referentie: Flodoardi Annales MGS, III, p. 380 Periode: 932
WKI-340	DE BRONNEN VAN NOYON
	Oduiz schenkt aan de abdij van St. Eloi te Noyon goederen te Ecuvilly en te Siécourt in het land van Noviomus (Noyon).
	Noviomus (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Noyon	Noyon	49,58-03,00
	Ecuvilly	Ecuvilly
	Siécourt	Siécourt
	Referentie: De re diplomatica p. 567. Periode: vóór 933
WKI-341	DE BRONNEN VAN NOYON
	Odo de zoon van Herbert van Vermandois, die bezit nam van Ham, roofde en plunderde Soissons en Noviomus (Noyon).
	Soissons	Soissons	49,37-03,33
	Noviomus (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Ham	Ham
	Referentie: Chronicon Flodoardi, HdF, VIII, p. 189; MGS, III, p. 381. Periode: 933
WKI-342	DE BRONNEN VAN NOYON
	Lodewijk van Overzee, koning van West Francië, geeft aan Transmarus, bisschop van Noviomagus (Noyon) verlof om een klooster te stichten van enige kleinere kloosters in de benedenstad van Noviomagus (Noyon)..
	Noviomagus (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Referentie: Ludovici Transmarini diplomata HdF, IX, p. 597 Periode: tussen 936 en 950
WKI-343	DE BRONNEN VAN NOYON
	(Samenvatting.) Otto I, duits koning v an af 936, keizer v an a f 962 tot 973, heeft veel bemoeienis met Frankrijk gehad. Een bloemlezing uit Richerius levert de volgende feiten op: 939, hij valt Frankrijk binnen en dringt d oor tot Verdun en Reims; 942 steunt hij Lodewijk IV van Overzee, doch ook Lotharius, wat hem in feite tot voogd van Frankrijk maakte; 943 spant hij samen met opstandige heren in Frankrijk tegen de koningen; 945 alliantie met Engeland tegen bepaalde heren in Frankrijk; 946 onderneemt hij een veldtocht naar Frankrijk; 947 is hij nauw betrokken bij de zaak tegen Hugo, dan steunt hij Lodewijk weer; 948 zit hij mede de synodes voor die meer politieke dan kerkelijke achtergronden hadden; 949 steunt hij Lodewijk ook militair; 954 steunt hij Lotharius; geeft te Noviomagus (Noyon) verschillende oorkonden uit.
	Verdun	Verdun	49,17-05,38
	Reims	Reims	49,25-04,03
	Noviomagus (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Referentie: Richerius Historiae, uitg. Latouche, passim Periode: 936-973
WKI-344	DE BRONNEN VAN NOYON
	De krijgers van de koning kwamen bij de Renus (Schelde) op een plaats die de naam van Bierzuni (Boursin) draagt, en waren reeds begonnen de Renus Schelde) over te steken, niet wetend dat Hendrik met de genoemde graven nabij was..
	de Renus (Schelde)	Schelde	50,90-02,08
	Bierzuni (Boursin)	Bierzuni (Boursin)
	Referentie: Liudprandi Chronicon MGS, III, p. 321 Periode: 939
WKI-346	DE BRONNEN VAN NOYON
	Transmarus, bisschop van Noyon, geeft een verklaring ten gunste van de abdij van St. Petrus te Gent. Gegeven in de stad Noviomagus (Noyon).
	Noviomagus (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Noyon	Noyon	49,58-03,00
	Gent	Gent	51,05-03,72
	Referentie: Wauters Table chronologique des chartes et diplômes imprimés de l’histoire de la Belgique, I, p. 349. Periode: 942
WKI-347	DE BRONNEN VAN NOYON
	Lodewijk van Overzee, koning van West Francië, bevestigt de schenkingen van Transmarus, bisschop van Noviomagus (Noyon) aan verschillende kloosters..
	Noviomagus (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Referentie: Cartulaire du chapitre de Noyon fol. 34 Periode: 945
WKI-348	DE BRONNEN VAN NOYON
	Een andere synode is gehouden te Ingelenheim. Op het vastgestelde tijdstip verzamelde zich op bevel van paus Agapit onder voorzitterschap van zijn legaat Marinus, een synode in het paleis van Ingelenheim op de oevers van de Renus (hier inderdaad de Rijn), in de basiliek van St. Remigius, apostel van de Franken. Bisschoppen van verschillende streken kwamen er samen overeenkomstig de regels van het kerkelijk recht van: Trier, Reims, Mainz, Keulen, Hamburg, Münster, Toul, Metz, Verdun, Kamerijk, Laon, Worms, Spiers, Wurtzburg, Konstanz, Augsburg, Hildesheim, Halberstadt, Paderborn, Ribe, Tongeren (bedoeld is Luik), Osnabrück, Minden, Balderik van Utrecht, Salzburg, Passau, Eichstadt, Sleswig en Bazel.
	Salzburg	Salzburg	47,50-13,03
	Bazel	Bazel	47,57-07,60
	Augsburg	Augsburg	48,37-10,88
	Eichstadt	Eichstadt	48,63-12,10
	Toul	Toul	48,68-05,90
	Metz	Metz	49,13-06,17
	Verdun	Verdun	49,17-05,38
	Reims	Reims	49,25-04,03
	Laon	Laon	49,57-03,62
	Ingelenheim	Ingelenheim	49,58-03,00
	Worms	Worms	49,64-08,36
	Trier	Trier	49,75-06,63
	Mainz	Mainz	50,00-08,27
	Kamerijk	Kamerijk	50,17-03,23
	Tongeren (bedoeld is Luik)	Tongeren (bedoeld is Luik)	50,78-05,47
	Keulen	Keulen	50,93-06,95
	Balderik van Utrecht	Utrecht	52,08-05,13
	Halberstadt	Halberstadt
	Hamburg	Hamburg	53,55-10,00
	Hildesheim	Hildesheim
	Konstanz	Konstanz	47,67-09,18
	Minden	Minden	52,28-08,92
	Münster	Münster	51,96-07,61
	Osnabrück	Osnabrück
	Paderborn	Paderborn	51,72-08,77
	Passau	Passau
	Ribe	Ribe
	Sleswig	Sleswig
	Spiers	Spiers
	Wurtzburg	Wurtzburg
	Referentie: Richerius Historiae, uitg. Latouche, I, p. 243. Periode: 948
WKI-349	DE BRONNEN VAN NOYON
	Keizer Otto I bevestigt de abdij van Prüm in het bezit van het klooster te Susteren (Ned. Limb.). In de akte is vermeld dat de keizer een rijksdag hield te Niumaga (Noyon), in tegenwoordigheid van de bisschoppen van: Trier, Utrecht, Metz, Paderborn en Luik, en de hertogen Conrad en Heriman.
	Metz	Metz	49,13-06,17
	Niumaga (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Trier	Trier	49,75-06,63
	Prüm	Prüm	50,22-06,42
	Luik	Luik	50,63-05,57
	klooster te Susteren (Ned. Limb.)	Susteren	51,07-05,87
	Utrecht	Utrecht	52,08-05,13
	Paderborn	Paderborn	51,72-08,77
	Referentie: Muller en Bouwman Oorkondenboek van het Sticht Utrecht tot 1301, I, p. 176. Periode: 949, juni 1
WKI-349b	DE BRONNEN VAN NOYON
	Keizer Otto I bevestigt de abdij van Prüm in het bezit van het klooster te Susteren (Ned. Limb.). In de akte is vermeld dat de keizer een rijksdag hield te Niumaga (Noyon), in tegenwoordigheid van de bisschoppen van: Trier, Utrecht, Metz, Paderborn en Luik, en de hertogen Conrad en Heriman.
	Metz	Metz	49,13-06,17
	Niumaga (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Trier	Trier	49,75-06,63
	Prüm	Prüm	50,22-06,42
	Luik	Luik	50,63-05,57
	klooster te Susteren (Ned. Limb.)	Susteren	51,07-05,87
	Utrecht	Utrecht	52,08-05,13
	Paderborn	Paderborn	51,72-08,77
	Referentie: Martène et Durand Amplissima collectio, I, p. 289. Periode: 949, juni 1
WKI-349c	DE BRONNEN VAN NOYON
	Keizer Otto I bevestigt de abdij van Prüm in het bezit van het klooster te Susteren (Ned. Limb.). In de akte is vermeld dat de keizer een rijksdag hield te Niumaga (Noyon), in tegenwoordigheid van de bisschoppen van: Trier, Utrecht, Metz, Paderborn en Luik, en de hertogen Conrad en Heriman.
	Metz	Metz	49,13-06,17
	Niumaga (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Trier	Trier	49,75-06,63
	Prüm	Prüm	50,22-06,42
	Luik	Luik	50,63-05,57
	klooster te Susteren (Ned. Limb.)	Susteren	51,07-05,87
	Utrecht	Utrecht	52,08-05,13
	Paderborn	Paderborn	51,72-08,77
	Referentie: MGH Diplomata regum et imperatorum Germaniae, I, p. 194. Periode: 949, juni 1
WKI-350	DE BRONNEN VAN NOYON
	Koning O tto I geeft aan de kerk van Koblenz goederen in de villae Bechi en Auici, in de pagus Ganapa gelegen.
	Auici	Auici
	de pagus Ganapa	de pagus Ganapa
	Koblenz	Koblenz	50,35-07,60
	villae Bechi	villae Bechi
	Referentie: Stumpf Acta imperii inedita, 1873, p. 598. Periode: 950, november
WKI-350b	DE BRONNEN VAN NOYON
	Koning O tto I geeft aan de kerk van Koblenz goederen in de villae Bechi en Auici, in de pagus Ganapa gelegen.
	Auici	Auici
	de pagus Ganapa	de pagus Ganapa
	Koblenz	Koblenz	50,35-07,60
	villae Bechi	villae Bechi
	Referentie: Sloet o.c. p. 87bis. Periode: 950, november
WKI-351	DE BRONNEN VAN NOYON
	In dezelfde tijd heeft de glorierijke koning Otto (keizer Otto I) in Niumacum (Noyon) een rijksdag bijeengeroepen van de rijksgroten tot herstel van de vrede in de katholieke kerk en tot nut van het gehele rijk. Men had besloten dat de relieken van St. Audomaar (van St. Omaars) daarheen gebracht zouden worden. Maar toen zij (abt en m onniken) na de eerste gunstige reis aan de poort van Thiale (Tilques) gekomen waren, waar zij wilden rusten, werden zij d oor de koster van de kerk bespot, die weigerde voor hen de p o o rt van de kerk te openen. Vandaar gingen zij verder en bereikten zij Niumacum (Noyon). (Een andere tekst voegt er nog aan toe, dat de abdij hiervoor de kerk van Frekena (Ferques bij Desvres) ten geschenke kreeg.
	Niumacum (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	St. Omaars	St. Omaars	50,75-02,25
	Referentie: Vita S. Audomari episcopi AS, september III, p. 414. Periode: tussen 954 en 961
WKI-351b	DE BRONNEN VAN NOYON
	In dezelfde tijd heeft de glorierijke koning Otto (keizer Otto I) in Niumacum (Noyon) een rijksdag bijeengeroepen van de rijksgroten tot herstel van de vrede in de katholieke kerk en tot nut van het gehele rijk. Men had besloten dat de relieken van St. Audomaar (van St. Omaars) daarheen gebracht zouden worden. Maar toen zij (abt en m onniken) na de eerste gunstige reis aan de poort van Thiale (Tilques) gekomen waren, waar zij wilden rusten, werden zij d oor de koster van de kerk bespot, die weigerde voor hen de p o o rt van de kerk te openen. Vandaar gingen zij verder en bereikten zij Niumacum (Noyon). (Een andere tekst voegt er nog aan toe, dat de abdij hiervoor de kerk van Frekena (Ferques bij Desvres) ten geschenke kreeg.
	Niumacum (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	St. Omaars	St. Omaars	50,75-02,25
	Referentie: Gesta abbatum S. Bertini MGS, XIII, p. 630. Periode: tussen 954 en 961
WKI-352	DE BRONNEN VAN NOYON
	Ten tijde van zijn bestuur (nl. van abt Regenoldus) vervoerde hij met instemming en op aandrang van de beroemde g raaf Arnulf, de relieken van de H. Audomarus met de grootste eer en met een groot en zeer devoot escorte van de monniken en kannuniken naar het koninklijk paleis van Neumagus (Noyon), waar toen de roemruchte koning van Oost Francië aangekomen was, tevens met de bedoeling om de landerijen aan de overzijde van de Renus (Schelde) terug te krijgen, die eertijds door de gelovigen aan deze heilige plaats geschonken waren.
	Neumagus (Noyon)	Neumagus (Noyon)	49,58-03,00
	Referentie: Gesta abbatum S. Bertini Sithiensis MGS, XIII, p. 630. Periode: tussen 954 en 961
WKI-353	DE BRONNEN VAN NOYON
	Odelric is tot bisschop gewijd (van Reims) in de basiliek van St. Remigius d oor de bisschoppen van de provincie Reims: Guido van Soissons, Rorgon van Laon, Gubuinus van Chalons, Hadulf van Noviomus (Noyon) en Wicfrid van Verdun.
	Chalons	Chalons	48,95-04,37
	Verdun.	Verdun.	49,17-05,38
	Reims	Reims	49,25-04,03
	Soissons	Soissons	49,37-03,33
	Laon	Laon	49,57-03,62
	Noviomus	Noyon	49,58-03,00
	Referentie: Richerius Historiae, uitg. Latouche, II, p. 26. Periode: 962
WKI-354	DE BRONNEN VAN NOYON
	Keizer Otto I bevestigt het klooster van St. Ghislain in Henegouwen in zijn bezittingen en belooft het zijn bescherming. Gegeven te Noviomagus (Noyon).
	Noviomagus (Noyon).	Noyon	49,58-03,00
	Henegouwen	Henegouwen	50,45-03,93
	Referentie: MGH Diplomata regum et imperatorum Germaniae, I, p. 606 Periode: 965, mei 1
WKI-355	DE BRONNEN VAN NOYON
	Otto (II) werd tot koning uitgeroepen door de Germanen en de Belgae (nl. Lotharingen, V laanderen en Henegouwen). Het koninkrijk Germanië alsmede een deel van Gallië bleef in zijn handen tot aan zijn dood, maar onder omstandigheden die menigmaal verstoord werden. Er vonden immers tussen Otto en Lotharius, koning van de Galliërs, verschrikkelijke'rivaliteiten plaats, en de overwinning bleef onzeker. daar Otto Belgica bezat en Lotharius zich daarvan meester wilde maken, zetten de twee koningen machinaties tegen elkander op, want beiden beweerden dat hun vader het in bezit had gehad, en beiden aarzelden niet om hun recht met een groot leger te verdedigen. Naar waarheid had het land behoord aan Lodewijk van Overzee, de vader van Lotharius, en deze had het vervolgens aan O tto gegeven, de vader van onze Otto. Belgica was derhalve de diepste reden van hun tweedracht.
	Galliërs	Galliërs	48,87-02,33
	Belgae (nl. Lotharingen, Vlaanderen en Henegouwen)	Belgae (nl. Lotharingen, Vlaanderen en Henegouwen)	49,37-03,33
	Germanen	Germanen	50,60-03,38
	Referentie: Richerius Historiae, uitg. Latouche, II, p. 83 Periode: 973
WKI-356	DE BRONNEN VAN NOYON
	Keizer Otto II bevestigt het bisdom Straatsburg in het bezit van de tolvrijheid in het rijk, zoals die door zijn voorgangers was verleend, behalve te Quentovic, Dorestato A udruicq en Clusas.
	Straatsburg	Straatsburg	48,58-07,75
	Quentovic	Quentovic	50,32-01,63
	Dorestato (Audruicq)	Dorestato (Audruicq)	50,88-02,08
	Clusas	Clusas
	Referentie: MGH Diplomata, Ottonis diplomata (1956), p. 89 Periode: 974, april 10
WKI-357	DE BRONNEN VAN NOYON
	(De Fransen vielen Otto aan in het paleis van Aken; hij onsnapte en trok daarna met een groot leger Frankrijk binnen, verwoestte het koninklijk domein van Attigny, nam Reims en Soissons in en verwoestte de residentie van Compiègne. Hij dreef Lotharius voor zich uit over de Seine.) De verzoening van de koningen Lotharius en Otto. Zij ontmoetten elkaar. Na elkaar de hand te hebben gegeven, omhelsden zij zich zonder aarzeling met grote toewijding en zwoeren zij vriendschap. Het deel van Belgica, waarover de twist ging, werd aan Ottotoegewezen.
	Reims	Reims	49,25-04,03
	Soissons	Soissons	49,37-03,33
	Compiègne	Compiègne	49,42-02,83
	Seine	Seine	49,43-00,43
	Attigny	Attigny	49,48-04,58
	Aken	Aken	50,77-06,08
	Referentie: Richerius Historiae, uitg. Latouche, II, p. 100 Periode: 980
WKI-358	DE BRONNEN VAN NOYON
	Koning Lotharius bevestigt de goederen en inkomsten van het klooster St. Eloi te Noyon. In de tekst komt voor: “ Lyndulfus, onze neef, bisschop van Noviomus (Noyon)” . “ Het klooster van St. Eloi in de benedenstad van Noviomus” (Noyon). Bron:
	Noviomus (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Referentie: Lotharii regis diplomata HdF, IX, p. 653. Periode: ca. 982
WKI-359	DE BRONNEN VAN NOYON
	Want de rijksgroten van Frankrijk lieten hem (koning Robert) in de steek, en wendden zich tot Hugo (Capet), die toen het hertogdom van Francië goed bestuurde, de zoon van de grote Hugo, en verhieven hem in Noviocomo (Noyon) (of Noviomo) tot koning.
	Francië	Francië	49,37-03,33
	Noviocomo (Noyon)	Noviocomo (Noyon)	49,58-03,00
	Referentie: Ex' miraculis S. Benedicti HdF, IX, p. 142. Periode: 987
WKI-359b	DE BRONNEN VAN NOYON
	Want de rijksgroten van Frankrijk lieten hem (koning Robert) in de steek, en wendden zich tot Hugo (Capet), die toen het hertogdom van Francië goed bestuurde, de zoon van de grote Hugo, en verhieven hem in Noviocomo (Noyon) (of Noviomo) tot koning.
	Francië	Francië	49,37-03,33
	Noviocomo (Noyon)	Noviocomo (Noyon)	49,58-03,00
	Referentie: Aimonis Floriacensis MGS, IX, p. 375. Periode: 987
WKI-359c	DE BRONNEN VAN NOYON
	Want de rijksgroten van Frankrijk lieten hem (koning Robert) in de steek, en wendden zich tot Hugo (Capet), die toen het hertogdom van Francië goed bestuurde, de zoon van de grote Hugo, en verhieven hem in Noviocomo (Noyon) (of Noviomo) tot koning.
	Francië	Francië	49,37-03,33
	Noviocomo (Noyon)	Noviocomo (Noyon)	49,58-03,00
	Referentie: Chronicon S. Benigni HdF, VIII, p.244 Periode: 987
WKI-360	DE BRONNEN VAN NOYON
	Verheffing van Hugo op de troon. Dit advies werd aangenomen en eenstemmig goedgekeurd. De hertog werd met toestemming van allen op de tro o n verheven en te Noviomi (Noyon) gekroond door de aartsbisschop en de andere bisschoppen, en uitgeroepen tot koning van de Fransen, de Bretonnen, de Normandiërs, de Aquitaniërs, de Gothen, de Spanjaarden en de Gascognards, op de Kalenden van juni.
	Bretonnen	Bretonnen	48,40--4,48
	Noviomi (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Gothen	Gothen	50,05-03,12
	Fransen	Fransen
	Gascognards	Gascognards
	Normandiërs:Aquitaniërs	Normandiërs:Aquitaniërs
	Spanjaarden	Spanjaarden
	Referentie: Richerius Historiae, uitg. Latouche, II, p. 162 Periode: 987
WKI-361	DE BRONNEN VAN NOYON
	Paus Johannes XV bevestigt op verzoek van de bisschop van Noyon en Doornik de goederen en privileges van het bisdom en van het kapittel. In de tekst staat: “ Lyndulphus de bisschop van Noviomus (Noyon), Doornik en Vlaanderen” .
	Noyon	Noyon	49,58-03,00
	Doornik	Doornik	50,60-03,38
	Vlaanderen”	Vlaanderen”	50,78-03,52
	Referentie: Cartulaire du chapitre de Noyon fol. 46. Periode: 988, maart
WKI-361b	DE BRONNEN VAN NOYON
	Paus Johannes XV bevestigt op verzoek van de bisschop van Noyon en Doornik de goederen en privileges van het bisdom en van het kapittel. In de tekst staat: “ Lyndulphus de bisschop van Noviomus (Noyon), Doornik en Vlaanderen” .
	Noyon	Noyon	49,58-03,00
	Doornik	Doornik	50,60-03,38
	Vlaanderen	Vlaanderen	50,78-03,52
	Referentie: Levasseur Annales, p. 733. Periode: 988, maart
WKI-362	DE BRONNEN VAN NOYON
	Keizer Otto III bevestigt het bisdom Kamerijk in de immuniteit en verleent het de tol en de munt van de stad. Gegeven te Novimago (Noyon).
	Novimago (Noyon)	Novimago (Noyon)	49,58-03,00
	Kamerijk	Kamerijk	50,17-03,23
	Referentie: MGH Diplomata regum et imperatorum Germaniae, II, p. 72 Periode: 991, mei 28
WKI-363	DE BRONNEN VAN NOYON
	Keizerin T heophanu vierde met haar zoon O tto III het Paasfeest met keizerlijke glorie in de stad Quedlinburg. Hugo (markgraaf van Toscane) volgde als dienaar de keizerin en haar zoon overal in het rijk waarheen zij voor de bestuurszaken vertrokken, totdat zij in Niumagon (Noyon) aankwamen. daar echter, terwijl zij het gehele rijk als het ware in de boeien van haar gezag hield, bleek de levensloop van keizerin Theophanu voltooid te zijn en, o smart! het is ellendig dit te moeten zeggen, stierf zij een vroegtijdige dood op de 17e van de Kalenden van juli (15 juni). Vandaar werd zij in een rouwstoet door haar zoon de keizer en haar overige getrouwen naar de stad Keulen gebracht (een andere kroniek voegt hieraan toe: waar zij in de kerk van St. Panthaleon begraven is).
	Niumagon (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Quedlinburg	Quedlinburg
	Toscane	Toscane
	Referentie: Annaels Quedlinburgenses MGS, III, p. 68 Periode: 991
WKI-364	DE BRONNEN VAN NOYON
	Ondertussen is vrouwe de keizerin Theophanu te Neomagus (Noyon) tot grote droefheid van het gehele rijk gestorven.
	Neomagus (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Referentie: Vita S. Bernw. ep. Hildesheimeinsis MGS, IV, p. 759 Periode: 991
WKI-365	DE BRONNEN VAN NOYON
	Radboud, bisschop van Noviomensis (Noyon) en Doornik, geeft het a lta a r van Vladslo (B.) aan de abdij van St. Pieter te Gent.
	Noviomensis (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Doornik	Doornik	50,60-03,38
	Gent.	Gent.	51,05-03,72
	Vladslo (B.)	Vladslo (B.)	51,05-02,92
	Referentie: Gysseling en Koch Diplomata Belgica ad annum millesimum scripta, 182 Periode: 994,maart 18
WKI-366	DE BRONNEN VAN NOYON
	Aangezien de koning in goed overleg de veiligheid van die plaats (nl. het klooster van Elten) wilde verzekeren, heeft hij op de rijksdag die te Noviomago (Noyon) was vastgesteld, waarheen velen overal vandaan gekomen waren, bepaald dat over die plaats gehandeld zou worden. Daar was ook Balderik met zijn vrouw aanwezig. Volgens het vonnis van de rijksgroten moest hij, aangezien zijn schuld bewezen was, beloven dat hij zich voorgoed van aanspraken op de kerk zou onthouden. Zo werd door een oorkonde en een privilege de stabiliteit van deze plaats verzekerd.
	Noviomago (Noyon)	Noviomago (Noyon)	49,58-03,00
	Elten	Elten	51,87-06,15
	Referentie: Alpertus Mettensis De diversitate temporum, Van Rij, p. 14 Periode: 996
WKI-367	DE BRONNEN VAN NOYON
	Deze, die de aarde nu de glans van de ogen en het gelaat bedekt, was paus Gregorius, de vijfde van zijn naam. Voorheen heette hij Bruno, een telg uit het koninklijk geslacht der Franken, zoon van Otto en van zijn moeder Judith. Duitser van spraak, werd hij opgevoed te Neomagus (Noyon) en nog jong bezette hij de apostolische stoel.
	Neomagus (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Opschrift op een pausgraf in de Vaticaanse grotten.	Opschrift op een pausgraf in de Vaticaanse grotten.
	Periode: 999
WKI-368	DE BRONNEN VAN NOYON
	Laten we nu de provincie Belgia beschouwen. De rivieren van deze provincie zijn: de Schelde, de Marne en de Maas, die in de Vogezen ontspringt, dat is in het gebied van de Lingonen, en nadat zij een deel van de Renus (Schelde) ontvangen heeft, die Vaculus (Vahalis, Oise) w ordt genoemd, in de volksmond echter Walis heet, vormt zij het Eiland van de Bataven (Béthune), dat in de taal van het volk Battua wordt genoemd. De andere stroom bij de Belgen is de Aisne, die bij de uiterste gebieden van de Remii (Reims) stroomt. Ook het Ardennerwoud, dat het grootste van Gallië is, en dat zich vanaf de oevers van de Renus (Schelde) en de gebieden van de Treveri (Trier) over meer dan 500 mijlen in de lengte uitstrekt. Hiermede is genoeg over de Belgen gezegd.
	Lingonen	Lingonen	47,87-05,33
	Vogezen	Vogezen	48,80-07,29
	Vaculus (Vahalis, Oise)	Vaculus (Vahalis, Oise)	49,00-02,07
	Bataven (Béthune)	Bataven (Béthune)	50,53-02,63
	Renus (Schelde) ontvangen	Renus (Schelde) ontvangen	50,90-02,08
	Schelde	Schelde	50,90-02,08
	Maas	Maas	51,72-04,83
	Marne	Marne
	Walis	Walis
	Referentie: Aimoini de gestis Francorum HdF, III, P- 25 Periode: ca. 1000
WKI-369	DE BRONNEN VAN NOYON
	Vandaar keerde hij (Hendrik II) naar Aken terug, waar hij eerbiedig het feest van M aria Lichtmis (2 februari) vierde. Vandaar begaf hij zich naar Nuimagum (Noyon) en bleef daar verschillende dagen van de Vastentijd, eerst om het rijk van God en zijn gerechtigheid te zoeken, maar ook om de menselijke zwakheid het nodige te verschaffen.
	Nuimagum (Noyon)	Nuimagum (Noyon)	49,58-03,00
	Aken	Aken	50,77-06,08
	Referentie: Thietmari Mers. ep. Chronicon MGS, III, p. 798. Periode: 1003
WKI-370	DE BRONNEN VAN NOYON
	Hij (Hendrik II) keerde van Aken terug en vierde plechtig en met devotie het feest van Maria Lichtmis. vandaar vertrok hij en kwam naar Noviomagus (Noyon). daar bleef hij verschillende dagen van de Vastentijd om aan God te geven wat van God is, en aan de mensen het hunne te verschaffen.
	Noviomagus (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Aken	Aken	50,77-06,08
	Referentie: Adelboldi vita Heinrici imperatoris MGS, IV, p. 689 Periode: 1003
WKI-371	DE BRONNEN VAN NOYON
	St. Popp, ab t van Stavelot, begaf zich naar de Batua (Béthune) in de nabijheid van de rivier de Renus (Schelde), waar hij zaken te behartigen had voor het klooster van St. Vaast te Atrecht (waarvan hij voorheen deel had uitgemaakt). Zie ook tekst 376.
	Atrecht	Atrecht	50,28-02,78
	Batua (Béthune)	Batua (Béthune)	50,53-02,63
	Renus (Schelde)	Renus (Schelde)	50,90-02,08
	Stavelot	Stavelot	50,38-05,93
	Referentie: Vita Popponis abbatis Stabulensis MGS, II, p. 300 Periode: 1004
WKI-372	DE BRONNEN VAN NOYON
	De koning vierde het Kerstfeest te Palathii (Palaiseau, Seine en Oise en niet Pöhlde, wat het Bronnenboek ervan maakt); maar de plechtigheid van Pasen bracht hij gelukkig te Nuvimago (Noyon) door.
	Nuvimago (Noyon)	Nuvimago (Noyon)	49,58-03,00
	Palathii (Palaiseau, Seine en Oise)	Palathii (Palaiseau, Seine en Oise)
	Referentie: Annales Hildesheimenses MGH. in usum scholarum, VIII, p. 29 Periode: 1006
WKI-373	DE BRONNEN VAN NOYON
	.. .de g raaf van Vlaanderen Boudewijn met de Baard nam de vesting Valenciennes van de keizer in beslag. Toen beleende de keizer hem met Valenciennes en voegde daar bovendien het land van Valkara aan toe.
	Valenciennes	Valenciennes	50,35-03,53
	Valkara	Valkara
	Referentie: Ex chronico Sithiensi HdF, X, p. 299. Periode: 1006
WKI-374	DE BRONNEN VAN NOYON
	Van verschillende eilanden in de Oceaan kwamen zeerovers met een grote menigte van schepen aangevaren en joegen met grote snelheid de rivier Meriwido (Merwede) op, en kwamen tot aan de poort van Tyla (Tiel). De volken echter, die rond de oever van de Wal (Waal) woonden.
	Meriwido (Merwede)	Merwede	51,82-04,67
	Tyla (Tiel)	Tyla (Tiel)
	Wal (Waal)	Wal (Waal)
	Referentie: Alpertus Mettensis De diversitate temporum, MGS, IV, p. 704; HdF, X, p. 138 Periode: ca, 1009
WKI-375	DE BRONNEN VAN NOYON
	Nadat enige tijd verstreken was, begaf heer Gerardus (benoemd maar nog niet gewijd bisschop van Kamerijk) zich, nadat hij zijn zaken geregeld en zijn vazallen en geestelijken door een eed aan zich verbonden had, naar de keizer in de villa Novimagum(Noyon), en met andere getrouwen van de keizer nam hij ook g raaf Boudewijn (van Vlaanderen) met zich mee. Hier schonk de keizer hem (nl. aan Gerardus) de villa Walcras. In deze zelfde plaats (“ hoe autem in loco” ) liet hij (de keizer) heer Gerardus in zijn tegenwoordigheid tot priester wijden. Tenslotte kreeg hij (Gerardus) verlof om te vertrekken, echter met de opdracht om hem (de keizer) op het Paasfeest te dienen, terwijl hij Walter (onbekend) met zich moest brengen, en daartoe naar de kerk van Luik te komen.
	Novimagum(Noyon)	Novimagum(Noyon)	49,58-03,00
	Kamerijk	Kamerijk	50,17-03,23
	Vlaanderen	Vlaanderen	50,78-03,52
	Walcras	Walcras
	Referentie: Gesta episcoporum Cameracensium MGS, VII, p. 466. Periode: 1012
WKI-376	DE BRONNEN VAN NOYON
	De man G o d ’s ging op reis naar keizer Hendrik (II). Maar hij moest ook de Batua bezoeken, waar hij enige inkomsten van de abdij van St. Vaast (te A tre ch t)h ad ,d ie hij aan de broeders van zijn klooster (te Stavelot) wilde geven. Keizer Hendrik ontving hem eervol en zond hem even eervol naar de zijnen terug. Hij keerde langs dezelfde weg waar hij gekomen was, naar Atrecht terug, en vertelde aan abt Richard (van St. Vaast) hoe vriendelijk hij door de keizer ontvangen was.
	Atrecht	Atrecht	50,28-02,78
	Batua	Batua	50,53-02,63
	Stavelot	Stavelot	50,38-05,93
	Referentie: Vita S. Popponis abbatis AS, Jan. III, p. 256. MGS, XI, p. 300. Periode: tussen 1014 en 1024
WKI-377	DE BRONNEN VAN NOYON
	Keizer Hendrik II bevestigt het klooster van St. Vanne bij Verdun in zijn bezittingen, en verleent het de helft van de tol en van de munt te Mouzon (Fr. Ardennes). Gegeven te Noviomago (Noyon).
	Verdun	Verdun	49,17-05,38
	Noviomago (Noyon)	Noviomago (Noyon)	49,58-03,00
	Mouzon	Mouzon	49,60-05,08
	Referentie: MGH Diplomata regum et imperatorum Germaniae, III, p. 340 Periode: 1015
WKI-378	DE BRONNEN VAN NOYON
	Heribert, aartsbisschop van Keulen, geeft aan het klooster van Deutz de kerk van Zetten, gelegen in de pagus die in de volksmond Betua wordt genoemd.
	Betua	Betua	50,53-02,63
	Keulen	Keulen	50,93-06,95
	Deutz	Deutz	50,93-06,98
	Zetten	Zetten	51,93-05,72
	Referentie: Lacomblet Urkundenbuch des Niederrheins, I, p. 91. Periode: 1015
WKI-379	DE BRONNEN VAN NOYON
	Keizer Hendrik II bevestigt het kapittel van St. Audomarus en het klooster van St. Bertijns te St. Omaars in hun bezittingen te (zegt het Bronnenboek): Deventer, Huissen, Frechen, Golzheim, Herbach, Nedercassel, Gelsdorf en Bruttig, en verleent de door hen uitgezonden lieden tolvrijdom in het rijk. Gegeven te Noviomago (Noyon).
	Noviomago (Noyon)	Noviomago (Noyon)	49,58-03,00
	St. Omaars	St. Omaars	50,75-02,25
	Deventer	Deventer	52,25-06,20
	Bruttig	Bruttig
	Frechen, Golzheim	Frechen, Golzheim	50,92-06,82
	Gelsdorf	Gelsdorf
	Herbach	Herbach	49,32-01,78
	Huissen	Huissen
	Nedercassel	Nedercassel
	Referentie: MGH Diplomata regum et imperatorum Germaniae, III, p. 339. Periode: 1015, november 28
WKI-379b	DE BRONNEN VAN NOYON
	Keizer Hendrik II bevestigt het kapittel van St. Audomarus en het klooster van St. Bertijns te St. Omaars in hun bezittingen te (zegt het Bronnenboek): Deventer, Huissen, Frechen, Golzheim, Herbach, Nedercassel, Gelsdorf en Bruttig, en verleent de door hen uitgezonden lieden tolvrijdom in het rijk. Gegeven te Noviomago (Noyon).
	Noviomago (Noyon)	Noviomago (Noyon)	49,58-03,00
	St. Omaars	St. Omaars	50,75-02,25
	Deventer	Deventer	52,25-06,20
	Bruttig	Bruttig
	Frechen, Golzheim	Frechen, Golzheim	50,92-06,82
	Gelsdorf	Gelsdorf
	Haigneré, Chartes de St. Bertin, passim.	Haigneré, Chartes de St. Bertin, passim.
	Herbach	Herbach	49,32-01,78
	Huissen	Huissen
	Nedercassel	Nedercassel
	Referentie: Haigneré Chartes de St. Bertin, passim. Periode: 1015, november 28
WKI-380	DE BRONNEN VAN NOYON
	Robert, koning van Frankrijk, bevestigt een schenking door bisschop Harduinus gedaan aan de kerk van Noyon. In de tekst staat: “Harduinus, bisschop van Noviomagus (Noyon) en doornik de kerk van Ste Maria in Noviomagus (Noyon).
	NoyonNoviomagus (Noyon).	NoyonNoviomagus (Noyon).	49,58-03,00
	Referentie: Cartulaire de l’église de Noyon fol. 30. Periode: 1016
WKI-380b	DE BRONNEN VAN NOYON
	Robert, koning van Frankrijk, bevestigt een schenking door bisschop Harduinus gedaan aan de kerk van Noyon. In de tekst staat: “Harduinus, bisschop van Noviomagus (Noyon) en doornik de kerk van Ste Maria in Noviomagus (Noyon).
	Noyon	Noyon	49,58-03,00
	Doornik	Doornik	50,60-03,38
	Referentie: Roberti regis diplomata. HdF X, p. 599. Periode: 1016
WKI-381	DE BRONNEN VAN NOYON
	Keizer Hendrik vierde het Kerstfeest in F ran k fo rt, het heilig Kerstfeest in Niumagun (Noyon).
	Niumagun (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Frankfort	Frankfort	50,12-08,68
	Referentie: Annales Quedlinburgenses MGS, III, p. 84. Periode: 1018
WKI-382	DE BRONNEN VAN NOYON
	Keizer Hendrik II schenkt bezittingen aan de bisschoppelijke kerk van Paderborn. Gegeven te “Tritile Noviomago” (Noyon).
	Noviomago	Noviomago
	Paderborn	Paderborn	51,72-08,77
	Referentie: MGH Diplomata regum et imperatorum Germaniae, III, p. 385. Periode: 1018, april 12
WKI-383	DE BRONNEN VAN NOYON
	De keizer ging na een lang verblijf uit Niumagun (Noyon) weg en vierde de plechtige dagen voor ’s Heren Hemelvaart te Aken.
	Niumagun (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Aken	Aken	50,77-06,08
	Referentie: Thietmari Mers. ep. chronicon MGS, III, p. 866. Periode: 1018
WKI-384	DE BRONNEN VAN NOYON
	Er was een zekere plaats, d oor bossen en moerassen omgeven, die door de inwoners Meraveda (Merwede) wordt genoemd, namelijk daar waar de Maas en de Waal, die uit de Rijn stroomt, samenkomen. Voorheen woonde er niemand dan jagers en vissers. Het werd door de bisschoppen van Trier en Keulen en enige abten gezamenlijk bezeten, die er de visvangst en d e ja c h t lieten uitoefenen.
	Trier	Trier	49,75-06,63
	Keulen	Keulen	50,93-06,95
	Maas	Maas	51,72-04,83
	Meraveda (Merwede)	Merwede	51,82-04,67
	Rijn	Rijn
	Waal	Waal
	Referentie: Chronicon Cameracense HdF, X, p. 100. MGS, VII p. 471. Periode: 1018
WKI-385	DE BRONNEN VAN NOYON
	Maar het is heel anders gelopen. Want op een te Noviomago (Noyon) belegde rijksdag, waar velen heen gekomen waren, heeft de keizer bevolen Munna te verwoesten, opdat vanuit die streek geen schade of plundering meer zou komen. Hij zond aartsbisschop Heribert (van Keulen) en Gerard van de Moezel en vele anderen uit om de verwoesting te gaan doen. Zij hebben alle gebouwen met de grond gelijk gemaakt en verbrand en iedereen de hoop ontnomen daar ooit nog een nederzetting te bouwen.
	Noviomago (Noyon)	Noviomago (Noyon)	49,58-03,00
	Keulen:Moezel	Keulen:Moezel	50,93-06,95
	Munna	Munna
	Referentie: Alpertus Mettensis De diversitate temporum, MGS, IV, p. 717 Periode: 1018
WKI-386	DE BRONNEN VAN NOYON
	Een deel van de Friezen had zijn woonplaatsen verlaten en in het bos Meriwido (Merwede) woningen gebouwd en zich gevestigd. Zij namen rovers bij zich op en berokkenden veel schade aan de handelaars. De rovers, die zij daarna aan zich onderwierpen, kregen ieder voor zich een stuk nieuwland aangewezen, dat zij in kuituur moesten brengen en verbouwen, en zo verschaften zij zich levensmiddelen. Daarom richtten de handelaars van Tiel, die overigens zelf, in vergelijking met anderen, gemakkelijk ertoe komen om twisten uit te lokken, zich tot de koning met het verzoek dat hij hen, voor zijn eigen bestwil, tegen deze beledigingen zou beschermen. Indien hij dit niet deed, zeiden zij, zouden ze om te handelen niet naar het eiland kunnen gaan, en konden de Engelsen evenmin naar hen toe komen, en zouden ze zich zelfs de noodzakelijke levensbehoeften niet meer kunnen verschaffen. De keizer, die de wegen van de handelaars open wilde houden, gaf bisschop Adelbold en hertog Godfried (van Lotharingen) opdracht om naar de Friezen te gaan, hen van deze plaats, die zij onrechtmatig ingenomen hadden, te verdrijven en de rovers te verwijderen. Na deze bevelen ontvangen te hebben, brachten zij een groot leger bijeen van voortreffelijke mannen, vooral in de krijgsdienst geoefend, die echter heel hun leven als ruiters gediend hadden maar op een schip niets konden beginnen. Toen zij zich verzameld hadden, scheepten zij het hele leger in en begaven zich naar de plaats w aar zij vernomen hadden dat de Friezen zich met hun gedwongen troepen (de rovers) ophielden. Maar zij, die het bos bezet hadden, verlieten hun huizen toen zij door verkenners de komst van het leger vernomen hadden en zij trokken zich door de vlucht terug tussen hen, voor wie de rovers een kleine versterking hadden gebouwd.
	Lotharingen	Lotharingen	49,13-06,17
	Engelsen	Engelsen	51,13-01,30
	Friezen	Friezen	53,20-05,78
	Meriwido (Merwede)	Merwede	51,82-04,67
	Tiel	Tiel
	Referentie: Alpertus Mettensis De diversitate temporum, MGS, IV, p. 718. Periode: 1018
WKI-386b	DE BRONNEN VAN NOYON
	Een deel van de Friezen had zijn woonplaatsen verlaten en in het bos Meriwido (Merwede) woningen gebouwd en zich gevestigd. Zij namen rovers bij zich op en berokkenden veel schade aan de handelaars. De rovers, die zij daarna aan zich onderwierpen, kregen ieder voor zich een stuk nieuwland aangewezen, dat zij in kuituur moesten brengen en verbouwen, en zo verschaften zij zich levensmiddelen. Daarom richtten de handelaars van Tiel, die overigens zelf, in vergelijking met anderen, gemakkelijk ertoe komen om twisten uit te lokken, zich tot de koning met het verzoek dat hij hen, voor zijn eigen bestwil, tegen deze beledigingen zou beschermen. Indien hij dit niet deed, zeiden zij, zouden ze om te handelen niet naar het eiland kunnen gaan, en konden de Engelsen evenmin naar hen toe komen, en zouden ze zich zelfs de noodzakelijke levensbehoeften niet meer kunnen verschaffen. De keizer, die de wegen van de handelaars open wilde houden, gaf bisschop Adelbold en hertog Godfried (van Lotharingen) opdracht om naar de Friezen te gaan, hen van deze plaats, die zij onrechtmatig ingenomen hadden, te verdrijven en de rovers te verwijderen. Na deze bevelen ontvangen te hebben, brachten zij een groot leger bijeen van voortreffelijke mannen, vooral in de krijgsdienst geoefend, die echter heel hun leven als ruiters gediend hadden maar op een schip niets konden beginnen. Toen zij zich verzameld hadden, scheepten zij het hele leger in en begaven zich naar de plaats w aar zij vernomen hadden dat de Friezen zich met hun gedwongen troepen (de rovers) ophielden. Maar zij, die het bos bezet hadden, verlieten hun huizen toen zij door verkenners de komst van het leger vernomen hadden en zij trokken zich door de vlucht terug tussen hen, voor wie de rovers een kleine versterking hadden gebouwd.
	Lotharingen	Lotharingen	49,13-06,17
	Engelsen	Engelsen	51,13-01,30
	Friezen	Friezen	53,20-05,78
	Meriwido (Merwede)	Merwede	51,82-04,67
	Tiel	Tiel
	Referentie: HdF X, p. 139. Periode: 1018
WKI-388	DE BRONNEN VAN NOYON
	In de maand maart. werd een grote synode gehouden in Niumagon (Noyon) waar O tto, een der rijksgroten van Francië en zijn vrouw Irmingard, die wegens bloedverwantschap ontwettig samenleefden, wegens voortgezette ongehoorzaamheid geëxcommuniceerd werden. De medeschuldigen werden door hun bisschoppen ter verantwoording geroepen. De keizer vierde in de genoemde plaats Palmzondag en het Paasfeest.
	Niumagon (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Referentie: Thietmari Chronicon MGS, III, p. 869; HdF, X, p. 137. Periode: 1018
WKI-388b	DE BRONNEN VAN NOYON
	In de maand maart. werd een grote synode gehouden in Niumagon (Noyon) waar O tto, een der rijksgroten van Francië en zijn vrouw Irmingard, die wegens bloedverwantschap ontwettig samenleefden, wegens voortgezette ongehoorzaamheid geëxcommuniceerd werden. De medeschuldigen werden door hun bisschoppen ter verantwoording geroepen. De keizer vierde in de genoemde plaats Palmzondag en het Paasfeest.
	Niumagon (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Referentie: Annalista Saxo MGS, VI, p. 673. Periode: 1018
WKI-389	DE BRONNEN VAN NOYON
	Het Bronnenboek geeft deze tekst: “Na de installatie (van aartsbisschop Peregrinus van Keulen) begaf de keizer zich naar Nijmegen.” De volle tekst luidt: Nadat Heribertus, de eerbiedwaardige bisschop van Keulen overleden was, is Peregrinus gewijd. in tegenwoordigheid van de keizer en veel bisschoppen, waaronder ook heer Gerardus (bisschop van Kamerijk). Na de wijding vertrok de keizer naar Noviomagus (Noyon). Toen alles gereed gemaakt was en hij (de keizer) aan de reis begon, nam hij bisschop Gerardus met zich mee tot aan M onasteria Sanctas, waar hij hem eervol overlaadde met vele en kostbare geschenken, in goud, in gewaden, onder andere een kostbare vaas, en gaf hij hem met liefde en welwillendheid verlof om naar huis te gaan.
	Kamerijk	Kamerijk	50,17-03,23
	Keulen	Keulen	50,93-06,95
	Nijmegen	Nijmegen	51,83-05,87
	Referentie: Gesta episcoporum Cameracensium MGS, VII, p. 470 Periode: 1021
WKI-390	DE BRONNEN VAN NOYON
	Harduinus, bisschop van Noyon, geeft een oorkonde uit over de stichting van een a ltaar in de kerk van Nesle. In de akte staat: “Harduinus, bisschop van Noviomense (Noyon). Gegeven in het paleis van Verberie.
	Noviomense (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Nesle	Nesle
	paleis van Verberie	Verberie
	Referentie: Cartulaire de l’église de Noyon fol. 34 Periode: 1021
WKI-391	DE BRONNEN VAN NOYON
	Vandaar (van Mainz) kwamen de koning en de hem vergezellende koningin te Neomagum (Noyon), waar zij enige tijd verbleven; daarna bereisden zij de plaatsen in het westen en bereikten tenslotte het vermaarde Frethenna.
	Neomagum (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Frethenna	Frethenna	50,92-01,82
	Referentie: Annales Quedlinburgenses MGS, III, p. 90 Periode: 1024
WKI-392	DE BRONNEN VAN NOYON
	Eindelijk kwamen de vorsten van de Saksen (Duitsland) te Mainz bijeen, en kozen Koenraad (II) tot koning. Hertog Gothilo, de vorst van de Lotharingers, wilde daartegen ingaan. Hij sprak de bisschoppen van Keulen, Noviomagus (Noyon), Verdun, Utrecht en Luik aan, en hij nam van ieder afzonderlijk de eed aan, dat zij zonder zijn verlof hem (Koenraad) niet hun hulde zouden betuigen (manus se ei daturos = als koning erkennen) noch naar hem toe zouden gaan.
	Verdun	Verdun	49,17-05,38
	Noviomagus (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Mainz	Mainz	50,00-08,27
	Luik	Luik	50,63-05,57
	Keulen	Keulen	50,93-06,95
	Utrecht	Utrecht	52,08-05,13
	Referentie: Gesta episcoporum Cameracensium MGS, VII, p. 485. Periode: 1024
WKI-393	DE BRONNEN VAN NOYON
	Over de goederen van koning Koenraad II van de domeinen onder zijn recht te Gannita (Genech).
	Gannita (Genech)	Gannita (Genech)	50,53-03,22
	Referentie: Chronicon Laureshamense MGS, XXI, p. 406. Periode: 1024
WKI-394	DE BRONNEN VAN NOYON
	Hertog Gothilo, de bisschoppen van Keulen, Noviomagus (Noyon), Verdun, Utrecht en Luik, hertog Diederik en Reinier graaf van Henegouwen hadden zich tegen de wijding van K oenraad (tot koning) gekeerd en een eed gezworen hem geen hulde te betuigen noch naar hem toe te gaan, daar zij niet wilden dat hij over hen zou regeren. De genoemde hertogen en bisschoppen waren echter naanderhalfjaar tot de vrede geneigd. De heer bisschop (van Kamerijk) ging met hen naar het paleis van Aken, en hij gaf zich vertrouwvol aan de koning over.
	Verdun	Verdun	49,17-05,38
	Noviomagus (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Luik	Luik	50,63-05,57
	Keulen	Keulen	50,93-06,95
	Aken	Aken	50,77-06,08
	Utrecht	Utrecht	52,08-05,13
	Referentie: Chronicon S. Andrae MGS VII, p. 530. Periode: 1026
WKI-395	DE BRONNEN VAN NOYON
	In de stad Noviomus (Noyon) stond bij het paleis van de bisschop een geweldige toren, waarvan de kastelein, die op de burgers gebeten was, hen alsmede de clerus en zelfs de bisschop met afpersingen plaagde. daar zij niets bereikten bij de koning, wiens hulp zij ingeroepen hadden, besloten zij op advies van bisschop Harduinus die toren te vernielen en de kastelein uit de stad te verdrijven. Maar de koning was hevig verontwaardigd; hij verplichtte Harduinus zijn zetel te verlaten en joeg hem in ballingschap. De bisschop vluchtte naar Vlaanderen naar g raaf Boudewijn en diens zoon, neef van de koning, om door hun tussenkomst met de koning verzoend te worden. Zij wisten de vrede te bewerken tussen de koning en de bisschop. Uit dank voor deze zaak schonk Harduinus aan de g ra a f van Vlaanderen twaalf altaren (kerken) in Vlaanderen, namelijk: Kortrijk, Oudenaarde, Komen en negen andere, op voorwaarde echter dat Godfried (met de baard), diens zoon en de zoon uit de zoon ze in bezit mochten houden, maar dat zij daarna aan de kerk (het bisdom) moesten terugkeren.
	Noviomus (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Kortrijk	Kortrijk	50,83-03,27
	Komen	Komen
	Oudenaarde	Oudenaarde	50,85-03,60
	Referentie: Gallia Christiana IX, p. 995 Periode: 1027
WKI-396	DE BRONNEN VAN NOYON
	In die tijd bezat koning Robert (van Frankrijk) een toren te Noviomi (Noyon), gelegen binnen het gebied van de kerk van de H. Maagd Maria naast het h of van de bisschop, wat veel onheilen teweeg bracht aan het volk van de stad. de bisschop, de geestelijkheid en het volk waren hierover zeer bedroefd en probeerden zich daartegen teweer te stellen. de dienaren van de bisschop staken hem van alle kanten in brand, vernielden alle gebouwen, stelden werktuigen op voor de afbraak, en maakten de hoge toren met de grond gelijk, van de hoogste tot de laagste steen, en gingen toen naar huis.
	Noviomi (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Referentie: Narratio restaurationis abbatiae S. Martini HdF, X, p. 236. Periode: 1027
WKI-397	DE BRONNEN VAN NOYON
	De bisschoppen van Laon, Châlons sur Marne, Kamerijk, Beauvais, Senlis, Amiens en Terwaan, en de clerus en het volk van Noviomagus (Noyon) en Doornik kiezen Hugo tot bisschop van Noyon.
	Senlis	Senlis	48,20-03,28
	Châlons-sur-Marne	Châlons-sur-Marne	48,95-04,37
	Beauvais	Beauvais	49,43-02,08
	Laon	Laon	49,57-03,62
	Noviomagus (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Amiens	Amiens	49,90-02,30
	Kamerijk	Kamerijk	50,17-03,23
	Doornik	Doornik	50,60-03,38
	Terwaan	Terwaan	50,63-02,25
	Referentie: Gallia Christiana X, p. 362. Periode: 1030
WKI-398	DE BRONNEN VAN NOYON
	Keizer Koenraad viert het Kerstfeest te Paderborn, het Paasfeest te Nuvimago (Noyon).
	Nuvimago (Noyon)	Nuvimago (Noyon)	49,58-03,00
	Paderborn	Paderborn	51,72-08,77
	Referentie: Annales Hildesheimenses MGS, III, p. 98 Periode: 1031
WKI-399	DE BRONNEN VAN NOYON
	Toen kwam de hertog (van Normandië) met al zijn aan h an g en de koning Henri (van Frankrijk) en zij namen Senlis, Beauvais, Amiens, Compiègne, Reims, Laon, Noyon, Atrecht, de gehele Vermandois en Sens. en hiervoor gaf koning Henri aan hertog Robert (van Normandië) Ponthieu, Chaumont en de franse Vexin (omgeving van Rouaan), waarover de Fransen zeer misnoegd waren.
	Senlis	Senlis	48,20-03,28
	Sens	Sens	48,20-03,28
	Reims	Reims	49,25-04,03
	Chaumont	Chaumont	49,27-01,88
	Compiègne	Compiègne	49,42-02,83
	Beauvais	Beauvais	49,43-02,08
	Vexin (omgeving van Rouaan)	Vexin (omgeving van Rouaan)	49,48-05,52
	Laon	Laon	49,57-03,62
	Noyon	Noyon	49,58-03,00
	Amiens	Amiens	49,90-02,30
	Atrecht	Atrecht	50,28-02,78
	Ponthieu	Ponthieu	50,17-01,92
	Vermandois	Vermandois
	Referentie: Chronique de Normandie HdF, XI, p. 324. Periode: 1031
WKI-400	DE BRONNEN VAN NOYON
	De keizer. schonk hem (Meinwerc) wegens zijn diensten in Noviomagus (Noyon) een bezit te Mersvelde. op verzoek van keizerin Gisla en haar geliefde zoon koning Hendrik.
	Noviomagus (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Mersvelde	Mersvelde
	Referentie: Vita Meinwerci episcopi MGS, XI, P- 158. Periode: 1033
WKI-401	DE BRONNEN VAN NOYON
	De keizer bracht Kerstmis door te Paderborn, Pasen te Neumago (Noyon).
	Neumago (Noyon)	Neumago (Noyon)	49,58-03,00
	Paderborn	Paderborn	51,72-08,77
	Referentie: Annales Hildesheimenses MGS, III, p. 99. Periode: 1033
WKI-402	DE BRONNEN VAN NOYON
	Koning Hendrik, de zoon van de keizer, huwde met Cunigunda, dochter van Cnut, koning van de Angelsaksen, en vierde te Niumago (Noyon) de bruiloft.
	Niumago (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Referentie: Annales Altahenses MGS, XX, p. 792. Periode: 1036
WKI-403	DE BRONNEN VAN NOYON
	Koning Hendrik, de zoon van de keizer, huwde met Cunihildis, dochter van Cnut koning van de Dani en de Engelsen; de koninklijke bruiloft was te Noviomagus (Noyon).
	Noviomagus (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Referentie: Herimanni Aug. chronicon MGS, V, p. 122; HdF, XI, p. 18 Periode: 1036
WKI-404	DE BRONNEN VAN NOYON
	De keizer bracht het feest van ’s Heren Hemelvaart te Paderborn door; Pinksteren en het feest van St. Jan te Niumago (Noyon). daar kwam naar koning Hendrik, de zoon van de keizer, de koningin Cunihild, die er op de feestdag van de Apostelen (Petrus en Paulus, 29 juni) de koningskroon ontving en bij haar wijding Cunigund is genoemd.
	Niumago (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Paderborn	Paderborn	51,72-08,77
	Referentie: Annales Hildesheimenses MGS, III, p. 100. Periode: 1036
WKI-404b	DE BRONNEN VAN NOYON
	De keizer bracht het feest van ’s Heren Hemelvaart te Paderborn door; Pinksteren en het feest van St. Jan te Niumago (Noyon). daar kwam naar koning Hendrik, de zoon van de keizer, de koningin Cunihild, die er op de feestdag van de Apostelen (Petrus en Paulus, 29 juni) de koningskroon ontving en bij haar wijding Cunigund is genoemd.
	Niumago (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Paderborn	Paderborn	51,72-08,77
	Referentie: Annalista Saxo MGS, V, p. 180. Periode: 1036
WKI-405	DE BRONNEN VAN NOYON
	(Uit een brief van Immo aan bisschop Azecho van Worms). de bisschop van Metz is met gunsten overladen van het hof weggegaan; de aartsbisschop van C. (Keulen?) en de bisschop van L. (Luik?), de abt van E. (Echternach?) en de abt van Prüm blijven tesamen met onze keizerin tot 10 augustus, de dag dat zij besloten heeft van Noviomagus (Noyon) naar Saksen te gaan. Wanneer ik meer weet, zal ik meer berichten. Het ga u goed, dierbare vader.
	Metz	Metz	49,13-06,17
	Noviomagus (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Worms	Worms	49,64-08,36
	Prüm	Prüm	50,22-06,42
	Referentie: Buist Briefsammlung, p. 5. Periode: 1036
WKI-406	DE BRONNEN VAN NOYON
	De duitse keizer Koenraad II bevestigt het klooster Blandigni te Gent (B.) in het bezit van verschillende goederen en privileges. Gegeven te Noviomagus (Noyon).
	Noviomagus (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	klooster Blandigni te Gent (B.)	Gent	51,05-03,72
	Referentie: MGH Diplomata regum et imperatorum Germaniae, IV, p. 230. Periode: 1036, juli 4
WKI-406b	DE BRONNEN VAN NOYON
	De duitse keizer Koenraad II bevestigt het klooster Blandigni te Gent (B.) in het bezit van verschillende goederen en privileges. Gegeven te Noviomagus (Noyon).
	Noviomagus (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	klooster Blandigni te Gent (B.)	Gent	51,05-03,72
	Referentie: Sanderus Flandria illustrate, I, p. 268 Periode: 1036, juli 4
WKI-407	DE BRONNEN VAN NOYON
	(Gozelo hertog van Lotharingen had onrechtmatig goederen in bezit genomen van het klooster van St. Medardus te Soissons. De abt had zich hierover beklaagd bij de koning van Frankrijk, en toen deze geen beslissing wist te verkrijgen, deed hij een beroep op keizer Koenraad II. De tekst vervolgt dan): door een keizerlijk bevel werd de hertog verplicht om naar het hof te Noviomagus Noyon te komen. (De hertog begaf zich tegen Pasen op weg en passeerde op zijn tocht Maastricht).
	klooster van St. Medardus te Soissons	Soissons	49,37-03,33
	Noviomagus (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Maastricht	Maastricht	50,85-05,68
	Referentie: Ex Miraculis S. Sebastinani. HdF XI, p. 456 Periode: 1037
WKI-408	DE BRONNEN VAN NOYON
	De keizer vierde Maria Lichtmis te Alstedt. Na een langdurige reis in het oosten van Saksen en nadat de zaken daar bevredigend geregeld waren, begaf hij zich naar Nuvimagon (Noyon) en verbleef daar de Vastentijd, met Pasen en ’s Heren Hemelvaart, door jicht geplaagd. Vandaar kwam hij naar Traiectum (Maastricht) om er Pinksteren te vieren. Maar tegen zes uur van de volgende dag. toen hij aan tafel ging zitten om te eten, is hij door een plotselinge flauwte over vallen, en terwijl de absolutie nauwelijks uitgesproken was, gaf hij de geest.
	Nuvimagon (Noyon)	Nuvimagon (Noyon)	49,58-03,00
	Traiectum (Maastricht)	Maastricht	50,85-05,68
	Alstedt	Alstedt
	Referentie: Annales Hildesheimenses MGS, III, p. 102. Periode: 1039
WKI-408b	DE BRONNEN VAN NOYON
	De keizer vierde Maria Lichtmis te Alstedt. Na een langdurige reis in het oosten van Saksen en nadat de zaken daar bevredigend geregeld waren, begaf hij zich naar Nuvimagon (Noyon) en verbleef daar de Vastentijd, met Pasen en ’s Heren Hemelvaart, door jicht geplaagd. Vandaar kwam hij naar Traiectum (Maastricht) om er Pinksteren te vieren. Maar tegen zes uur van de volgende dag. toen hij aan tafel ging zitten om te eten, is hij door een plotselinge flauwte over vallen, en terwijl de absolutie nauwelijks uitgesproken was, gaf hij de geest.
	Nuvimagon (Noyon)	Nuvimagon (Noyon)	49,58-03,00
	Traiectum (Maastricht)	Maastricht	50,85-05,68
	Alstedt	Alstedt
	Referentie: Annalisata Saxo MGS, VI, p. 602. Periode: 1039
WKI-409	DE BRONNEN VAN NOYON
	De koning vierde ’s Heren Hemelvaart te Niumagon (Noyon), Pinksteren echter te Luik.
	Niumagon (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Luik	Luik	50,63-05,57
	Referentie: Annalisata Saxo MGS, VI, p. 684 Periode: 1040
WKI-410	DE BRONNEN VAN NOYON
	De keizer vierde het paasfeest te Noviomagus (Noyon); daar bleef hij de maand april.
	Noviomagus (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Referentie: Vita Bardonis major MGS, XI, p. 237 Periode: 1043
WKI-411	DE BRONNEN VAN NOYON
	De koning vierde met zijn nieuwe bruid het Kerstfeest te Trier, het Paasfeest te Novimago (Noyon).
	Novimago (Noyon)	Novimago (Noyon)	49,58-03,00
	Trier	Trier	49,75-06,63
	Referentie: Annales Altahenses MGS, XX, p. 799. Periode: 1044
WKI-412	DE BRONNEN VAN NOYON
	Keizer Hendrik III bevestigt de abdij van St. Remigius te Reims in haar bezittingen. Gegeven te Noviomagus (Noyon).
	Reims	Reims	49,25-04,03
	Noviomagus (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Referentie: MGH Diploamta regum et imperatorum Germaniae, V, P. 122 Periode: 1044, april 26
WKI-413	DE BRONNEN VAN NOYON
	Keizer Hendrik III geeft een oorkonde uit voor het klooster van Saint Ghislain in Henegouwen. Gegeven te Noviomagus (Noyon). (Zie ook tekst 354.)
	Noviomagus (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	klooster van Saint-Ghislain in Henegouwen	Saint-Ghislain in Henegouwen
	Referentie: MGH Diplomata regum et imperatorum Germaniae, V, p. 124. Periode: 1044, mei 1
WKI-414	DE BRONNEN VAN NOYON
	Godfried (met de Baard, hertog van Opper Lotharingen) stak het paleis van Neomagi (Noyon) in brand. Hij nam Verdun in en stak het in brand.
	Verdun	Verdun	49,17-05,38
	Neomagi (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Referentie: Annales S. Jacobi Minoris MGS, XVI, p. 638. Periode: 1047
WKI-414b	DE BRONNEN VAN NOYON
	Godfried (met de Baard, hertog van Opper Lotharingen) stak het paleis van Neomagi (Noyon) in brand. Hij nam Verdun in en stak het in brand.
	Verdun	Verdun	49,17-05,38
	Neomagi (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Referentie: Annales Leodienses MGS, V, p. 19. Periode: 1047
WKI-415	DE BRONNEN VAN NOYON
	Toen hij (de keizer) Hendrik (zijn zoon) in zijn plaats had gesteld en zijn route had verlegd naar het westen van zijn rijk, trof hij daar een slagvaardige vijand, namelijk hertog Godfried (van Lotharingen). Deze had een nieuwe opstand voorbereid, daar hij totaal wanhopig was dat hij zich ooit met de keizer zou kunnen verzoenen. Hij had immers gezien dat dit hem ontzegd was, toen de andere schuldigen op de drempel van de St. Pieter (te Rome) vergiffenis gekregen had den. Daarom riep hij Diederik, Boudewijn (van Vlaanderen) en allen die hij als bondgenoten van zijn misdrijven vinden kon bijeen, en stak hij het paleis van Niumago (Noyon) in brand, wat hij helemaal afmaakte met de verwoesting van de omliggende villae (dorpen of plaatsen). Sommige versterkte steden, die vroeger aan de keizer behoord hadden, nam hij in, nadat de soldaten van de keizer verleid, gedood of verdreven waren, en vulde die met een menigte van zijn aanhangers, zodat geen van onze landslieden er meer binnen kon komen.
	Niumago (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Referentie: Annales Altahenses MGS, XX, p. 804. Periode: 1047
WKI-416	DE BRONNEN VAN NOYON
	Hertog Godfried, bevrijd uit de gevangenschap, konstateerde dat de tussenkomst van de vorsten en zijn eigen overgave, waartoe hij zelf besloten had, hem niets hadden gebaat. Omdat hij daarover verontwaardigd was en zag dat zijn familie tot armoede verviel, hervatte hij de oorlog. Onder andere rampen, die hij het rijk toebracht, stak hij het koninklijk paleis van Neumago (Noyon) in brand, een bewonderenswaardig en onvergelijkbaar bouwwerk; hij veroverde de stad Verdun en stak daar de grote kerk in brand.
	Neumago (Noyon)	Neumago (Noyon)	49,58-03,00
	Referentie: Lamperti Hersfordiensis Annales MGS, V, p. 154; HdF, XI, p. 60 Periode: 1047
WKI-417	DE BRONNEN VAN NOYON
	(De bovenstaande tekst, Bronnenboek 136, laat onmiddellijk daarna volgen:) Vervolgens zond hij (de keizer) met de vloot een leger over de Renus (Schelde) naar Fresia (Vlaanderen) tegen Godfried en zijn helper Diederik, dat daar twee zeer versterkte steden innam, namelijk Rinesburg (Richebourg, op 8 km noord oost van Béthune) en Fleerdingen (Floringhem, op 15 km zuid west van Béthune). (Ergo: Godfried is nooit te Nijmegen geweest).
	Fleerdingen (Floringhem, op 15 km zuid-west van Béthune).	Fleerdingen (Floringhem, op 15 km zuid-west van Béthune).	50,50-02,43
	Rinesburg (Richebourg, op 8 km noord-oost van Béthune)	Rinesburg (Richebourg, op 8 km noord-oost van Béthune)	50,58-02,73
	Referentie: Lamberti Hersfordiensis Annales MGS, V, p. 154; HdF, XI, p. 60 Periode: 1047
WKI-418	DE BRONNEN VAN NOYON
	Boudewijn, g raaf van Vlaanderen, legde een versterking aan te Oudenaarde, en een er tegenover te Eichem, waardoor hij een deel van het rijk van Lotharius tot aan de Dender onrechtmatig in bezit nam. De stroom van de Schelde is immers vanaf zijn oorsprong tot aan de zee de grens tussen Lotharingen en het graafschap Vlaanderen, dat tot het rijk van Francië behoort. De koning van Lotharingen, die tevens keizer was (Hendrik III), trad met een leger tegen g raaf Boudewijn op, en rukte op tot vóór de poorten van Atrecht, waarbinnen Boudewijn zich bevond, die zijn leger nauwelijk achter de gesloten poorten kon houden. Vandaar trok de keizer naar Arques, de stad van St. Bertijns (vlakbij St. Omaars), in de verkeerde veronderstelling, dat hij daar beter Vlaanderen kon binnendringen. De g ra a f echter had zich daar en overal, waar een droge doortocht naar Vlaanderen mogelijk was, door wallen en palissaden tegen hem versterkt. De keizer, vermoeid door de veldtocht, keerde terug zoals hij gekomen was. De g raaf meende dat hij op de vlucht was geslagen, achtervolgde hem tot aan de Renus (Schelde), en na diens edel paleis van Neomagus (Noyon) in brand gestoken te hebben, keerde hij met een ongeschonden leger terug. De keizer, die terecht rood van kwaadheid was, viel na zeven dagen de g raaf opnieuw aan. Onverwacht verscheen hij bij de versterking van Boulenrieu (ten oosten van Doornik), nam Doornik in en bereikte met de andere edelen spoedig Annoeullin (16 km zuid west van Rijssel), terwijl niemand van de Vlamingen w eerstand bood. daarn a traden gezanten op om vrede te sluiten; de keizer g af de gevangenen aan de g ra a f terug en verleende hem (het deel van) Brabant in leen, na zijn hulde aanvaard te hebben.
	Neomagus (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Atrecht	Atrecht	50,28-02,78
	Doornik	Doornik	50,60-03,38
	Annoeullin (16 km zuid-west van Rijssel)	Annoeullin (16 km zuid-west van Rijssel)
	Arques (vlakbij St. Omaars)	Arques (vlakbij St. Omaars)
	Boulenrieu (ten oosten van Doornik)	Boulenrieu (ten oosten van Doornik)
	de Dender	Dender	50,90-04,01
	Eichem	Eichem	50,82-03,98
	Oudenaarde	Oudenaarde	50,85-03,60
	Referentie: Genealogiae comitum Flandriae MGS, IX, p. 320. Periode: 1047
WKI-419	DE BRONNEN VAN NOYON
	Hendrik III, die reeds met zijn vader het oostelijk deel van Vlaanderen bezocht had en wist dat dit door versterkingen, manschappen en rivieren zeer sterk was, terwijl de westelijke delen minder verdedigd waren, voerde zijn leger naar Doornik met de bedoeling om langs die kant Vlaanderen binnen te trekken. G ra a f Boudewijn (van Vlaanderen) had dit voorzien. Hij verzamelde van overal zijn volk en liet Vlaanderen aan die kant sluiten met een gracht, die over een lengte van 9 mijlen werd aangelegd, te weten van het kasteel Ruholt (ten oosten van St. Omaars) tot aan La Bassée (10 km oost van Béthune). Dit werk werd in drie dagen en nachten voltooid; hier weerstond hij de keizer. De keizer bewonderde de versterking en de hoeveelheid van de krijgslieden, en keerde terug langs dezelfde weg van waar hij gekomen was. De g raaf echter en de zijnen achtervolgden hem tot aan Neomagum (Noyon), waar zij het paleis van de keizer in brand staken en keerden toen in Vlaanderen terug. Daa rn a is in Doornik door koning Hendrik van Frankrijk de vrede tussen hen geregeld in die zin, dat de g raaf van Vlaanderen voor eeuwig en erfelijk in het bezit zou blijven van dat deel van Brabant, dat g ra a f Boudewijn aan de overzijde van de Dender veroverd had, het graafschap van Aalst en het land van de Vier Ambachten, waaraan de keizer bovendien vijf eilanden in Zeeland toevoegde op voorwaarde dat hij erkennen moest die van hem in leen te houden.
	Neomagum (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Doornik de Dender	Doornik	50,60-03,38
	Aalst	Aalst	50,93-04,03
	Doornik de Dender	Dender	50,90-04,01
	kasteel Ruholt (ten oosten van St. Omaars)	kasteel Ruholt (ten oosten van St. Omaars)
	La Bassée (10 km oost van Béthune)	La Bassée (10 km oost van Béthune)	50,53-02,80
	Referentie: Johannis Longi Chronicon MGS, XXV, p. 781. MGS, XI, p. 381 Periode: 1047
WKI-420	DE BRONNEN VAN NOYON
	Keizer Hendrik (III) verzamelde een ontelbaar leger tegen g ra a f Boudewijn van Vlaanderen, voornamelijk omdat deze zijn prachtig paleis van Neomagum (Noyon) verbrand en vernield had. In deze veldtocht waren paus Leo en zeer vele edelen en machtige heren aanwezig. Swanus, de koning (hertog) van de N ormandiërs, was door de koning gevraagd met een vloot te komen hij zond ook een boodschap naar Eduard, de koning van Engeland, en vroeg hem Boudewijn het vluchten te beletten, indien deze over de zee wilde ontkomen. Deze begaf zich met een grote vloot naar de haven van Zandvliet (ten noorden van Antwerpen), waar hij zolang bleef liggen totdat de keizer alles wat hij wilde van Boudewijn verkregen had . Nadien zijn de keizer en Boudewijn tot vrede gekomen.
	Neomagum (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Zandvliet (ten noorden van Antwerpen)	Zandvliet (ten noorden van Antwerpen)
	Referentie: Rogeri de Hoveden Annales HdF, XI, p. 310. Periode: 1047
WKI-421	DE BRONNEN VAN NOYON
	Toen hij (Godfried van Lotharingen) zeer kwaadaardig tegenover de keizer het paleis van Neomagus (Noyon), een werk van wondere pracht, in de oorlog onherstelbaar vernield had. verwoestte hij heel Lotharingen met moord, brand en roof. Toch is hij gedurende de 22 jaren, die hij daarna leefde, tamelijk welwillend geweest voor de mensen van Verdun.
	Neomagus (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Referentie: Historia episcoporum Virdunensium HdF, XI, p. 250 Periode: 1047
WKI-422	DE BRONNEN VAN NOYON
	Godfried stak het paleis van Neomagus (Noyon) in b ran d en verwoestte het onherstelbaar. Ook de stad van de Clabi, die Verdun heet, met de grote kerk van St. Maria stak hij in brand.
	de Clabi, (Verdun)	Verdun	49,17-05,38
	Neomagus (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Referentie: Sigeberti Chronicon MGS, VI, p. 358 Periode: 1047
WKI-424	DE BRONNEN VAN NOYON
	Boudewijn, bisschop van Noviomagus (Noyon) geeft een oorkonde uit over de stichting van een klooster van St. Bartholomeus in de stad, waarin de volgende gegevens staan: Een zekere Garnerius, aartsdiaken van de kathedrale kerk, had eertijds bij het kerkhof voor de begrafenis van armen en pelgrims een kerkje ter ere van St. Bartholomeus gebouwd, dat gewijd was door bisschop Hugo. Boudewijn wilde daarvan een klooster maken. Maar Hugo, de kastelein (beheerder van het kasteel) van Noyon, verzette zich daartegen, voorgevend dat de plaats onder zijn rechtsmacht viel, maar uiteindelijk moest hij toegeven dat de rechten van de bisschop en van de kerk gefundeerd waren. Een en ander werd plechtig afgekondigd op de plaats, die Mons Monumenti heet. Er werd een akte van opgemaakt, die op Pinksterdag in de kerk van Ste. Maria van Noviomagus (Noyon) werd voorgelezen.
	Noviomagus (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Referentie: Parijs Archives Nationales, K. 135, I, 3, nr 1 (origineel). Periode: 1064
WKI-424b	DE BRONNEN VAN NOYON
	Boudewijn, bisschop van Noviomagus (Noyon) geeft een oorkonde uit over de stichting van een klooster van St. Bartholomeus in de stad, waarin de volgende gegevens staan: Een zekere Garnerius, aartsdiaken van de kathedrale kerk, had eertijds bij het kerkhof voor de begrafenis van armen en pelgrims een kerkje ter ere van St. Bartholomeus gebouwd, dat gewijd was door bisschop Hugo. Boudewijn wilde daarvan een klooster maken. Maar Hugo, de kastelein (beheerder van het kasteel) van Noyon, verzette zich daartegen, voorgevend dat de plaats onder zijn rechtsmacht viel, maar uiteindelijk moest hij toegeven dat de rechten van de bisschop en van de kerk gefundeerd waren. Een en ander werd plechtig afgekondigd op de plaats, die Mons Monumenti heet. Er werd een akte van opgemaakt, die op Pinksterdag in de kerk van Ste. Maria van Noviomagus (Noyon) werd voorgelezen.
	Noviomagus (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Referentie: Gallia Christiana X, p. 366. Periode: 1064
WKI-424c	DE BRONNEN VAN NOYON
	Boudewijn, bisschop van Noviomagus (Noyon) geeft een oorkonde uit over de stichting van een klooster van St. Bartholomeus in de stad, waarin de volgende gegevens staan: Een zekere Garnerius, aartsdiaken van de kathedrale kerk, had eertijds bij het kerkhof voor de begrafenis van armen en pelgrims een kerkje ter ere van St. Bartholomeus gebouwd, dat gewijd was door bisschop Hugo. Boudewijn wilde daarvan een klooster maken. Maar Hugo, de kastelein (beheerder van het kasteel) van Noyon, verzette zich daartegen, voorgevend dat de plaats onder zijn rechtsmacht viel, maar uiteindelijk moest hij toegeven dat de rechten van de bisschop en van de kerk gefundeerd waren. Een en ander werd plechtig afgekondigd op de plaats, die Mons Monumenti heet. Er werd een akte van opgemaakt, die op Pinksterdag in de kerk van Ste. Maria van Noviomagus (Noyon) werd voorgelezen.
	Noviomagus (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Referentie: Levasseur Annales, p. 770 Periode: 1064
WKI-425	DE BRONNEN VAN NOYON
	Philippe I, koning van Frankrijk, schenkt aan bisschop Radboud van Noyon het kasteel van Quierzy (de voormalige karolingische residentie), op d at hij voor zich en zijn clerus een schuilplaats heeft indien zij door vijandige naburen worden aangevallen.
	Noyon	Noyon	49,58-03,00
	het kasteel van Quierzy	het kasteel van Quierzy	49,57-03,13
	Referentie: Cartulaire du chapitre de Noyon fol. 35 Periode: tussen 1067 en 1098
WKI-426	DE BRONNEN VAN NOYON
	(Bisschop Radboud geeft een beschrijving van Noyon:) Het is een vruchtbare en aangename streek, vol wijngaarden en tuinen, aangenaam van begroeiing. Zij levert strijdbare mannen op, en kerkelijke personen van de beide geslachten, die God edelmoedig dienen. De streek is omgeven door bossen en moerassen, zodat zij door haar ligging goed verdedigd is tegen vijandelijke aanvallen. Noyon zelf ligt tussen twee rivieren, in het oosten de Gohelle, in het westen de Marguerithe, die beide d oor een derde worden opgevangen, de Verse; zo samenstromend vallen zij niet ver van de stadsmuren in de Oise, die de grootste is. Overal ziet men boomgaarden en heeft men schone uitzichten; het land is levendig door de weiden en de kudden en lacht de bewoners toe. De plaats zelf is in het oosten en in het westen zo door oevers en stroompjes, en ook door bergen en dalen afgebakend, dat zij gemakkelijk door weinigen tegen een inval van vijanden verdedigd kan worden.
	Noyon	Noyon	49,58-03,00
	Referentie: Ratbodi Vita S. Medardi AS, juni II, p. 9 Periode: tussen 1068 en 1098
WKI-427	DE BRONNEN VAN NOYON
	Daarna voerde de beroemde hertog Godfried (met de Bult, van Neder Lotharingen) het leger aan; hij droeg zijn vaders hart maar was hem in lichaam niet gelijk. Hij stond aan het hoofd van de afdelingen van jongelingen, in de oorlog bedreven, die de noordelijke (lees: westelijke) steden Thilen (Tilques) en Nimagum (Noyon) bewonen, aan de uiterste grenzen van het rijk, waar steeds de oorlogen woeden en de aarde verzadigd is van vijandelijk bloed.
	Nimagum (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Thilen (Tilques)	Thilen (Tilques)	50,77-02,20
	Referentie: Carmen de bello Saxonico MGS, XV, p. 1230 Periode: 1075
WKI-428	DE BRONNEN VAN NOYON
	Een zeker iemand heeft een geschil met de hertog van N ormandië, die hem en zijn familie goederen wilde ontfutselen. Er is sprake van bezittingen in de Batua, Noyon, te Vattier Voisin en te Cravent.
	Noyon	Noyon	49,58-03,00
	de Batua	Béthune	50,53-02,63
	Cravent	Cravent	49,00-01,48
	Vattier (Voisin)	Vattier (Voisin)
	Referentie: Orderici Vitalis historia HdF, XII, p. 636 Periode: 1092
WKI-429	DE BRONNEN VAN NOYON
	Guido, kastelein van Noyon, en Balderik, bisschop van Noviomus (Noyon), sluiten een akkoord over bepaalde goederen, waarvan de kastelein beweerde dat hij die in erfpacht verkregen had; hij staat ze aan de bisschop af.
	Noviomus (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Noyon	Noyon	49,58-03,00
	Referentie: Cartulaire du chapitre de Noyon fol. 73 Periode: tussen 1098 en 1113
WKI-430	DE BRONNEN VAN NOYON
	Balderik, bisschop van Noviomus (Noyon), maakt bekend dat hij van koning Lodewijk (van Frankrijk) de instelling van een gemeente voor Noyon verkregen heeft.
	Noviomus (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Referentie: Cartulaire du chapitre de Noyon fol. 364. Periode: 1108 of 1109
WKI-430b	DE BRONNEN VAN NOYON
	Balderik, bisschop van Noviomus (Noyon), maakt bekend dat hij van koning Lodewijk (van Frankrijk) de instelling van een gemeente voor Noyon verkregen heeft.
	Noviomus (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Referentie: Levasseur Annales, p. 805 Periode: 1108 of 1109
WKI-431	DE BRONNEN VAN NOYON
	G ra a f A rnold van Kleef schrijft aan de abt van St. Vaast te Atrecht over goederen in de Batua “ in pago Batuano sub tutela advocaciae nostrae” in het land van de Batua (Béthune), onder de bescherming van onze voogdij.
	het land van de Batua (Béthune)	het land van de Batua (Béthune)	50,53-02,63
	Guesnon, Cartulaire de l’abbaye de St. Vaast d’A rras	Guesnon, Cartulaire de l’abbaye de St. Vaast d’Arras	50,28-02,78
	Referentie: Guesnon Cartulaire de l’abbaye de St. Vaast d’A rras Periode: 1120
WKI-432	DE BRONNEN VAN NOYON
	Lisiard, bisschop van Soissons, bevestigt de schenking van Bellefontaine door Ivo, kastelein van Novioinus (Noyon), aan de abdij van St. Bartholomeus te Noyon.
	Soissons	Soissons	49,37-03,33
	Novioinus (Noyon)	Novioinus (Noyon)	49,58-03,00
	de abdij van St. Bartholomeus te Noyon	Noyon	49,58-03,00
	Bellefontaine	Bellefontaine
	Referentie: Achives de L ’Oise H. 459 Periode: 1125
WKI-433	DE BRONNEN VAN NOYON
	Lodewijk VI, koning van Frankrijk, bevestigt de bezittingen van de kerk van Noyon, voornamelijk het exclusieve recht van de tol in de omtrek van de stad, omdat sommige ridders beweerden dat hun sergeanten daarvan vrij waren. De tekst bevat de volgende namen: “ Simon, bisschop van Noviomagus” “ de Ste Maria van Noviomus” “ de stad Noviomagus” “ de Ste Maria van Noviomus” “ Simon, bisschop van Noviomus” “ Guido, kastelein van Noviomus”
	Noyon	Noyon	49,58-03,00
	Referentie: Cartulaire du chapitre de Noyon fol. 38. Periode: 1128
WKI-434	DE BRONNEN VAN NOYON
	..een grote beweging kwam er in de zee, die haar oever overtrad en zich daarn a weer in haar oude bed terugtrok. In de volgende nacht, bij het aanbreken van de dageraad, kwam de zee met volle kracht uit haar begrenzing te voorschijn en vernielde zij alles wat in de omgeving lag: dorpen, kastelen en kerken werden zo verwoest dat drie graafschappen, namelijk Walacra, Wales en Brabant met mens en dier vergingen.
	Brabant	Brabant	50,70-04,03
	Walacra	Walacra	51,30-03,13
	Wales	Wales
	Referentie: Appendix ad Sigebertum HdF, XIII, p. 266. Periode: 1134
WKI-435	DE BRONNEN VAN NOYON
	Phillips de g raaf van Vlaanderen. trachtte Frederik, de rooms keizer, nu met gezanten, dan persoonlijk, ertoe te brengen om tegen de koning van F rankrijk op te treden en de grenzen van het rijk weer tot aan de Britse zee (Het Kanaal) te leggen. G ra a f Phillips. verzamelde een leger, viel Noviomus (Noyon) aan en ontvolkte het gebied van Senlis; hij stak steden in brand en roeide wijngaarden uit.
	Noviomus (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Referentie: Rudulfi de Diceto historiae HdF, XVII, p. 618. Periode: 1181
WKI-435b	DE BRONNEN VAN NOYON
	Phillips de g raaf van Vlaanderen. trachtte Frederik, de rooms keizer, nu met gezanten, dan persoonlijk, ertoe te brengen om tegen de koning van F rankrijk op te treden en de grenzen van het rijk weer tot aan de Britse zee (Het Kanaal) te leggen. G ra a f Phillips. verzamelde een leger, viel Noviomus (Noyon) aan en ontvolkte het gebied van Senlis; hij stak steden in brand en roeide wijngaarden uit.
	Noviomus (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Referentie: Gisleberti Montensis Hannoniensis chronicon HdF, XIII, p. 566; HdF, XVIII, p. 366. Periode: 1181
WKI-436	DE BRONNEN VAN NOYON
	Dit vredesverdrag (van Boves) behaagde zeer aan de koning van Frankrijk, en moest hem tro u wens genoegen doen, omdat hij daardoor niet alleen de genoemde eervolle titels verwierf, maar ook in vrede en tot zijn beschikking terugkreeg: zijn stad Noyon, eveneens Corbie, Montreuil en Saint Riquier in Ponthoise, koninklijke steden, die de g ra a f van Vlaanderen tot dan toe in bezit gehouden en versterkt had.
	Noyon	Noyon	49,58-03,00
	Corbie	Corbie	49,92-02,50
	Saint-Riquier (Ponthoise)	Saint-Riquier (Ponthoise)	50,13-01,95
	Montreuil	Montreuil	50,47-01,77
	Referentie: Gisleberti Montensis Hannoniae chronicon HdF, XXI, p. 547; HdF, XVIII, p. 381 Periode: 1186
WKI-437	DE BRONNEN VAN NOYON
	Maar de g raaf van Holland (Floris IV) ging naar huis en is in een toernooi t^ Noviomagus (Noyon) gedood.
	Noviomagus (Noyon)	Noyon	49,58-03,00
	Referentie: Annales Stadenses MGS, XVI, p. 362. Periode: 1234
WKI-438	DE BRONNEN VAN NOYON
	Er werd een oorlog gevoerd tussen de christenen en de ketters rond het feest van St. Barnabas (11 juni) op een eiland dat Stadingas heet. daar w erden tot 5000 ketters gedood, zowel mannen, vrouwen en kinderen. De expeditie stond onder leiding van de voogd van Béthune en Boudewijn van Béthune, Bertram de Grote en vele anderen.
	eiland dat Stadingas	eiland dat Stadingas
	Referentie: Annales Vigornienses en Teohesburienses MGS, XXVII, p. 467 Periode: 1234
WKI-439	DE BRONNEN VAN NOYON
	In hetjaar 1234 is het kruis gepredikt tegen de Stadingi in de uiterste gebieden van Teutonia en Flandria. Nadat een groot leger verzameld was, wiens deelnemers getekend waren met het kruis, werden op de dag na Hemelvaart dezelfde Stadingi overwonnen en volledig in hun land uitgeroeid. De Stadingi waren een volk, gezeten in het grensgebied van Frisia en Saxonia, omringd door ontoegankelijke moerassen en rivieren, dat wegens zijn uitspattingen en zijn weigering om tienden te betalen, al vele jaren in de ban was en als verachters van de Kerk werden beschouwd. daar zij sterke mannen waren, vielen zij hun buren aan, zelfs graven en bisschoppen; zij overwonnen dikwijls en werden zelden overwonnen. Om deze reden werd met verlof van de paus in veel bisdommen een kruistocht tegen hen gepredikt. In deze oorlog zijn ongeveer 2000 van hen gesneuveld; de weinige overgeblevenen vluchtten naar de naburige Frisones. In hetzelfdejaar sneuvelde de g raaf van Holland op een toernooi te Corbie in het bisdom Amiens.
	Amiens	Amiens	49,90-02,30
	Corbie	Corbie	49,92-02,50
	Referentie: Annales Colonienses maximi MGS, XVII, p. 843 Periode: 1234
WKI-441	DE BRONNEN VAN NOYON
	De Stetingers worden gedood, namelijk 5025 in het bisdom Bremen.
	Bremen	Bremen	50,85-01,97
	Referentie: Chronica minor Ecphordiensis MGS, XXIV, p. 198 Periode: 1234
WKI-442	DE BRONNEN VAN NOYON
	Walter van Thorotte, voorheen kastelein van Noyon, verkoopt de kastelanij van Noyon met al haar rechten en bezittingen aan Philips de Schone, koning van Frankrijk.
	Noyon	Noyon	49,58-03,00
	Referentie: Parijs Bibliothèque Nationale, Fonds français 12031 Periode: 1292, juni 1
WKI-443	DE BRONNEN VAN NOYON
	Walter van Thorotte, voorheen kastelein van Noyon, verkoopt de kastelanij van Noyon met al haar rechten en bezittingen aan Philips de Schone, koning van Frankrijk.
	Noyon	Noyon	49,58-03,00
	Referentie: Parijs Bibliothèque Nationale, Fonds français 12031 Periode: 1292, juni 1
WKI-444	DE BRONNEN VAN NOYON
	De deken en het kapittel van Noyon verklaren dat zij in de stad, in de omtrek en in de plaats Pont l’Evêque bij Noyon de tol bezitten, hen verleend door koning Charlemagne zaliger gedachtenis.
	Noyon	Noyon	49,58-03,00
	Pont-l’Evêque	Pont-l’Evêque	49,57-02,98
	Referentie: Cartulaire du chapitre de Noyon fol. 86. Periode: 1383, maart 1
WKI-445	A De plaatsnamen van Batua en Taxandria
	Abroditi, de germaanse stam in verband met de Bataven genoemd, waren de bewoners van Hébuterne, op 20 km zuid west van Atrecht. Adelricheim (Lorsch 772) (lees: Walricheim) is Warcove, gehucht van Audembert, op 5 km noord van Marquise. De plaats is vermoedelijk een andere dan Adricheim Audrehem. Ad duodecimum, door de Peutinger kaart in de Patavia genoemd, is Montdidier, op 34 km zuidoost van Amiens. Adrichaim, door Theofried van Echternach in nauw verband met Aefternacum Eperlecques genoemd, is Audrehem, op 5 km zuid west van Tournehem. Aedui, een gallische stam in verband met de Bataven genoemd, onder andere tijdens de Opstand der Bataven, waren de bewoners van Autun. Aefternacum, door de oorkonden van Eperlecques talloze malen in verband met de Batua genoemd, is Eperlecques, op 10 km noord west van St. Omaars en op 7 km oost van Tournehem. Aesti, een germaanse stam in verband met de Bataven genoemd, waren bewoners van Estaires, op 23 km oost van Aire sur la Lys. Albanianis, door de Peutinger kaart in de Patavia genoemd, is Alembon, op 9 km zuid oost van Guïnes. Albis, een rivier talloze malen in nauw verband met de Bataven genoemd, is de Aa. Alfeim of Alpheimpso in Taxandria, genoemd in een oorkonde van Eperlecques uit 709, is H alluin, op 17 km noord oost van Rijssel. Alisum, door Ptolemeus in verband met de Monden van de Renus (Schelde) genoemd en door zijn graden dicht daarbij geplaatst, is Arleux en Gohelle, op 11 km noord oost van Atrecht. Allemanni, de germaanse stam in verband met de Bataven genoemd, waren de bewoners van Hallennes lez Haubourduin, Halluin, Hellemmes Lille, alle in de onmiddellijke omgeving van Rijssel. De naam Allemant, Oise heeft vermoedelijk dezelfde afleiding. Alsantia, een rivier in de pagus van Wavrans, onderdeel van de Batua, talloze malen in de oorkonden van Eperlecques genoemd, is de Authie. Alsenenghe (Lorsch ca. 1015) is Alsinghen bij St. Omaars. Alvea, een rivier in verband met de Batua genoemd, is de Authie. Ambe (Lorsch ca. 1050) is Ames, op 11 km west van Béthune. Ambiani, de gallische stam in verband met de Bataven genoemd, waren de bewoners van het land van Amiens. Amisia, de rivier talloze malen in verband met de Bataven genoemd, waarvan Ptolemeus de uitmonding vlakbij de Monden van de Renus (Schelde) zet, is de Hem, die langs Tournehem stroomt en vroeger in het Flevum of Almere uitmondde. Zij komt ook voor in de oorkonden van Eperlecques. Amsia, door Ptolemeus bij de Monden van de Renus (Schelde) geplaatst, terwijl het duidelijk is dat hij een plaats bedoelt, is Ames, op 5 km zuid west van Lillers. Ampsivarii, de germaanse stam in nauw verband met de Bataven genoenjd, door de Peutingerka a rt ten noorden van de Patavia geplaatst, waren de bewoners van Ambrines, op 12 km zuidoost van St. Pol sur Ternoise. Analo (Lorsch 814) is Annoeillin, op 13 km noord oost van Lens. De andere mogelijkheden: Hallines, op 6 km zuid west van St. Omaars, en Henneveux, op 6 km noord van Desvres, zijn minder waarschijnlijk. Anartes, de germaanse stam in verband met de Bataven genoemd, waren de bewoners van Annequin, op 7 km zuid oost van Béthune, of Annezin, op 2 km west van Béthune, of Annoeuillin, op 13 km noord oost van Lens of Anneux, op 8 km zuid west van Kamerijk. De gelijksoortige namen duiden de streek van de stam aan. Andassale in de Batua, genoemd in een oorkonde van Werethina uit 855, is Audreselles, op 11 km no o rd van Boulogne. Andleda in Humerki in de Batua, genoemd in een lijst van Werethina uit 855, is Antin, gehucht van Valhuon (= Humerki), op 7 km noord oost van St. Pol. Andoverpensis in de pagus van de Renus Schelde, genoemd in de oorkonden van Eperlecques, was een “ aanwerp” (nieuw aangespoeld land) bij Marcq bij Calais. Andrenacum, in een bericht over de Noormannen uit 885 in nauw verband met de Batua genoemd, is Andrésy, op 3 km zuid west van Conflans Ste Honorine. Angeren (Lorsch ca. 1050) kan Dangermel zijn, leengoed onder Ecuires, op 2 km zuid van Montreuil. Waarschijnlijk is echter, dat het dezelfde plaats is die elders Angrise of Angrina wordt genoemd, en dat de lichte aanpassing van de naam is gebeurd m et een schuinse blik op de Betuwe. In de 12e eeuw immers is een kwestie ontstaan tussen de parochie van Angeren in de nederlandse Betuwe en de abdij van Lorsch over zogenaamde rechten van de abdij in dit dorp. Dit is overigens het enige geval, waar op een later tijdstip iets blijkt van een pretentie van Lorsch in de Betuwe. Het is noch merkwaardig noch uitzonderlijk, daar precies hetzelfde gebeurd is met de abdij van Echternach, die op grond van een p a a r namen uit oude akten pretenties stelde op verschillende plaatsen in Holland, Zeeland, het land van Duffel bij Nijmegen en in Noord Brabant, waar zij zelfs rechten verkreeg op grond van die pretenties.'Tengevolge van de historische verplaatsingen hebben de abdijen zich eeuwen later vanzelfsprekend ook vergist met de juiste streken, want altijd is het eeuwen later dat de pretenties worden gesteld. Dit ene geval van Angeren zegt derhalve niets. Het too n t alleen aan, dat de abdij van Lorsch op een totaal van ca. 130 plaatsnamen uit de Batua slechts deze ene kon vinden om er een pretentie in de Betuwe mee te kunnen steunen. Hoe subtiel dit spel soms in zijn werk ging, zien we bij de behandeling der oorkonden van Aefternacum. Angli, de germaanse stam in verband met de Bataven genoemd, waren de bewoners van Englos, op 7 km west van Rijssel. Angrisa in Taxandria (Lorsch 816), waar de abdij van Lorsch goederen ontving voor haar kerk van St. Nazarius te Ablain Saint Nazaire, is Angres, op 5 km zuid west van Lens. Angrivarii, de germaanse stam in verband met de Bataven genoemd, waren de bewoners van Angres, op 6 km zuid west van Lens. Anternacha, door de Geograaf van Ravenna in verband met de Batua genoemd, kan Anhiers of Aniche zijn, op resp. 7 km noord oost en 14 km zuid oost van Douai. Apeldro (Lorsch 793) is Haplincourt, op 24 km zuid oost van Atrecht. Arantia. Zie Quantia. Archeim (Lorsch ca. 1050) is Arques bij St. Omaars, reeds in 668 als Arkas bekend. De plaats komt als Archi voor in de oorkonden van Werethina. Ardenner Woud, meestal Carbonarisch Woud genoemd, strekte zich uit van St. Omaars tot bij Trier. Men moet de naam niet exklusief vastknopen aan de belgische Ardennen, eerder aan het franse departement Ardennes. Het Hercynisch Woud (omg. Katsberg bij Cassel) m aakte deel ervan uit. Ardinensis, een pagus die verschillende malen in de oorkonden van Eperlecques voorkomt en door Theoderich van Echternach licht vervalst werd, is het land van Ardres ten oosten van Boulogne. De plaatsnamen uit deze gouw w orden derhalve met recht in deze lijst opgenomen. Arenatio, d oor de Peutinger kaart vlakbij de Patavia genoemd, welke plaats ook een rol heeft gespeeld in de Opstand van de Bataven, is Annois, op 20 km noord oost van Noyon. Argova, in de berichten over de Noormannen uit 890 in nauw verband met gebeurtenissen in de Batua genoemd, is Argoeuves, op 6 km noord west van Amiens. Arevisci, de germaanse stam in verband met de Bataven genoemd, waren de bewoners van Airesur la Lys, op 16 km zuid oost van St. Omaars. Arnestadi, genoemd in een oorkonde van Eperlecques uit 704 en gelegen aan de rivier de Huitto de Albis of Aa, is Ergny, op 8 km zuid west van Fauquembergues. Asciburgio, door de Geograaf van Ravenna in verband met plaatsen in de Batua genoemd, kan zijn Auchy au Bois, op 10 km west van Béthune, of Auchy les Mines, op 10 km zuid oost van Béthune. Aschendorpe “ in pago Isloi” (Corbie ca. 1060) is Hézecques, op 22 km noord west van St. Polsur Ternoise. Aspanmora, in een lijst van Werethina uit 855 in de Batua genoemd, is Espagnies, een leengoed en komplex weiden onder de gemeente Béthune. Aszi “ in pagofelua” (Corbie ca. 1060) is Azincourt, op 12 km noord west van Hesdin. Felua slaat op het Flevum of Almere. Atrebates, de gallische stam in verband met de Bataven genoemd, waren de bewoners van het land van Atrecht. Attuarii. Zie Hattuarii. Attiniacum, in 872 in verband met T raiectum en de Batua genoemd, is Attin, op 3 km noord west van Montreuil. Atuacutum, door Ptolemeus vlakbij de Morini genoemd, volgens zijn graden in de streek van de Monden van de Renus (Schelde) gelegen, is Attin, op 3 km noord west van Montreuil. Augusta Veromanduorum, door Ptolemeus in de onmiddellijke nabijheid van de Batua geplaatst en door de Peutinger kaart zeer korrekt volgens zijn graden afgebeeld, is St. Quentin. Augusta Suessonum, door Ptolemeus in de onmiddellijke nabijheid van de Batua geplaatst en d o o r de Peutinger kaart zeer korrekt volgens zijn graden afgebeeld, is Soissons. Autumnacum, in een bericht uit 859 over de Noormannen in nauw verband met de Batua genoemd, is Autigny, Haute Marne. Auxenna, d oor de Peutinger kaart geplaatst en afgebeeld in het naastaangelegen gebied van de Patavia, is Evergnicourt, Aiane. Averni, de gallische stam in verband met de Bataven genoemd, o.a. bij de Opstand van de Bataven, waren de bewoners van Clermont Ferrand. Aviones, de germaanse stam in verband met de Bataven genoemd, waren de bewoners van Avion, op 3 km zuid van Lens.
	Abroditi (Hébuterne)	Abroditi (Hébuterne)	48,92-06,58
	Baca Conervio (Bavay)	Baca Conervio (Bavay)	50,30-03,78
	Cadurci (Catheux)	Cadurci (Catheux)	49,65-02,12
	Dabsandera. Zie Taxandria.	Dabsandera. Zie Taxandria.
	Eburories (Evry, Seie-et-Marne)	Eburories (Evry, Seie-et-Marne)	48,65-02,63
	Fabiranum (Favreuil)	Fabiranum (Favreuil)	50,12-02,85
	Coadulfaveris.	Coadulfaveris.
	Gambrivi (Cambrin)	Gambrivi (Cambrin)	50,50-02,73
	Haedilla. Zie Hatalle.	Haedilla. Zie Hatalle.
	Imiswalde (Le Bois-de-Misel)	Le Bois-de-Misel
	Kekerceim (Quercamps of Quérenaing)	Kekerceim (Quercamps of Quérenaing)
	Landudi (Landas)	Landudi (Landas)	50,48-03,30
	Maandra (Manin of Maninghem)	Maandra (Manin of Maninghem)
	Naharvales (Neuvireuil)	Neuvireuil	50,35-02,92
	Batua	Batua	50,53-02,63
	Béthune	Béthune	50,53-02,63
	Obbinghem	Obbinghem	50,55-02,60
	Oblinghem	Oblinghem	50,55-02,60
	Werethina	Werethina	50,92-01,82
	Kinhem	Kinhem
	Padrabrunnon (Pierrefonds)	Pierrefonds	49,35-02,98
	Rauraci (Récourt)	Rauraci (Récourt)	50,25-03,03
	Saksische Eilanden (vlakbij Boulogne, hebben geen taal- of naamrelikten achtergelaten)	Saksische Eilanden (vlakbij Boulogne, hebben geen taal- of naamrelikten achtergelaten)	50,92-01,82
	Tablis (Etaples)	Tablis (Etaples)	50,52-01,65
	Ubii (Aubigny-en Artois)	Ubii (Aubigny-en Artois)	50,35-02,58
	Vaccaci (Vacquerie)	Vaccaci (Vacquerie)
	Wabarinsis (Wavrans-sur-l’Aa en/of Wavrans-sur-Ternoise)	Wavrans-sur-l’Aa en/of Wavrans-sur-Ternoise	50,68-02,13
	Zegolt (Séclin)	Zegolt (Séclin)
	Periode: 0
WKI-447	Het 'Bronnenboekje' van Nijmegen
	Keizer Hendrik (V) viert het Paasfeest te Luik. Vandaar vertrekt hij naar Aken, waar hem de “ dracunculus” begint te plagen die hem aangeboren was; daarom is hij enige dagen daar gebleven. Vervolgens komt hij naar NEUMAIA. daarn a gaat hij naar Utrecht om er het feest van Pinksteren te vieren. Maar omdat zijn ziekte met de dag erger werd, heeft hij eindelijk op donderdag in de Pinksterweek zijn leven en zijn rijk verloren.
	Luik	Luik	50,63-05,57
	NEUMAIA	NEUMAIA	51,83-05,87
	Aken	Aken	50,77-06,08
	Utrecht	Utrecht	52,08-05,13
	Referentie: Anselmi Gemblacensis Cont. MGS VI, p. 380. Periode: 1125
WKI-448	Het 'Bronnenboekje' van Nijmegen
	Gegeven te Duisburg. Keizer Lotharius III geeft aan de burgers van Duisburg verlof tot exploitatie van steengroeven in een nabijgelegen gebied. Onder de getuigen zijn genoemd: Gunzelinus en Meinhardus van Noviomagus.
	Noviomagus	Noviomagus	49,58-03,00
	Duisburg	Duisburg	51,43-06,75
	Referentie: Koch Oorkondenboek van Holland en Zeeland tot 1299, p. 110 Periode: 1129, maart 8
WKI-449	Het 'Bronnenboekje' van Nijmegen
	Gegeven te Goslar. Keizer Lotharius III bevestigt het klooster van Elten in zijn bezittingen. Onder de oorkonde heeft een latere (!) hand geschreven, dat ook keizer Otto III “ in zijn paleis van Noviomagus” de rechten van het klooster bevestigd had.
	Noviomagus	Noviomagus	49,58-03,00
	Elten	Elten	51,87-06,15
	Goslar	Goslar	51,90-10,43
	Referentie: Diplomata regum et imperatorum Germaniae VIII, p. 19. Periode: 1129, april 4
WKI-450	Het 'Bronnenboekje' van Nijmegen
	Gegeven te Keizersweerd. Keizer Koenraad III verleent aan de mannen en kooplieden van Keizersweerd tolvrijheid in het rijk, onder andere te Angera en te Noviomagus.
	Noviomagus	Noviomagus	49,58-03,00
	Angera	Angera
	Keizersweerd	Keizersweerd
	Scholz-Babisch	Scholz-Babisch
	Referentie: Scholz-Babisch Quellen zur Geschichte des klevischen Rheinzollwesens vom 11, bis 18. Jahrhundert, p. 6 Periode: 1145
WKI-451	Het 'Bronnenboekje' van Nijmegen
	Gegeven te Niumago. Keizer Koenraad III neemt het klooster van Werden onder zijn bescherming en bevestigt het in zijn rechten.
	Niumago	Niumago	51,83-05,87
	Werden	Werden
	Referentie: Diplomata regum et imperatorum Germaniae IX, p. 187 Periode: 1145, oktober 17
WKI-452	Het 'Bronnenboekje' van Nijmegen
	Toen in deze tijd Hartlieb, de bisschop van de kerk van Traiectum (Utrecht), een stad in het benedengedeelte van Fresia, overleden was, ontstond daar een ernstig geschil, omdat sommigen Frederik, de zoon van g raaf Adolf (van Berg) als bisschop gekozen hadden, anderen Herman, de proost van de kerk van St. Gereon, in een voorstad van Keulen gelegen. Zij die Herman gekozen hadden, wilden de anderen vóór zijn en begaven zich naar de burcht van Neurenberg, en kregen (van de keizer) de koninklijke investituur (bevestiging van de bisschop in het ambt). De andere partij begaf zich daarop naar de gallische stad Spiers, w aar zij bij hem (de keizer) bereikte, dat de beslissing uitgesteld zou worden tot de week vóór H emelvaart “ in het paleis van oviomagus”.
	Noviomagus	Noviomagus	49,58-03,00
	Traiectum (Utrecht)	Traiectum (Utrecht)	52,08-05,13
	Freising	Freising
	Neurenberg	Neurenberg	52,95-07,77
	Rahewin	Rahewin
	Spiers	Spiers
	Referentie: Schmale Bischof Otto von Freising und Rahewin. Die Taten Friedrichs, oder richtiger: Chronica, p. 274. Periode: 1151, mei 14 - 16
WKI-453	Het 'Bronnenboekje' van Nijmegen
	In zijn verhaal over de moeilijkheden in verband met de bisschopskeuze van Utrecht heeft Otto van Freising een aardig geografisch detail vermeld. De aanhangers van Herman begaven zich met een groot aantal schepen naar Nijmegen “ v an af de Rijn over de rivier de Waal, w aarvan wij weten dat dit een arm is, die daarvan werd afgescheurd” .
	Nijmegen	Nijmegen	51,83-05,87
	Utrecht	Utrecht	52,08-05,13
	Referentie: Schmale o.c. p. 276 Periode: 1151
WKI-454	Het 'Bronnenboekje' van Nijmegen
	Dit zijn de inkomsten die behoren tot de tafel van de rooms koning: . Dit zijn de inkomsten van Franca bij de Renus: Tyla 2 koninklijke diensten; Numaia 8; Aken 8.
	Aken	Aken	50,77-06,08
	Numaia	Numaia
	Tyla	Tyla
	Referentie: Brühl-Kölzer Tafelgüterverzeichnis, p. 53 Periode: ca. 1152
WKI-455	Het 'Bronnenboekje' van Nijmegen
	Bij de voltooiing van de burcht op het Valkhof in 1155 liet Frederik Barbarossa een gedenksteen in de gevel zetten met deze tekst: In hetjaar duizend, honderd vijftig en vijf nadat het Heil aan de wereld was gegeven, heeft keizer Frederik, op deze aarde zetelend, een vriend van de vrede, in gelijke pracht als voorheen het oude bolwerk van Neomagus hersteld, dat tevoren gebroken, vernield en tot niets was gebracht. De eerste stichter ervan blijkt Julius (Caesar) te zijn, die niet geleek op de vredelievende hersteller.
	Neomagus	Neomagus
	Referentie: Nijmegen Museum “Commanderie van St. J a n ” Periode: 1155
WKI-456	Het 'Bronnenboekje' van Nijmegen
	Hij (Frederik Barbarossa) zette zich bijzonder in voor het uitbreiden van het rijk en het onderwerpen van volkeren, waarmede hij zich voortdurend bezig hield. Daa rn a a st begon hij op verschillende plaatsen aan werken tot meerdere sier en tot voordeel van het rijk. Hij herstelde ook op een passende wijze de magnifieke paleizen en koninklijke residenties, die Karei de Grote eertijds in grote pracht gebouwd had: te Noviomagus bij de villa Ingelenheim, machtige werken die echter door verwaarlozing en ouderdom onderkomen waren, en hierin toonde hij zijn aangeboren grootheid van geest; bij Kaiserslautern liet hij op even royale wijze het koninklijk paleis verzorgen, dat uit rode steen was gebouwd.
	de villa Ingelenheim	Ingelenheim	49,58-03,00
	Noviomagus	Noviomagus	49,58-03,00
	Kaiserslautern	Kaiserslautern	49,45-07,75
	Referentie: Schmale o.p. p. 710 Periode: ca. 1152
WKI-457	Het 'Bronnenboekje' van Nijmegen
	Te Noviomagus werd de keizer een zoon geboren, Hendrik genaamd.
	Noviomagus	Noviomagus	49,58-03,00
	Referentie: Chronica regia Coloniensis MGS in usum scholarum, XVIII, p. 116. Periode: 1165
WKI-458	Het 'Bronnenboekje' van Nijmegen
	Gegeven te Utrecht. Keizer Frederik Barbarossa regelt de waterafvoer van de Rijn tussen Wijk bij Duurstede en Zwammerdam. Onder de getuigen, waarbij funktionarissen van het rijk en hollandse en utrechtse heren, wordt een “Meinardus g raaf van Neumage” genoemd.
	Neumage	Neumage	51,83-05,87
	Wijk bij Duurstede	Wijk bij Duurstede	51,98-05,35
	Utrecht	Utrecht	52,08-05,13
	Zwammerdam	Zwammerdam	52,10-04,73
	Referentie: MGH Diplomata regum et imperatorum Germaniae, X, p. 496 Periode: 1165
WKI-459	Het 'Bronnenboekje' van Nijmegen
	Gegeven te Luik. Keizer Frederik Barbarossa geeft aan de bisschop van Luik een oorkonde uit over goederen te Herstal. Onder de getuigen is een Alexander van Noviomagus genoemd, die even verder Alexander van Numage heet.
	Noviomagus	Noviomagus	49,58-03,00
	Luik	Luik	50,63-05,57
	Herstal	Herstal	50,67-05,63
	Numage	Numage
	Referentie: Bormans en Schoolmeesters Cartulaire de l’église Saint-Lambert de Liège, p. 53. Periode: 1171, september 9
WKI-460	Het 'Bronnenboekje' van Nijmegen
	De keizer vierde het Kerstfeest te Altenburg in Saksen. Met Pasen hield hij zijn normaal en bekend hof te Aken. Vervolgens ging hij naar Noviomagus, waar hij enkele dagen verbleef en allen v oor de twee jaren geleden aangekondigde expeditie de eed liet afleggen (bedoeld is een nieuwe kruistocht, opgezet na het verbond tussen Egypte en Syrië uit 1171 en de aanval op het koninkrijk van Jeruzalem). Pinksteren evenwel vierde hij in het castrum dat Cochem wordt genoemd.
	Noviomagus	Noviomagus	49,58-03,00
	Aken	Aken	50,77-06,08
	Altenburg	Altenburg
	Cochem	Cochem
	Referentie: Chronica regia Coloniensis Waitz. in usum scholarum, 18, p. 124 Periode: 1174
WKI-461	Het 'Bronnenboekje' van Nijmegen
	Gegeven te Trifels. Keizer Frederik Barbarossa bevestigt de burgers van Utrecht in hun tolvrijdom te Tiel en te Keizersweerd.
	Utrecht	Utrecht	52,08-05,13
	Keizersweerd	Keizersweerd
	Tiel	Tiel
	Trifels	Trifels
	Referentie: Muller en Bouman o.c., p. 479 Periode: 1174
WKI-462	Het 'Bronnenboekje' van Nijmegen
	Bisschop Godfried van Utrecht beslecht een geschil tussen het kapittel van St, Jan aldaar en Iwainus van Gokesforde. Onder de getuigen is een Herman g raaf van Noviomagus genoemd.
	Noviomagus	Noviomagus	49,58-03,00
	Utrecht	Utrecht	52,08-05,13
	Referentie: Muller en Bouman o.c. p. 585 Periode: 1176
WKI-463	Het 'Bronnenboekje' van Nijmegen
	Gegeven te Turijn. Keizer Frederik I sluit met de plaats Asti, ten zuiden van Turijn gelegen, een overeenkomst over het gebruik van de rijksburcht None. Onder de getuigen is genoemd: Lambertus de Nivimaga.
	Asti	Asti
	Nivimaga	Nivimaga
	None	None
	Turijn	Turijn
	Referentie: Bomer Acta Imperii selecta, p. 1061 Periode: 1178, juli 7
WKI-464	Het 'Bronnenboekje' van Nijmegen
	Gegeven te Straatsburg. Keizer Frederik I bevestigt de stad Worms in de tolvrijdom op de volgende plaatsen: Frankfurt, Boppard, Hammerstein (vermoedelijk Amostrenne bij Luik), Tramonia (Tramonti, It.), Dortmund, Goslar, Angera (Enger), Numagie en Duisburg.
	Straatsburg	Straatsburg	48,58-07,75
	Worms	Worms	49,64-08,36
	Frankfurt	Frankfurt	50,12-08,68
	Angera (Enger)	Angera (Enger)
	Boppard	Boppard	50,23-07,60
	Dortmund	Dortmund	51,52-07,45
	Duisburg	Duisburg	51,43-06,75
	Goslar	Goslar	51,90-10,43
	Numagie	Numagie
	Tramonia (Tramonti, It.)	Tramonti, It.
	Referentie: Scholz-Babisch o.c. p. 8. Periode: 1184, januari 1
WKI-464b	Het 'Bronnenboekje' van Nijmegen
	Gegeven te Straatsburg. Keizer Frederik I bevestigt de stad Worms in de tolvrijdom op de volgende plaatsen: Frankfurt, Boppard, Hammerstein (vermoedelijk Amostrenne bij Luik), Tramonia (Tramonti, It.), Dortmund, Goslar, Angera (Enger), Numagie en Duisburg.
	Straatsburg	Straatsburg	48,58-07,75
	Worms	Worms	49,64-08,36
	Frankfurt	Frankfurt	50,12-08,68
	Angera (Enger)	Angera (Enger)
	Boppard	Boppard	50,23-07,60
	Dortmund	Dortmund	51,52-07,45
	Duisburg	Duisburg	51,43-06,75
	Goslar	Goslar	51,90-10,43
	Numagie	Numagie
	Tramonia (Tramonti, It.)	Tramonti, It.
	Referentie: Sloet Oorkondenboek van Gelre en Zutfen, p. 359. Periode: 1184, januari 1
WKI-465	Het 'Bronnenboekje' van Nijmegen
	Gerard, proost van Zyfflich, sluit een overeenkomst met de abt van Berne over ruil van goederen. Onder de getuigen is genoemd: Wiricus priester van Noviomagio Nijmegen.
	Noviomagio (Nijmegen)	Noviomagio (Nijmegen)	51,83-05,87
	Berne	Berne
	Zyfflich	Zyfflich	50,70-06,65
	Referentie: Frémery Supplement, p. 18. Periode: 1189
WKI-466	Het 'Bronnenboekje' van Nijmegen
	Uit Adrianopolis. Keizer Frederik Barbarossa, op kruistocht in het Oosten, schrijft aan zijn zoon Hendrik en draagt hem op “Het huis op het eiland van Suitbertus Keizersweerd) en dat van Nuwemagen te doen voltooien en goed te doen bewaken, daar wij deze van groot nut achten” .
	Adrianopolis	Adrianopolis
	het eiland van Suitbertus (Keizersweerd)	het eiland van Suitbertus (Keizersweerd)
	Nuwemagen	Nuwemagen
	Referentie: Historia de expeditione Friderici MGS, nova series V, p. 40 Periode: 1189, november 18
WKI-467	Het 'Bronnenboekje' van Nijmegen
	Gegeven te Aken. Keizer Hendrik VI verleent aan de inwoners van Keizersweerd dezelfde tolvrijheid als die van Aken in het gehele rijk genieten in de volgende plaatsen: in Angera, in Novimagio, in Traiecto en in Neuss.
	Traiecto	Traiecto	50,80-02,05
	Neuss	Neuss	51,17-06,70
	Aken	Aken	50,77-06,08
	Angera	Angera
	Keizersweerd	Keizersweerd
	Novimagio	Novimagio
	Referentie: Muller en Bouman Oorkondenboek van het Sticht Utrecht tot 1301, I, p. 525. Periode: 1194, april 19
WKI-468	Het 'Bronnenboekje' van Nijmegen
	Gegeven te Montefiasco bij Viterbo. Hendrik VI bevestigt het hospitaal te Nijmegen in het bezit van de goederen, door Alardus,g ra a f van Noviomago en zijn vrouw Uda geschonken, en neemt deze en de toekomstige bezittingenonder zijn bescherming.
	Nijmegen	Nijmegen	51,83-05,87
	Montefiasco (bij Viterbo)	Montefiasco (bij Viterbo)
	Noviomago	Noviomago
	Referentie: Sloet o.c. nr 389. Periode: 1196
WKI-469	Het 'Bronnenboekje' van Nijmegen
	De aartsbisschop van Trier legt in een oorkonde vast dat Gerlacus van Kobern een h of aldaar gerestitueerd heeft aan de kerk van Luik, en d at de aartsdiaken van Luik, R. de Numage geheten, die in ontvangst heeft genomen.
	Trier	Trier	49,75-06,63
	Luik	Luik	50,63-05,57
	Kobern	Kobern
	Referentie: Bormans en Schoolmeesters o.c. p. 81 Periode: ca. 1202
WKI-470	Het 'Bronnenboekje' van Nijmegen
	Opgemaakt te Koblenz. In een akte wordt een opsomming gegeven van de bedragen, die bij de tol van Koblenz betaald moeten worden ten bate van het kapittel van St. Simeon te Trier. De tekst spreekt eerst van de schepen, die over de Rijn en Moezel afdalen; die moeten een grote zalm geven. Die van Numago moeten de gevilde huid van een grote os geven. De tekst vervolgt met die van Neuss.
	Trier	Trier	49,75-06,63
	Neuss	Neuss	51,17-06,70
	Koblenz	Koblenz	50,35-07,60
	Numago	Numago
	Referentie: Sloet o.c. p. 432 Periode: 1209, juni 13
WKI-471	Het 'Bronnenboekje' van Nijmegen
	Gegeven te Nijmegen. Keizer Otto IV beleent g raaf Willem I van Holland met de lenen van het rijk, die ook do o r de vorige graven van het rijk verkregen waren..
	Nijmegen	Nijmegen	51,83-05,87
	Referentie: Oorkondenboek van Holland en Zeeland tot 1299 I, p. 316 Periode: 1213, januari 13
WKI-472	Het 'Bronnenboekje' van Nijmegen
	In Dreumel zijn 4 mansi met hun toebehoren. Dreumel en de volgende plaats, die Wamel heet, zijn bij Numagen gelegen, het koninklijk paleis aan de rivier die “ der Vayl” heet, en zij liggen vrij dicht bij de stad die Tyle wordt genoemd.
	de rivier die “ der Vayl”	Oise	49,00-02,07
	Dreumel	Dreumel	51,85-05,43
	Numagen	Numagen
	Tyle	Tyle
	Wamel	Wamel
	Referentie: Beyer: Urkundenbuch I, p. 190. Periode: 1222
WKI-472b	Het 'Bronnenboekje' van Nijmegen
	In Dreumel zijn 4 mansi met hun toebehoren. Dreumel en de volgende plaats, die Wamel heet, zijn bij Numagen gelegen, het koninklijk paleis aan de rivier die “ der Vayl” heet, en zij liggen vrij dicht bij de stad die Tyle wordt genoemd.
	de rivier die “ der Vayl”	Oise	49,00-02,07
	Dreumel	Dreumel	51,85-05,43
	Numagen	Numagen
	Tyle	Tyle
	Wamel	Wamel
	Referentie: Sloet o.c. p. 65. Periode: 1222
WKI-473	Het 'Bronnenboekje' van Nijmegen
	Keizer Frederik II bevestigt de Maria kerk van Aken in haar bezittingen, o.a. in Numaga. De oorkonde is een bevestiging van vroegere in 888, 930 en 966 do o r zijn voorgangers verleend..
	Aken	Aken	50,77-06,08
	Numaga	Numaga
	Referentie: Meuthen Aachener Urkunden 1181 - 1250, p. 92 Periode: 1226
WKI-474	Het 'Bronnenboekje' van Nijmegen
	Gegeven te Weissenburg. Hendrik (VII) verleent aan die van Nijmegen rechten en vrijheden, die Aken en andere steden van het rijk ook genieten.
	Nijmegen	Nijmegen	51,83-05,87
	Aken	Aken	50,77-06,08
	Weissenburg	Weissenburg	49,03-07,95
	Referentie: Sloet o.c. nr 536 Periode: 1230
WKI-475	Het 'Bronnenboekje' van Nijmegen
	Onder deze Otto van Gelre en in het begin van zijn regering begonnen de inwoners van Nijmegen voor het eerst dan k b aar gebruik te maken van de koninklijke privileges naar het voorbeeld van de koninklijke stad Aken. Die waren hen in 1230 welwillend verleend door zaliger nagedachtenis Hendrik VII, rooms koning en landgraaf van Thüringen, zoon van de H. Elisabeth, en werden nadien do o r zijn opvolgers in het roomse rijk, zoals boven duidelijk is uiteengezet, op hun keizerlijk gezag rijkelijk bevestigd, vernieuwd of uitgebreid.
	Nijmegen	Nijmegen	51,83-05,87
	Aken	Aken	50,77-06,08
	Referentie: Wilhelmus de Berchen Chronicon Geldriae, uitg. Sloet, p. 62 Periode: ca. 1230
WKI-476	Het 'Bronnenboekje' van Nijmegen
	Vier gekozen scheidsrechters beslissen, dat de proost en het kapittel van de Apostelen kerk van Keulen gezamenlijk het patronaatsrecht hebben over de kerk van Nijmegen.
	Keulen	Keulen	50,93-06,95
	Nijmegen	Nijmegen	51,83-05,87
	Periode: 1231
WKI-477	Het 'Bronnenboekje' van Nijmegen
	Arnoldus Bonard, rechter van Nijmegen, geeft een oorkonde uit ten gunste van de abdij Camp.
	Nijmegen	Nijmegen	51,83-05,87
	Referentie: Hauptstaatsarchiv Düsseldorf Abtei Camp, Urkunde nr 59. Periode: 1233
WKI-478	Het 'Bronnenboekje' van Nijmegen
	Maar de g raaf van Holland (Floris IV) ging naar huis (uit het Elbe gebied) en is in een toernooi te Nijmegen gedood.
	Nijmegen	Nijmegen	51,83-05,87
	Referentie: Annales Stadenses MGS, XVI, p. 362 Periode: 1234
WKI-479	Het 'Bronnenboekje' van Nijmegen
	De g ra a f van Kleef verleent aan de burgers van Kleef vrijheid van tol op de Rijntollen, die hij van het rijk in leen heeft, o.a. te Nijmegen.
	Nijmegen	Nijmegen	51,83-05,87
	Kleef	Kleef
	Referentie: Scholz o.c. p. 26 Periode: 1242
WKI-480	Het 'Bronnenboekje' van Nijmegen
	Dit zijn de te betalen rechten van de steden en villae: Item van Duisburg 50 mark. De Joden aldaa r 15 mark. Item van Numage 40 mark. Item van vier hoven bij Dortmund 15 mark. De Joden aldaa r 15 mark.
	Dortmund	Dortmund	51,52-07,45
	Duisburg	Duisburg	51,43-06,75
	Numage	Numage
	Referentie: Notitiae de precariis civ. et vill. Const. III p. 2. Periode: 1241
WKI-481	Het 'Bronnenboekje' van Nijmegen
	Gegeven te Neuss. Willem, g raaf van Holland en gekozen duits koning, geeft aan Otto II, g raaf van Gelre, de burcht Nijmegen met alle toebehoren in pand.
	Neuss	Neuss	51,17-06,70
	Nijmegen	Nijmegen	51,83-05,87
	Referentie: Sloet o.c. p. 682 Periode: 1247, november 8
WKI-482	Het 'Bronnenboekje' van Nijmegen
	De edele graaf Otto (van Gelre), die de macht en het bestuur over Nijmegen verkregen had, zoals boven is verhaald, wilde daarin vorderen. In hetjaar 1254 sloot hij een overeenkomst met de rechter, de schepenen en de overige burgers van Nijmegen, uit noodzaak en tot nut en gebruik voor hemzelf en de inwoners, dat zij de parochiekerk, buiten de stad gelegen, zouden afbreken om die binnen de stad te plaatsen en opnieuw op te bouwen. Van de eerwaarde vader, heer Koenraad van Hofsteden, aartsbisschop van Keulen, kregen zij de toestemming. Van de eerwaarde heren deken en kapittel van de Keulse St. Apostelen kerk, die van oudsher de ware en vreedzame patronen van de kerk waren, werd eveneens goedkeuring verkregen, evenwel onder reservering van al hun rechten en goederen en zonder enige aansprakelijkheid van hun kant. Daarom werd een vrije plaats in de stad, die de Hundisberg heet, van de rooms koning, eigenaar van die grond, verkregen voor de bouw en de konsekratie van een kerk met kerkhof, die de stad zonder voorbehoud aan de deken en het kapittel zou overdragen. De g raaf en de stad verplichtten zich tevens, dat zij als vergoeding van de grond tussen het kasteel en de p oort, die bezit van de kerk was, waar de plebaan woonde en welke grond do o r de nieuwe stadsgracht was ingenomen, een nieuw geschikt huis te bouwen, dicht genoeg bij de nieuwe kerk, en dit aan de plebaan te geven. Daarover bestaat bij de kerk van de St. Apostelen een oorkonde, gezegeld met hun zegels, die van g ra a f O tto en van de stad Nijmegen. Tenslotte is de parochiekerk van Nijmegen, toegewijd aan de H. Gertrudis, gesticht n a a r men zegt ten tijde van de Pepijnen, de voorvaders van Karei de Grote, op deze manier door de burgers van haar eerste plaats binnen de muren van de stad overgebracht en voltooid. Hetjaar daarop, in 1272, op de vigilie der Geboorte van de H. Maagd Maria, is zij gekonsakreerd door de beroemde man Albertus de Grote, bisschop van Regensburg en van de Orde der Predikheren, ter ere van de H. Maagd en de Weldadige vaandeldrager van Christus, de eerste martelaar Stephanus. Het hoofdaltaar, dat vóór het ko o r staat, werd toegewijd aan die martelaar; twee altaren aan de zijkanten zijn van de heiligen Nicolaas en Catharina. Dit geschiedde ten tijde van Koenraad, aartsbisschop van Keulen, en Reinald, g raaf van Gelre en zoon van de voornoemde Otto. Het feest van de kerkwijding werd d oor A lbertus de Grote vastgesteld op de eerste zondag na het feest van Maria Geboorte. Op deze konsekratie heeft het volgende vers betrekking: In hetjaar 272 (sic !) wijdde Albertus de Grote, als een lam, de kerk van de p a tro o n Stephanus, de verheven martelaar, op de dag vóór Maria Geboorte. Op de plaats van de eerste stichting, die nu do o r de inwoners het Oud Kerkhof wordt genoemd, was niets achtergebleven; de plaats was geheel geprofaneerd. Er rustten echter nog de lichamen van ontelbare gelovigen, getrouwen van Christus, die de slaap in de Heer gekregen hadden en daar wachtten op de laatste bazuin en de komende beloning van hun eigen daden. Daarom bepaalde dezelfde Albertus en legde hij op, dat elkjaar tot in alle toekomende tijden toe, op het o k ta a f van Pinksteren het beeld van de H. Maagd, met het H. Sakrament en de relieken van de heiligen, van de nieuwe kerk naar die vroegere plaats gedragen zouden worden, om daar tot God te bidden voor de gelovigen die er begraven waren. Dit is elkjaar gedaan en is een gewoonte geworden; het gebeurt met veel plechtigheid door de gehele geestelijkheid en het volk. Deze Omdracht van het beeld der H. Maagd met het H. Sakrament en de relieken van de heiligen, op deze manier do o r die van Nijmegen het eerst gedaan, is later in veel steden, dorpen en kerken van verschillende delen der wereld nagevolgd en ook daar een gewoonte geworden.
	Regensburg	Regensburg	49,02-12,10
	Keulen	Keulen	50,93-06,95
	Nijmegen	Nijmegen	51,83-05,87
	Referentie: Wilhelmus de Berchen o.c. p. 67. Periode: 1272
WKI-483	Het 'Bronnenboekje' van Nijmegen
	Novimagium heeft derhalve ongeveer 60 jaren vóór de geboorte van God^s Eniggeboren Zoon, Onze Heer Jezus Christus, van Julius Caesar, de eerste monarch van de Romeinen, zijn begin gekregen, zoals blijkt uit de Speculum Historiale, zevende boek. In de verkenning van deze 300 landen heeft Julius, toen hij over de Rijn afdaalde en bij een bosachtig gebied kwam d at hem beviel, een groot paleis gebouwd, nog geweldiger dan de andere versterkingen, waaraan hij de naam van Novimagium gaf.
	Novimagium	Novimagium
	Referentie: Wilhelmus de Berchen o.c. p. 3 Periode: ca. 1480
WKI-484	Het 'Bronnenboekje' van Nijmegen
	Toen Julius Novimagium had gesticht en in de omstreken ervan vertoefde, werden vier consuls van het rijk gedood: Julius, Claudius, Pudens en Momanes, die als tot god geworden mensen werden vereerd en waarvoor hij in zijn paleis van Noviomagus en tempel liet oprichten. Die tempel is later, op initiatief van Karei de Grote, d oor paus Leo III gekonsakreerd ter ere van St. Nicolaas. Want Karei, de koning van de Franken, voortreffelijk dienaar van de kerk van Christus, heeft naast zijn andere grote en bewonderenswaardige werken tot sier en voordeel van het rijk twee magnifieke paleizen gebouwd: het ene niet ver van de stad Mainz bij de villa die Ingelenheim heet, het andere te Noviomagus aan de rivier de Wahalis,die het Eiland van de Bataven in het zuiden voorbijstroomt. Dat paleis van Noviomagus, in die tijd vervallen, had zoals gezegd van Julius Caesar de eerste stichting gekregen. In dit hernieuwde paleis verbleéf Karei dikwijls vanwege de aangenaamheid van de plaats, en was hij gewoon zijn feesten en rijksvergaderingen te houden. Want toen hij nog koning van de Franken was, in hetjaar 776 en na zijn overwinning van de Italianen en de Saksen vierde hij met de zijnen het kerstfeest te Herstal bij Luik, het Paasfeest in de villa, die Novimagium heet.
	de rivier de Wahalis	Oise	49,00-02,07
	Noviomagus	Noviomagus	49,58-03,00
	Mainz	Mainz	50,00-08,27
	Luik	Luik	50,63-05,57
	Herstal	Herstal	50,67-05,63
	de villa, die Novimagium	Novimagium
	Novimagium	Novimagium
	villa die Ingelenheim	villa die Ingelenheim
	Referentie: Wilhelmus de Berchen p.c. p. 4 en 7. Periode: ca. 1480
WKI-485	Het 'Bronnenboekje' van Nijmegen
	Dit alles wat tot nu toe over Karei (de Grote) met betrekking tot Novimagus is verteld, is hier en daar bijeengegaard uit de kroniek van Gregorius van Tours.
	Tours	Tours	47,38-00,68
	Novimagus	Novimagus	49,58-03,00
	Referentie: Wilhelmus de Berchen o.c. p. 8. Periode: ca. 1480
WKI-486	Het 'Bronnenboekje' van Nijmegen
	Het harde volk van de Noormannen kwam in hetjaar Ons Heren 875, onder de regering van Karei II, de zoon van Lodewijk de Vrome, onder zijn aanvoerders Godfried, Siegfried, Rollo, Jello en andere voornamen over de rivier de Wala. Zij namen de gehele Batua in , het hertogdom Gelre, staken ook het paleis van Neomagus in brand. Vandaar voeren zij de Renus en de Mosa op, en vernielden en ontvolkten te vuur en te zwaard Keulen, Bonn, Mainz, Worms, Zülpich, Jülich, Aken, Luik, Maastricht, de Ardennen, Trier, Tongeren, St. Truiden, Prüm en Metz en ontelbare andere steden van Germanië, ook provincies, kloosters, versterkte steden en kastelen. Tegen hen trok Lodewijk, de koning van Germanië en broer van de genoemde Karei I I , met een machtig leger op en verdreef hen uit zijn rijk. De goddeloze Noormannen echter, die al zoveel steden en streken van Germanië verwoest en er mensen gedood hadden, vielen ook het benedendeel van Alamanië binnen, en overwinterden in hetjaar Ons Heren 879 te Noviomagius. Tegen hen trok Lodewijk, koning van Germanië ten oorlog, doch omdat hij hen niet kon verslaan keerde hij smadelijk terug. Karei III, de zoon van de genoemde koning Lodewijk, die zijn oom Karei II in het rijk opvolgde, vermocht evenmin als zijn voorganger en ondanks een wrede oorlog iets tegen hen te bereiken. Eindelijk werd G o d fried, koning van de Noormannen, overreed om te onderhandelen over de vrede. Hij liet zich christen maken op voorwaarde, dat Gisela, de dochter van koning Lotharius II hem tot vrouw gegeven zou worden met als bruidschat de provincie Frisia. Vandaar dat koning Godfried de Frisonen, die zich tegen hem verzetten, tot een afschuwelijke staat van slavernij bracht; hij ging zelfs zo ver dat alle Frisonen een strop om hun hals moesten dragen, zodat zij meteen opgehangen konden worden wanneer zij op welke manier dan ook tegen hem in opstand kwamen. Maar zie! Deze koning Godfried is enkele jaren later do o r de christenen vermoord, wat de w raak van God was, toen hij met een groot aantal Noormannen in de Batua was, die hij al eerder verwoest had.
	de rivier de Wala	Oise	49,00-02,07
	Metz	Metz	49,13-06,17
	Worms	Worms	49,64-08,36
	Trier	Trier	49,75-06,63
	Mainz	Mainz	50,00-08,27
	de Ardennen	Ardennen	50,17-05,50
	Prüm	Prüm	50,22-06,42
	Luik	Luik	50,63-05,57
	Tongeren	Tongeren	50,78-05,47
	Maastricht	Maastricht	50,85-05,68
	Jülich	Jülich	50,93-06,37
	Keulen	Keulen	50,93-06,95
	Aken	Aken	50,77-06,08
	Bonn	Bonn	50,73-07,10
	Neomagus	Neomagus
	Noviomagius	Noviomagius
	St.Truiden	St.Truiden
	Zülpich	Zülpich	50,70-06,65
	Referentie: Wilhelmus de Berchen o.c. p. 11. Periode: ca. 1480
WKI-487	0
	Frederik I. in hetjaar 1150 tot rooms koning gekozen, liet in het derdejaar van zijn regering (d.i. 1152) Noviomagus in volle pracht herstellen, dat d oor de Noormannen en Boudewijn van Vlaanderen was vernield en oorspronkelijk do o r Julius Caesar was gesticht. Over deze restauratie handelen de verzen van een oud opschrift aan de kerk van Nijmegen ingemetseld, dichtbij de schatkamer, waarop staat gebeiteld: (dan citeert hij de tekst van de gedenksteen uit 1155 (zie tekst 455) en vervolgt): Dit vers moet worden opgevat als te handelen over de stad Nijmegen die toen, zoals boven is gezegd, helemaal verwoest en ontvolkt was. Echter, het paleis van de stad kan niet door deze keizer Frederik hersteld zijn, maar ook do o r andere roomse keizers. Want daarna (na de verwoesting) hebben zij er nog enige tijd gewoond, zoals Otto II (980 1002) en zijn moeder Theophanu, Hendrik II (973 1024) en Hendrik III (1017 1056), die er immers niet hadden kunnen wonen wanneer zij er niet het paleis hersteld hadden.
	Noviomagus	Noviomagus	49,58-03,00
	Nijmegen	Nijmegen	51,83-05,87
	Referentie: Wilhelmus de Berchen o.c. p. 36. Periode: ca. 1480
WKI-488	Het 'Bronnenboekje' van Nijmegen
	Over dat geweldige paleis van Noviomagus spreekt ook de historieschrijver Helinand, een m onnik van Froidmont in het bisdom Beauvais, die een kroniek schreef vanaf het begin van de wereld tot in zijn tijd onder Otto IV. met de woorden: Dat in het bisdom Keulen een fameus paleis bestaat, gelegen boven een rivier, dat Noviomagus wordt genoemd, waar eens, toen er veel vorsten waren, onverwacht een bootje aankwam, getrokken doore en zwaan die een zilveren ketting om de hals had . Er sprong een nieuwe en onbekende jongeman uit, een zeer schone ridder, groot als een reus; hij koos zich een vrouw, verwekte zonen en zijn geslacht is voortgezet tot op de dag van vandaag.
	Beauvais	Beauvais	49,43-02,08
	Noviomagus	Noviomagus	49,58-03,00
	Keulen	Keulen	50,93-06,95
	Referentie: Wilhelmus van Berchen o.c. p. 13. Periode: ca. 1480

De Ware Kijk op - I

Algemene beschrijving

Het stamland van de Germanen

Oorsprong en zeden van de Germanen

Landbouw

Volkeren in Germanie en aangrenzende gebieden

Onderscheiden stammen of volken in het oosten

Bataven en Mattiacen

Chatti

Usipi en Tencteri

Dulgubini, Chasuarii en Frisii

Chauci

Cimbri

Suebi (Suevi)

Langobardi

Hermunduri

Marsigni, Cotini, Osi, Buri, Lygii en overige stammen

Gothones, Rugii, Lemonii en Suiones

Aestii en Sitones

Virgilius over de Renus Bicornis.

Servius geeft kommentaar op Virgilius.

Algemene beschrijving van Celtica.

Nadere beschrijving van Celtica.

Wegen en verbindingen in Gallia

Algemene beschrijving van Belgia

Nadere beschrijving van Belgia.

Strabo beschrijft de gebergten.

Strabo over de Boii en het Hercynisch Woud.

Beschrijving van de Seine en de Renus (Schelde).

Engeland tegenover de Monden van de Renus (Schelde)

Kent tegenover de Monden van de Renus (Schelde).

Strabo beschrijft de buren van de Bataven

Caesar over de Renus en het Eiland van de Bataven.

Caesar maakt een verkenningstocht naar Engeland

Caesar bericht over Germania en het Hercynisch Woud

De noordlijn van Caesar’s veroveringen

Mela over de Renus en het Flevum.

Mela over de rivieren in Germania.

De punt van Engeland ligt tegenover de “Monden van de Renus”

Suevi, Albis en Renus

Plinius beschrijft het Eiland van de Bataven in Frankrijk.

Plinius beschrijft rivieren en volken in het noord-westen van Frankrijk

Plinius beschrijft het Promontorium Cimbrorum bij Cap-Blanc-Nez

Plinius beschrijft de Germaanse volken in het noorden van Frankrijk

Plinius beschrijft Ostrachia in Frankrijk

Plinius nogmaals over Flevum en Helinium.

Plinius over het weven van stoffen.

Het midden en westen van gallisch Belgia.

Het noordwesten van Gallisch Belgia

De streek van Terwaan naar Toul.

Het noordelijk deel van Germania Inferior.

Naast de monden van de Renus (Schelde).

De volken van Germania, d.i. Noord-Frankrijk

Van Flevum naar Buduris.

Van de Rijn naar het zuiden

Algemene beschrijving van Gallia met plaatsbepalingen

De ruiterij van de Bataven.

Albinus bedwingt de Frisii

De Panegyricus over de Vahalis

Namen van volken en steden aan de Renus (Schelde).

Zozimus over de Batavia en de Renus (Schelde).

Valentinianus in konflikt met de Bataven

De Bataven bij de Lys in Frankrijk

Marcianus beschrijft Gallia Belgica en Germania Magna

Hieronymus over de Morini en de Renus Bicornis

Hieronymus over de Germanen in Frankrijk

De bovenste weg in de Patavia noemt van links naar rechts

De onderste weg in de Patavia noemt van links naar rechts

De bovenste weg rechts van Noviomagus noemt

De onderste weg rechts van Noviomagus noemt

Links van Noviomagus worden in Frankrijk genoemd

Rechts van Noviomagus worden in Frankrijk, België en Duitsland genoemd

Boven Gallia staat het opschrift: Francia.

De weg van Lugdunum (Leulinghen) naar Agrippina (Keulen) loopt

Weg van Castello - Cassel over Compendium - Compiègne n aar Turnacum - Doornik

Weg van Castello - Cassel naar Colonia - Keulen:

Weg van Colonia Agrippina - Keulen naar Harenatio - Annois

Weg van Colonia Traiana - Trazegnies naar Colonia Agrippina - Keulen:

Weg van Portus Gessoriacus - Boulogne naar Bagacum - Bavay:

Weg van Durocortorum - Reims naar Gessoriacum - Boulogne: